Σελίδες
▼
Παρασκευή 10 Φεβρουαρίου 2012
Το μέλλον της Ρωσίας και το τέλος του κόσμου
(Από την ομιλία του ιερομoνάχου πατρός Σεραφείμ Ρόουζ, στη συνάντηση της νεολαίας της
εκτός Ρωσίας Ορθόδοξης Ρωσικής Εκκλησίας, στο Σαν Φρανσίσκο στις 3/8/1981).
Κάθε Ορθόδοξος Χριστιανός παίρνει θέση ανάμεσα σε δύο κόσμους: Αυτό τόν ξεπεσμένο
κόσμο στον οποίο προσπαθούμε να εργαστούμε για την σωτηρία μας, και τον άλλο κόσμο, τον
Ουράνιο, την Πατρίδα που μας περιμένει, για την οποία και αγωνιζόμαστε, και αν διάγωμε με
αληθινή χριστιανική ζωή, μας δίνεται η χάρη του Θεού να ζούμε μέρα με τη μέρα, μέσα στη
χριστιανική αρετή και αγάπη.
Αλλά ο «κόσμος» είναι τόσο πολύ κοντά μας. Συχνά και πραγματικά στις ημέρες μας
συνήθως ξεχνάμε τα Επουράνια. Η πίεση της εκκοσμίκευσης είναι τόσο δυνατή σήμερα που
χάνουμε την επαφή με το τι είναι η χριστιανική ζωή καθ' ολοκληρίαν.
Ακόμα και αν παρακολουθούμε τις εκκλησιαστικές ακολουθίες συχνά, και θεωρούμε τους
εαυτούς μας ενεργά μέλη της Εκκλησίας, πολύ συχνά ο εκκλησιασμός μας είναι κάτι εξωτερικό,
περιορισμένος στις θαυμάσιες ακολουθίες και τον μεγάλο πλούτο της Ορθόδοξης παραδοσιακής
λατρείας, και χάνει την αληθινή εσωτερική του θεώρηση, ότι η Ορθοδοξία είναι η πίστη που μπορεί
να σώσει την ψυχή μας στην αιωνιότητα ...
Ζούμε στους καιρούς για τους οποίους μας προειδοποίησε ο Κύριός μας στο Ευαγγέλιο, ότι
η αγάπη των πολλών θα ψυχρανθεί (Ματθαίος 24,12), στούς έσχατους καιρούς, όπου το
Χριστιανικό Ευαγγέλιο το οποίο είχε ληφθεί με τόση αγάπη από τους πρώτους Χριστιανούς, έχει
γίνει μόνον ένα μικρό μέρος της κοσμικής ζωής που οι περισσότεροί μας διάγουν, αντί να είναι το
κέντρο και το νόημα της ζωής μας, όπως πράγματι θα ήταν αν εμείς νοιώθαμε τι είναι αληθινά η
πίστη μας…
Στο δέκατο ένατο και εικοστό αιώνα, στη Ρωσία, πριν την επανάσταση του 1917, υπήρξαν
προφητείες πνευματικών ανθρώπων, που όχι μόνο προειδοποιούσαν για τον ερχομό του αθεϊσμού
στη Ρωσία και την εποχή του αίματος και της δουλείας που αυτός (ο αθεϊσμός) εισήγαγε στον
κόσμο, αλλά επίσης προλέγοντας τι θα μπορούσε να συμβεί στη Ρωσία μετά από αυτή την εποχή,
εάν οι ορθόδοξοι Ρώσοι μετανοιώνανε για τις αμαρτίες που τον παρήγαγαν. Ας κοιτάξουμε γι αυτό
σε αυτές τις προφητείες και τον τρόπο που είναι οριοθετημένες, το τι συμβαίνει στη Ρωσία σήμερα.
Ας κοιτάξουμε όχι από το επιδερμικό σημείο παρατήρησης των λαϊκών νέων περιοδικών, αλλά
βαθύτερα, και να προσπαθήσουμε να δούμε κάτι από αυτό που συμβαίνει στην ψυχή, στην καρδιά
της Ρωσίας, και τι πρέπει να αναμένεται εκεί σύμφωνα με αυτές τις προφητείες, και σύμφωνα με τη
γνώση εκ των περισσοτέρων γενικών προφητειών που προειδοποιούν για το τι θα συμβεί πριν το
τέλος του κόσμου.
Το τέλος του κόσμου
Αλλά γιατί θα έπρεπε να μιλήσουμε για το τέλος του κόσμου; Ζούμε πράγματι στους
έσχατους καιρούς του κόσμου αυτού; Γιατί συρράπτομε μαζί με το μέλλον της Ρωσίας και το τέλος
του κόσμου;
Ακόμη και ανεξάρτητοι συγγραφείς μιλούν για τους "αποκαλυπτικούς" καιρούς μας. Και
αλήθεια, τα προβλήματα τα οποία πιέζουν τον κόσμο σήμερα - η εξάντληση των αποθεμάτων και
των τροφίμων, ο υπερπληθυσμός, τα τέρατα που δημιουργήθηκαν από τη σύγχρονη τεχνολογία
και ειδικότερα τα όπλα που μπορούν να καταστρέψουν ολόκληρες χώρες ή ακόμη και ολόκληρο
τον πληθυσμό της γης - όλα είναι σημείο για το πλησίασμα μίας κρίσης στην ανθρώπινη ιστορία,
εντελώς ξεχωριστής από οτιδήποτε ο κόσμος έχει ποτέ δει, - και ίσως χωρίς υπερβολή να
προδιαγράφει το τέλος της ζωής πάνω στην Γη.
Την ίδια στιγμή θρησκευτικοί ομιλητές, προσβλέπουν στην άνθηση των μη Χριστιανικών
θρησκευτικών κινήσεων στους καιρούς μας, και προβλέπουν μία "Νέα Εποχή" στην οποία μία
καινούργια θρησκευτική συνείδηση θα κυριαρχήσει στον ανθρώπινο νου, και βάζουν τέλος στην
δισχιλιετή βασιλεία της Χριστιανοσύνης. Οι αστρολόγοι αναφέρονται στην "Εποχή του Υδροχόου",
η οποία νομίζουν ότι ξεκινάει περίπου στο 2.000. Ακόμη και το πλησίασμα μόνο του έτους 2000
είναι ικανό να σκορπίσει σε πολλά μυαλά την ιδέα μίας καινούργιας εποχής, κάπως διαφορετικής
από όλη την υπόλοιπη ανθρώπινη ιστορία.
Μεταξύ πολλών, μη Ορθοδόξων Χριστιανών, αυτές οι ιδέες παίρνουν τη μορφή μιας
- 100 -
διδασκαλίας που ονομάζεται χιλιασμός ή "millenarianism", η πίστη ότι ο Χριστός πρόκειται
σύντομα να έρθει στη Γη, και να βασιλεύσει εδώ ακριβώς, με τους Αγίους του για 1000 χρόνια
πριν από το τέλος του κόσμου. Η διδασκαλία αυτή είναι μια αίρεση, η οποία αντικρούσθηκε από
τους πρώτους πατέρες της Εκκλησίας, και έχει την αρχή της σε κακή ερμηνεία του βιβλίου της
Αποκαλύψεως.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία διδάσκει ότι η βασιλεία του Χριστού με τους Αγίους του,
όταν ο διάβολος δέθηκε για χίλια χρόνια (Αποκάλυψη 20,3) είναι η περίοδος που ζούμε
τώρα, η συνολική περίοδος με το χίλια να είναι ένας αριθμός που συμβολίζει την
ολότητα μεταξύ της πρώτης και Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού. Σε αυτήν την περίοδο
οι Άγιοι βασιλεύουν με τον Χριστό μέσα στην Εκκλησία Του, αλλά αυτή είναι μια Μυστική
Βασιλεία, διότι δεν πρόκειται να επεκταθεί προς τα έξω, με την πολιτική σημασία που δίνουν οι
χιλιαστές. Σε αυτήν την περίοδο ο διάβολος είναι πραγματικά δεσμευμένος - που σημαίνει ότι
εμποδίζεται από την εξάσκηση της αρρωστημένης βούλησης του εναντίον της ανθρωπότητος - και
οι πιστοί που ζουν τη ζωή της Εκκλησίας και λαμβάνουν τα Άγια Μυστήρια του Χριστού ζουν μια
ευλογημένη ζωή, προετοιμάζοντας τους εαυτούς τους για το Αιώνιο Ουράνιο Βασίλειο. Οι μη
ορθόδοξοι, που δεν έχουν Άγια Μυστήρια, και δεν έχουν γευτεί την αληθινή ζωή της Εκκλησίας,
δεν μπορούν να καταλάβουν τη Μυστική Βασιλεία του Χριστού και έτσι ψάχνουν για μια πολιτική
και εξωτερική βασιλεία.
Και έτσι συμβαίνει ώστε το μέλλον του κόσμου, στο οποίο η Ρωσία προφανώς θα έχει μια
κεντρική θέση, να περιβάλλεται με ιδέες είτε του τέλους του κόσμου με μια φυσική σημασία, είτε
του τέλους του πολιτισμένου κόσμου, όπως τον ξέρουμε τώρα, και του ερχομού μιας "Νέας
Εποχής" με σχεδόν παραδεισένιες απολαύσεις.
Κάποιοι έχουν διερμηνεύσει τη τοποθέτηση της Ρωσίας στη νέα εποχή με όρους από την
αίρεση του χιλιασμού. Πραγματικά εάν κοιτάξουμε κλειστά στη διδασκαλία του κομμουνισμού η
οποία ήδη έχει πάρει θέση στη ρωσική κοινωνία τα τελευταία 60 χρόνια, μπορούμε να δούμε ότι
αποτελεί μία ιδιάζουσα έκδοση της χιλιαστικής νοοτροπίας. Διδάσκει ότι μία ολότελα νέα ιστορική
εποχή αρχίζει με τον κομμουνισμό, και ότι όταν ο κομμουνισμός τελικά κυβερνήσει τον κόσμο, θα
υπάρξει παγκόσμια ευτυχία, και ελευθερία του ανθρωπίνου γένους από οτιδήποτε το έχει
περιορίσει στο παρελθόν, συμπεριλαμβανομένης και της θρησκείας.
Σήμερα μετά από εξήντα χρόνια κομμουνιστικής εμπειρίας στη Ρωσία και μιας μικρότερης
περιόδου σε άλλα έθνη, μπορούμε να δούμε πόσο ανόητη είναι η πίστη στα δόγματα του
κομμουνισμού. Η πραγμάτωση του κομμουνισμού δεν είναι παράδεισος στη γη, αλλά Gulag.
Το ανθρώπινο γένος δεν έχει καθόλου ελευθερωθεί. Αντιθέτως υποδουλόθηκε χειρότερα
από ποτέ πριν. Αλλά η Ρωσία, η πρώτη χώρα που δέχτηκε την εμπειρία του κομμουνιστικού
ζυγού, είναι επίσης η πρώτη χώρα που πρόκειται να ξυπνήσει από αυτόν και να διασωθεί. Παρόλη
την συνεχή διακυβέρνηση της κομμουνιστικής τυραννίας στη Ρωσία, ο αθεϊσμός όμως δεν έχει
καταλάβει την ψυχή της Ρωσίας και το θρησκευτικό ξύπνημα που μπορούμε να δούμε τώρα στη
Ρωσία είναι αναμφιβόλως μόνο η αρχή από κάτι απέραντο και θεϊκό: Την ανάνηψη της ψυχής ενός
ολόκληρου έθνους από την αρρώστια του αθεϊσμού. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ρωσία
σήμερα μπορεί να μιλάει με λόγο με βαρύτητα προς όλο τον κόσμο, ο οποίος είναι παρασυρμένος
στο ίδιο μονοπάτι του αθεϊσμού, από τον οποίο ξυπνάει η Ρωσία. Και αυτός είναι ο λόγος που το
μέλλον της Ρωσίας είναι τόσο στενά συνδεδεμένο με το μέλλον όλου του κόσμου, από
θρησκευτικής άποψης.
Το τέλους του κόσμου στις χριστιανικές προφητείες.
Πριν στραφούμε ειδικά στις προφητείες για τη Ρωσία θα ήθελα να συνοψίσω την
Χριστιανική Ορθόδοξη διδασκαλία για το τι πρόκειται να συμβεί ακριβώς πριν το τέλος του κόσμου.
Αυτό θα μας δώσει ένα πλαίσιο για να τοποθετηθούμε στις προφητείες αναφορικά με το μέλλον της
Ρωσίας.
Τα γεγονότα πριν το τέλος του κόσμου περιγράφονται σε έναν αριθμό χωρίων των Αγίων
Γραφών. Στό στο 24ο κεφάλαιο του Ματθαίου και παράλληλα χωρία από άλλα Ευαγγέλια, στο
πλείστον του βιβλίου της Αποκαλύψεως, ειδικά στο κεφάλαιο οκτώ και επέκεινα, το δεύτερο
κεφάλαιο της Β΄ προς τους Θεσσαλονικείς, Β΄ Πέτρου κεφάλιον 3, μερικά κεφάλαια από το βιβλίο
του προφ. Δανιήλ, και άλλα αποσπάσματα.
Η Αποκάλυψη περιγράφει αυτά τα γεγονότα σε μια σειρά οραμάτων, μερικών λαμπρών και
θετικών σε σχέση με την εκπλήρωσιν της Δικαιοσύνης του Θεού και την σωτηρίαν των εκλεκτών
του, και μερικών σκοτεινών και αρνητικών σε σχέση με τις τρομερές πληγές που θα έρθουν στη γη
από τις αμαρτίες του ανθρώπινου γένους. Μερικές φορές εμείς σήμερα δίνουμε έμφαση στη
σκοτεινή και αρνητική πλευρά, βλέποντας την αύξηση του κακού γύρω μας, αλλά αυτό συμβαίνει
- 101 -
από την ολιγοπιστία μας και την εκκοσμίκευσή μας - πρέπει να κοιτάξουμε τη συνολική εικόνα.
Όσο ο καιρός του τέλους αυτού του κόσμου πλησιάζει, είναι αληθές ότι θα υπάρξουν
μεγάλες δοκιμασίες, τέτοιες που ο κόσμος δεν έχει ποτέ ξαναζήσει (Ματθαίος 24,21), θα
υπάρξουν πείνες, αρρώστιες, σεισμοί, πόλεμοι και ακοές πολέμων, διωγμοί, ψευδοπροφήτες και
ψευδοχριστοί, και η αγάπη των πολλών, συμπεριλαμβανομένων των χριστιανών, θα ψυχρανθεί.
Αλλά αυτή την εποχή το Ευαγγέλιο θα μεταδοθεί σε όλα τα έθνη, και αυτοί που θα υπομείνουν ως
το τέλος, με τη χάρη του Χριστού, θα σωθούν.
Η διαβολική και ψεύτικη θρησκεία θα μεσουρανεί κατά την βασιλεία του Αντιχρίστου, ενός
παγκόσμιου ηγέτη που θα φαίνεται ότι θα φέρνει ειρήνη στην ακαταστασία του κόσμου και θα
φαίνεται να είναι σαν Χριστός που ήρθε πίσω στη Γη για να βασιλεύσει από τον ξαναφτιαγμένο
Ναό της Ιερουσαλήμ.
Αλλά θα υπάρξουν αυτοί που βλέπουν πέρα απο αυτή την απάτη. Συγκεκριμένα θα
επανεμφανισθούν οι δύο προφήτες που αναφέρονται στην Παλαιά Διαθήκη, ο Ηλίας για να
μεταστρέψει στην πίστη τους Εβραίους, και ο Ενώχ για να επιστρέψει τα άλλα έθνη. Η σύντομη
βασιλεία του Αντιχρίστου - μόνο 3,5 έτη - θα τερματισθεί με τον ερχομό του Χριστού από τον
Ουρανό, προηγουμένου του Σταυρού του, και αυτός ο κόσμος θα αναλωθεί από το πυρ και θα
ανανεωθεί πλήρως, ενώ τον ίδιο καιρό τα σώματα των νεκρών θα εγερθούν από τους τάφους και
θα ξαναενωθούν με τις ψυχές, προκειμένου να παραστούν στο τελικό Κριτήριο του Θεού. Τώρα
κάτω από αυτό το γενικό υπόβαθρο των γεγονότων των εσχάτων καιρών, ας κοιτάξουμε τις
προφητείες που αφορούν την Ρωσία.
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ
Τον 19ο αιώνα στη Ρωσία ένας αριθμός προφητών - και ακόμη λαϊκών που έβλεπαν
μακρυά σαν τον Ντοστογιέφσκι - προείδαν την Επανάσταση που ερχόταν στη Ρωσία σαν
αποτέλεσμα απιστίας, εκκοσμίκευσης, και μιας εντελώς τυπικής διάθεσης προς την Ορθοδοξία,
αποστερημένης από την ζέουσα και με αυτοθυσία πίστη που η Ορθοδοξία απαιτεί.
Κάποιοι το είδαν σε γενικές γραμμές, σαν μία τρομερή θεομηνία έτοιμη να καλύψει την
Ρωσική γη. Όπως έκανε ο επίσκοπος Θεοφάνης ο έγκλειστος όταν κοίταξε στα υπολείμματα της
αληθινής χριστιανικής πίστης σε τόσο πολλούς ανθρώπους και απόρησε: Σε εκατό χρόνια τι θα
έχει απομείνει από την Ορθοδοξία μας;
Άλλοι είδαν ειδικώτερα την φοβερή επανάσταση, η οποία επρόκειτο να εξαπλωθεί σε όλο
τον κόσμο. Έτσι ο Άγιος Ιωάννης της Κροστάνδης είπε σε ένα κήρυγμά του που εκφωνήθηκε
στα 1904: Ρωσία, εάν απομακρυνθείς από την πίστη σου, όπως πολλοί από την τάξη των
διανοουμένων έχουν ήδη απομακρυνθεί, δεν θα είσαι πλέον Ρωσία, ούτε Αγία Ρωσία. Και εάν δεν
υπάρξει μετάνοια στον ρωσικό λαό, τότε το τέλος του κόσμου είναι κοντά. Ο Θεός θα πάρει τον
ευλαβέστατο Τσάρο και και θα στείλει ένα μαστίγιο, στα πρόσωπα ασεβών, ψυχρών, φίλαυτων
κυβερνητών, που θα πλημμυρίσουν όλη τη γη με αίμα και δάκρυα. (Father John of Krostandt, 50th
Anniversary Book, Utica, NY, 1958).
Αυτή είναι η κατάσταση στην οποία ο κόσμος τώρα ευρίσκεται (1981), με σχεδόν μισόν από
αυτόν βουτηγμένο στο αίμα και στην διαρκή τυραννία που άρχισε το 1917 με την ρωσική
επανάσταση. Υπάρχει καμία ελπίδα για ανάκαμψη ή απλά ο αθεϊσμός θα κατακτήσει όλο τον
κόσμο και θα εγκαταστήσει το Βασίλειο του Αντίχριστου; Έχουμε πολλούς λόγους να αμφιβάλλομε
ότι τα μελλοντικά γεγονότα θα είναι τόσο απλά όσο αυτό. Δια δύο κυρίως λόγους: διότι η κατ’
εξοχήν χώρα που άρχισε τη βασιλεία του αθεϊσμού, η Ρωσία, περνάει τώρα από μία θρησκευτική
αφύπνιση, που ήδη είναι ένα εμπόδιο στην εξάπλωση του αθεϊσμού, και επειδή ο Αντίχριστος,
σύμφωνα με την Ορθόδοξη προφητεία, δεν θα είναι ένας απλός άθεος τύραννος σαν τον Στάλιν,
αλλά ένα θρησκευτικό πρόσωπο, που περισσότερο θα πείσει τον κόσμο παρά θα τον εξαναγκάσει
να τον αποδεχτεί.1
Οι Άγιοι άνθρωποι που ζούσαν στην Ρωσία, στην αρχή της επανάστασης προειδοποιούσαν
για την αποκαλυπτική θέση αυτού του γεγονότος και ήξεραν ότι θα είναι μια μακριά και δύσκολη
δοκιμασία για τον Ρωσικό λαό. Αλλά επίσης προείδαν ότι θα υπάρξει ένα τέλος σε αυτήν την
δοκιμασία.
Ο Άγιος Αλέξιος από το Ερημητήριο του Ζωσιμά, που ήταν ο Μοναχός που σχεδίασε
τον λαχνό που εξέλεξε τον Πατριάρχη Τύχωνα, άκουσε κόσμο να φωνάζει έξω από την εκκλησία
στο Μοναστήρι του Chudov (αυτό συνέβη τους πρώτους μήνες, μέσα στη σύγχυση της
επανάστασης): «Η Ρωσία χάθηκε! Η Αγία Ρωσία χάθηκε»! Σ’ αυτό απάντησε: «Ποιος είναι αυτός
που λέει ότι η Ρωσία χάθηκε, ότι έχει καταστραφεί; Όχι – όχι δεν έχει χαθεί, δεν έχει κατασραφεί
και δεν πρόκειται να καταστραφεί, αλλά ο Ρωσικός λαός πρέπει να καθαρισθεί από τις αμαρτίες
του μέσα από μεγάλες δοκιμασίες. Καθένας πρέπει να προσεύχεται και θερμά να μετανοεί. Αλλά η
- 102 -
Ρωσία δεν καταστράφηκε και δεν θα καταστραφεί». (Orthodox Russia, 1970, No1)
O στάρετς Ανατόλιος ο νεώτερος της Όπτινα, στις πρώτες - πρώτες ημέρες της
επανάστασης, τον Φεβρουάριο του 1917, έκανε μια προφητεία υπό τον τύπον μιας έντονης
εικόνας, για το μέλλον της Ρωσίας: «Θα συμβεί μια καταιγίδα. Και το Ρωσικό πλοίο θα
θρυμματισθεί σε κομματάκια. Αλλά ο κόσμος θα μπορεί να σωθεί ακόμη και σε σχίζες ή θρύμματα.
Και δεν θα καταστραφούν όλοι. Καθένας πρέπει να προσεύχεται, καθένας να μετανοεί και να
προσεύχεται θερμά. Και τι συμβαίνει μετά από μια καταιγίδα; … Θα γίνει γαλήνη». Σ’ αυτό όλοι
είπαν: «Αλλά δεν υπάρχει πλέον πλοίο, είναι κομμένο κομματάκια, έχει καταστραφεί, όλα έχουν
καταστραφεί». «Δεν είναι έτσι» είπε ο μπάτιουσκα. Ένα μεγάλο θαύμα του Θεού θα γίνει! Και όλες
οι σχίζες και τα θρύμματα, με την θέληση του Θεού και την Δύναμή Του, θα έρθουν το ένα δίπλα
στο άλλο και θα ξαναενωθούνε, και το πλοίο θα ξανακτισθεί στην προηγούμενη ομορφιά του και θα
συνεχίσει το δρόμο του, όπως έχει προορισθεί από τον Θεό. Και αυτό θα είναι ένα θαύμα –
απόδειξη για τον καθ’ ένα». (Orthodox Russia, 1970, No1)
Ο γέροντας Βαρνάβας της Σκήτης της Γεθσημανή, μίλησε πριν την επανάσταση για την
καταστροφή που θα ερχόταν πάνω στην Ρωσία και τον ανελέητο διωγμό εναντίον της Ορθόδοξης
Πίστης. Είπε: «Οι διωγμοί εναντίον της Πίστεως θα αυξηθούν μέσα σε μια στιγμή. Θα είναι
ανήκουστων οδύνων και σκότους, και σχεδόν όλες οι εκκλησίες θα κλεισθούν. Αλλά όταν θα
φαίνεται στους ανθρώπους ότι είναι αδύνατο να αντέξουν περισσότερο, τότε θα έρθει ανακούφιση.
Θα υπάρξει μία ανθοφορία. Εκκλησίες θα αρχίζουν επίσης να κτίζονται. Αλλά αυτό θα είναι μία
ανθοφορία πριν το τέλος». (προσωπικό γράμμα προς τον Ν. Kieter)
O μεγαλόσχημος Μοναχός Αριστοκλής, όχι πολύ πριν τον θάνατό του τον Αύγουστο του
1918, είπε ότι «τώρα διερχόμεθα τους καιρούς πριν τον Αντίχριστο, αλλά η Ρωσία θα ανακάμψει.
Θα υπάρξει πολλή κακοπάθεια, πολλά βάσανα. Όλη η Ρωσία θα γίνει μία φυλακή, και καθένας
πρέπει μεγάλως να παρακαλεί τον Κύριο για συγχώρηση. Κάθε ένας πρέπει να μετανοεί για τις
αμαρτίες του και να φοβάται να κάνει και την ελάχιστη αμαρτία, αλλά να παλεύει, αντιθέτως, να
κάνει καλό, ακόμη και το μικρότερο. Διότι και το φτερό από μία μυίγα έχει βάρος, και επειδή οι
κρίσεις του Θεού είναι ακριβείς, καί όταν ακόμη και το ελάχιστο καλό στο ζυγό υπερτερήσει, τότε ο
Θεός θα φανερώσει το έλεός Του πάνω στην Ρωσία». Δέκα μέρες πριν το τέλος της ζωής του, είπε
ότι «το τέλος θα έρθει δια της Κίνας. (Η επιδρομή από τα βδελυρά έθνη είναι σημάδι του
αμετάκλητου τέλους, και κατά τον Άγιο Ανδρέα τον διά Χριστόν σαλό – Λ.Μ.Δ.). Αλλά θα γίνει (πριν
εννοείται-ΛΜΔ) μία εντελώς ασυνήθιστη έκρηξη, και ένα θαύμα από τον Θεό θα δειχθεί φανερά.
Και θα υπάρξει μία εντελώς διαφορετική ζωή, αλλά όλα αυτά δεν θα κρατήσουν πολύ…» (Orth.
Russia, 1969, #21)
O γέροντας Νεκτάριος της Όπτινα, στα 1920 προφήτεψε: «Η Ρωσία θα εγερθεί, και
υλικά δεν θα είναι υγιής, αλλά πνευματικά θα είναι υγιής, και στην Όπτινα θα υπάρχουν
ακόμη επτά φωστήρες, επτά στύλοι». (Ι. Μ. Kontzevich, Optina Monastery and its Epoch,
Jordanville, 1973).
Ο αρχιεπίσκοπος Θεοφάνης του Poltava, συνόψιζε στα χίλια εννιακόσια τριάντα τις
προφητείες που είχε λάβει από διάφορους γέροντες σαν αυτές: «Με ρωτάτε για το κοντινό μέλλον
και για τους έσχατους καιρούς. Δεν μιλάω από δικά μου, αλλά δίνω την αποκάλυψη των Γερόντων:
Ο ερχομός του Αντίχριστου μοιάζει να είναι πολύ κοντά. Ο χρόνος που μας χωρίζει από αυτόν θα
μπορούσε να μετρηθεί σε χρόνια ή σε δεκαετίες. Αλλά πριν τον ερχομό του Αντιχρίστου η Ρωσία
θα πρέπει πάλι να αποκατασταθεί, - να είσθε σίγουροι, - για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Και
στην Ρωσία θα υπάρξει ένας Τσάρος (=βασιλιάς) εκλεγμένος από τον ίδιο τον Κύριο. Θα
είναι ένας άνθρωπος με ζέουσα πίστη, μεγάλο μυαλό και σιδερένια θέληση. Αυτό έχει αποκαλυφθεί
γι αυτόν. Θα περιμένουμε την εκπλήρωσιν των όσων έχουν αποκαλυφθεί. Κρίνοντας από διάφορα
σημάδια δεν πρόκειται να αργήσει. Εκτός αν από τις αμαρτίες μας ο Κύριος και Θεός ακυρώσει ότι
έχει υποσχεθεί. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του λόγου του Θεού, αυτό επίσης μπορεί να συμβεί».
(Τhe Orthodox Word, 1969)
Έτσι πρέπει να δούμε, σύμφωνα με τις προφητείες αυτών των Θεοπνεύστων ανδρών
(συνεχίζει ο π. Σεραφείμ Ρόουζ), στα επόμενα χρόνια της εκατονταετίας, μια βέβαιη, ήδη
αναμενόμενη αποκατάσταση της Αγίας Ρωσίας, και ακόμη (μετά) ένα Ορθόδοξο Τσάρο, για μία
σύντομη περίοδο, όχι πολύ πριν από τον ερχομό του Αντιχρίστου και το τέλος του κόσμου. Αυτό
(η ανάδειξη του ευσεβούς Τσάρου) θα είναι κάτι θαυμαστό και όχι ένα απλό συνηθισμένο ιστορικό
γεγονός.
Αλλά καθ' όμοιον τρόπο, είναι κάτι που εξαρτάται από τον ίδιο τον Ρωσικό λαό. Διότι ο
Θεός πάντα ενεργεί μαζί με την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου. Ακριβώς όπως η Νινευί σώθηκε
όταν οι άνθρωποι μετανόησαν και η προφητεία του Ιωνά για την καταστροφή αποδείχθηκε ψευδής,
έτσι επίσης οι προφητείες για την αποκατάσταση της Ρωσίας θα αποδειχθούν ψευδείς, εάν δεν
- 103 -
υπάρξει μετάνοια στο λαό της Ρωσίας.
Ο μακαρίας μνήμης Αρχιεπίσκοπος Ιωάννης Μαξίμοβιτς, του οποίου ο τάφος είναι εδώ,
στον καθεδρικό ναό που σήμερα πρωί έγιναν οι ακολουθίες, διείσδυσε βαθειά στη σημασία της
Ρωσικής επανάστασης και την εξόντωση τόσο μεγάλου πλήθους Ρώσων. Στην έκθεσή του προς
όλη τη διασπορά στο Sobor, στην Γιουγκοσλαβία, το 1938, έγραψε: "Ο Ρωσικός λαός σαν σύνολο,
έχει επιτελέσει μεγάλες αμαρτίες οι οποίες είναι η αιτία για τα παρόντα δεινά. Οι ιδιαίτερες αμαρτίες
του είναι επιορκία και βασιλοκτονία. Οι δημόσιοι και στρατιωτικοί ηγέτες απαρνήθηκαν την υπακοή
και την νομιμοφροσύνη τους στον Τσάρο ακόμη και πριν την παραίτησή του, σπρώχνοντας τα
μετέπειτα γεγονότα από τον Τσάρο, ο οποίος δεν ήθελε το αιματοκύλισμα της χώρας. Και ο
κόσμος ανοικτά και με επευφημίες, χαιρέτησε αυτό το γεγονός, και πουθενά δεν εξέφρασε ανοικτά
την αντίθεσή του σ' αυτό..."
Βέβαια η βασιλοκτονία, ο φόνος του κεχρισμένου Τσάρου, δεν είναι το μόνο αμάρτημα που
βαρύνει επί του Ρωσικού λαού. Αυτό το έγκλημα είναι, καθώς ήταν, ένα σύμβολο της πτώσης της
Ρωσίας μακρυά από το Χριστό και την αληθινή Ορθοδοξία, μία διαδικασία που κράτησε στο
περισσότερο του 19ου και 20ου αιώνα, και που μόνο τώρα, πιθανόν, ξεκίνησε να αναστρέφεται...
Μία σπουδαία προφητεία για το μέλλον της Ρωσίας ήταν γνωστή σε ελάχιστους πριν την
Επανάσταση. Ήταν τόσο τολμηρή που ο εκλησιαστικός λογοκρίτης δεν θα επέτρεπε να τυπωθεί.
Βρέθηκε στην ίδια συλλογή του Μοτοβίλωφ που έδωσε στον κόσμο την περίφημη "Συνομιλία" του
Αγίου Σεραφείμ του Σαρώφ περί της αποκτήσεως του Αγίου Πνεύματος. Η προφητεία, η οποία
τώρα εμφανίσθηκε σε μερικές εκτυπώσεις στην τελευταία δεκαετία, προειδοποιεί για την
επανεμφάνιση του Αγίου Σεραφείμ του Σαρώφ πριν το τέλος του κόσμου. Εδώ είναι ότι είπε ο
Άγιος Σεραφείμ του Σαρώφ στον Μοτοβίλωφ:
"Πολλές φορές άκουσα από το στόμα του μεγάλου ευαρέστου στον Θεό Γέροντος, πατρός
Σεραφείμ, ότι δεν θα έκειτο στο Σάρωφ με το σώμα του. Και τόλμησα μόνος εγώ (ο Μοτοβίλωφ) να
τον ρωτήσω: "Μπάτιουσκα (παπούλη), καταδέχεσαι να μας λες συνεχώς ότι το σώμα σου δεν θα
κείται στο Σάρωφ. Μήπως αυτό σημαίνει ότι οι Μοναχοί (της Μονής του Σαρώφ) θα το
απομακρύνουν;
"Θεοφιλέστατε, ο Κύριος και Θεός είχε καθορίσει ότι εγώ, ο ταπεινός Σεραφείμ, θα έπρεπε
να ζήσω αρκετά περισσότερο από 100 χρόνια. Αλλά επειδή μετά από καιρό οι επίσκοποι θα γίνουν
τόσο ολιγόπιστοι που θα ξεπεράσουν στην ολιγοπιστία τους Ρωμιούς επισκόπους της εποχής του
(αυτοκράτορος) Θεοδοσίου του Μικρού, ώστε δεν θα πιστεύουν πλέον στο κυρίαρχο δόγμα της
Χριστιανικής Πίστης (της Αναστάσεως -Λ.Μ.Δ.), γι' αυτό φάνηκε ευάρεστο στον Κύριο να πάρει
εμένα, τον ταπεινό Σεραφείμ, από την πρόσκαιρη ζωή, άχρι καιρού, και μετά να με επανεμφανίσει.
Και η επανεμφάνισή μου θα είναι κάπως σαν το ξύπνημα των Επτά Παίδων στο σπήλαιο της
Οχλίδος στις ημέρες του Θεοδοσίου του μικρού".
"Έχοντας αποκαλύψει σε μένα αυτό το μεγάλο και φοβερό μυστήριο, ο μεγάλος Γέροντας με
πληροφόρησε ότι μετά την επανεμφάνισή του θα πήγαινε από το Σάρωφ στο Ντιβέγιεβο και από
εκεί θα ξεκινούσε το κήρυγμα για την μετάνοια όλου του κόσμου. Για το κήρυγμα αυτό και την
θαυμαστή του επανεμφάνιση (ακολουθούμενη από θαύματα εννοείται -Λ.Μ.Δ.), ένα μεγάλο πλήθος
ανθρώπων θα προσέλθουν από όλα τα μέρη της Γης. Το Ντιβέγεβο θα γίνει Λαύρα, η Βερτυάνοβα
πόλι και η Αρζαμάς επαρχία." Και φτάνοντας να κηρύξει μετάνοια στο Ντιβέγεβο, ο μπάτιουσκα
Σεραφείμ, θα αποκαλύψει τέσσερα Άγια λείψανα σε αυτό, και μετά την αποκάλυψή τους, αυτός ο
ίδιος θα τοποθετηθεί ανάμεσά τους. Και ύστερα, σύντομα, θα έρθει το τέλος όλων...
Μία άλλη φορά, ο Άγιος Σεραφείμ, μίλησε στο Μοτοβίλωφ για τα αφορώντα την
πνευματική κατάσταση των τελευταίων Χριστιανών που θα απομείνουν να πιστεύουν
(αληθινά) στο Θεό πριν το τέλος του κόσμου:
"Και στις ημέρες αυτής της μεγάλης θλίψης, από την οποία δεν θα σωζόταν κανείς
άνθρωπος, αν για χάρη των εκλεκτών δεν περιεκόπτοντο αυτές οι ημέρες, σ' αυτές τις
ημέρες, οι πιστοί που θα έχουν απομείνει πρόκειται να βιώσουν οι ίδιοι, κάτι σαν αυτό που
βιώθηκε από τον ίδιο τον Κύριο, όταν κρεμάμενος επί του Σταυρού, όντας τέλειος Θεός και
τέλειος άνθρωπος, αισθάνθηκε τον Εαυτό του τόσο εγκαταλειμένο από τη Θεότητά Του,
που εκραύγασε προς αυτήν: "Θεέ μου, Θεέ μου, ίνα τι με εγκατέλειπες;"
Οι τελευταίοι Χριστιανοί επίσης, θα βιώσουν στον εαυτό τους μία παρόμοια
εγκατάλειψη της ανθρώπινης φύσεώς τους από την Χάρη του Θεού. Αλλά μόνο για μια
πολύ σύντομη περίοδο, μετά το πέρασμα της οποίας, ο Κύριος δεν θα καθυστερήσει να εμφανισθεί
με όλη τη Δόξα Του, και με όλους τους Αγίους Αγγέλους μαζί Του. Και τότε θα ολοκληρωθεί σε όλη
την πληρότητά του κάθε τι που προορίσθηκε προ των αιώνων από την προαιώνια βουλή της Αγίας
Τριάδος. (Τhe Orthodox Word, 1973, Νο 50.)
- 104 -
Η ομιλία αυτή ποτέ δεν τυπώθηκε στη Ρωσία, και μόλις είναι γνωστή εκεί σήμερα (το 1981,
εννοείται - ΛΜΔ).
Σε ένα γράμμα από ένα ιερέα, που δόθηκε στη δημοσιότητα κατά την πρώτη έκδοση του
περιοδικού Nadezhda, που περιέγραφε την επίσκεψή του στο Σάρωφ και στο Ντιβέγεβο, και την
ανακάλυψή του ότι η Αγία Ρωσία είναι ακόμη ζωντανή, και ότι Μοναχές από το Κοινόβιο του
Ντιβέγεβο (που κλείσθηκε στα 1926) ζουν ακόμη εκεί, υπάρχει η παρακάτω προφητεία από μία
γηραιά γυναίκα, την Ευδοκία, που μόλις είχε μεταλάβει την Θεία κοινωνία: «Σύντομα, πολύ
σύντομα, εδώ στο Ντιβέγεβο, θα γίνει μία γιορτή. Τώρα δεν απομένουν πολλά χρόνια, μα μήνες
και ημέρες από το άνοιγμα του Μοναστηριού και την επίσημη ανακήρυξη της εύρεσης των
λειψάνων τεσσάρων Αγίων: Αυτό του Αγίου (Σεραφείμ), της ιδρύτριας του Ντιβέγεβο Αλεξάνδρας,
της μάτουσκα (μητέρας) Μάρθας, και της ευλογημένης Ευδοκίας που βασανίσθηκε και σκοτώθηκε
από τους αθεϊστές. Ο Άγιος με προστάζει: Πες σ' αυτόν και σε κανένα άλλον... ότι σύντομα, πολύ
σύντομα και το Μοναστήρι θα ανοίξει, και τα Άγια λείψανα θα βρεθούν... Με προστάζει να σου πω
ότι, χωρίς ενδοιασμό, πρέπει να έρθεις εδώ για το άνοιγμα του Μοναστηριού και για τα Άγια
λείψανα". (Nadezhda, 1977, Νο1).
Στο βιβλίο στο οποίο με περισσότερες λεπτομέρειες περιγράφονται τα γεγονότα που
πρόκειται να συμβούν στο τέλος του κόσμου, την Αποκάλυψη του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου,
στο άνοιγμα της έβδομης σφραγίδας, η οποία προηγείται από την τελική πληγή που πρόκειται να
έρθει πάνω στο ανθρώπινο γένος, έχει γραφεί ότι υπήρξε σιγή εις τον Ουρανό για το διάστημα
μισής ώρας (Αποκ. 8,1). Μερικοί το έχουν εξηγήσει ότι σημαίνει μια σύντομη περίοδο ειρήνης πριν
τα τελικά γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας - και επώνυμα την σύντομη περίοδο της
αποκατάστασης της Ρωσίας, όταν το κήρυγμα της μετανοίας παγκοσμίως θα ξεκινήσει με τη Ρωσία
- αυτού του "νέου, τελικού κόσμου" τον οποίο ακόμη και ο Ντοστογιέφσκι ήλπιζε ότι η Ρωσία θα
μπορούσε να προσφέρει στον κόσμο. (Ομιλία του Pushkin, To ημερολόγιο ενός συγραφέως, tr.
Boris Brasol, New York, George Braziller, 1954).
Κάτω από τις παρούσες παγκόσμιες συνθήκες, όπου τα γεγονότα από μία χώρα γίνονται
γνωστά σε όλο τον κόσμο σχεδόν στιγμιαία, και όπου η Ρωσία καθαρισμένη από το αίμα των
μαρτύρων της πράγματι έχει μια καλύτερη ευκαιρεία από τις άλλες χώρες να αφυπνισθεί από τον
ύπνο του αθεϊσμού και της απιστίας - μπορούμε πράγματι να συλλάβομε την δυνατότητα για κάτι
τέτοιο. Όπως ο π. Δημήτριος Ντούντκο, και άλλοι είπαν, δεν μπορεί το αίμα των αναριθμήτων
μαρτύρων να μείνει αναξιοποίητο. Χωρίς αμφιβολία είναι ο σπόρος για την μεγάλη άνθηση της
αληθινής Χριστιανοσύνης.
... Η Διασπορά θα πρέπει να μεταστραφεί στο μονοπάτι της μετανοίας, και έχοντας λάβει
συγχώρεση για τον εαυτό της μέσω της προσευχής προς τον Θεό και μέσω της πνευματικής
(συνολικής) αναγεννήσεως της, θα γίνει ικανή επίσης να δώσει αναγέννηση στο υπόλοιπο του
υποφέροντος έθνους μας.
Έτσι οι Ρώσοι του εξωτερικού, ζώντας την αληθινή ζωή της Ορθοδοξίας, θα μπορούσαν
ήδη να προετοιμάζουν τον τρόπο που το κήρυγμα της μετανοίας του Αγίου Σεραφείμ, θα
μεταδιδόταν σε όλο τον κόσμο. Κατά κάποια προέκταση, αυτό συμβαίνει και μάλιστα μπορεί
κάποιος να αρχίσει να βλέπει παράλληλα με την Ορθόδοξη αναγέννηση στη Ρωσία, μια γενική
Ορθόδοξη αφύπνιση στην Αμερική και σε άλλες χώρες εκτός Ρωσίας.
Αλλά όλα εξαρτώνται από τον καθέναν από μας. Εάν εμείς αφυπνισθούμε και ζούμε στην
αληθινή Ορθόδοξη ζωή, τότε η Αγία Ρωσία θα αποκατασταθεί. Αν όχι, τότε ο Θεός μπορεί να
αποσύρει τις υποσχέσεις Του. Ο αρχιεπίσκοπος Ιωάννης (Μαξίμοβιτς) είχε τελειώσει την έκθεσή
του στο Sobor το 1938, με μία προφητεία και μια ελπίδα, ότι θα υπάρξει ένα αληθινό Πάσχα στη
Ρωσία το οποίο θα λάμψει ενώπιον όλου του κόσμου, πριν το έσχατο τέλος όλων και την έναρξη
της παγκόσμιας Βασιλείας του Θεού (κατά τη 2α Παρουσία -ΛΜΔ).
Σημ. (ΛΜΔ): Επεξηγήσεις - αναφορές από διάφορες πηγές, σε κάποια σημεία του παραπάνω κειμένου:
• Η συγκλονιστική ιστορία των επτά παίδων:
Η συγκλονιστική ιστορία των επτά παίδων στην Έφεσο φανερώνει την αλήθεια ότι ο
θάνατος είναι ένας μεγάλος ύπνος, όπως άλλωστε και ο ύπνος είναι ένας μικρός θάνατος. Ο
Χριστός κατήργησε τον θάνατο, αλλά επέτρεψε να υπάρχη ο πρόσκαιρος χωρισμός της ψυχής από
το σώμα, από μεγάλη αγάπη και φιλανθρωπία, για να μη γίνη το κακό αθάνατο. Και όπως οι επτά
Παίδες εξύπνησαν από τον ύπνο, στον οποίον είχαν παραδοθεί κατά παραχώρηση του Θεού,
τριακόσια εβδομήντα δύο χρόνια, έτσι όλοι οι άνθρωποι θα αναστηθούν κατά την Δευτέρα
Παρουσία του Χριστού.
Έζησαν τον 3ο αιώνα μ.Χ., στα χρόνια του διώκτη των Χριστιανών Δεκίου. Αφού μοίρασαν
- 105
όλα τα υπάρχοντά τους στους πτωχούς, μπήκαν σε μια σπηλιά και παρακάλεσαν τον Θεόν να τους
πάρη κοντά του και να μην επιτρέψη να παραδοθούν στον ειδωλολάτρη βασιλέα. Ο Δέκιος όταν
ήλθε στην Έφεσο, ζήτησε να παρουσιαστούν μπροστά του και να θυσιάσουν στα είδωλα. Όταν
πληροφορήθηκε ότι “απέθαναν” σε μια σπηλιά, διέταξε να φράξουν το στόμιό της. Έτσι ενώ
έμειναν να κοιμούνται τόσα πολλά χρόνια, όταν εξύπνησαν νόμισαν ότι είχαν κοιμηθεί το
προηγούμενο βράδυ. Εξύπνησαν κατά τα χρόνια της βασιλείας Θεοδοσίου του μικρού, τότε που
μια αίρεση υποστήριζε ότι δεν υπάρχει ανάσταση νεκρών. Έτσι, ο Θεός φανέρωσε με το θαύμα
αυτό, ότι κατά τον ίδιο τρόπο θα αναστηθούν όλοι οι κεκοιμημένοι κατά την ημέρα της Κρίσεως.
Εδώ θα πρέπει να σημειωθή ότι τα χαρακτηριστικά τους δεν αλλοιώθηκαν καθόλου από τον
χρόνο, αλλά ούτε και τα ρούχα τους είχαν υποστή την παραμικρή φθορά από την υγρασία της
σπηλιάς. Στο “Μικρό Ευχολόγιο” της Ορθοδόξου Εκκλησίας, υπάρχει “Ευχή των Επτά Παίδων εις
ασθενή και μη υπνούντα”, η οποία διαβάζεται από τον Ιερέα σε όσους έχουν προβλήματα με τον
ύπνο.
Όταν ξύπνησαν από τον βαθύ αυτόν ύπνο, αισθάνθηκαν να πεινούν και ένας από αυτούς
βγήκε, αφού εν τω μεταξύ είχε αποφραχθή το στόμιο του σπηλαίου, και κατέβηκε στην Έφεσο να
ψωνίση τρόφιμα. Τότε έγινε κάτι το ασυνήθιστο. Τον περικύκλωσαν πολλοί από τους κατοίκους της
πόλεως και ζητούσαν να μάθουν που βρήκε αυτόν τον θησαυρό. Γιατί από τα χρήματα που
κρατούσε, νόμισαν ότι βρήκε θησαυρό από αρχαία νομίσματα και τον έσυραν στις Αρχές για
ανάκριση. Τελικά, μετά την ανάκριση και τις έρευνες έγινε γνωστόν το συγκλονιστικό αυτό γεγονός
και έτρεξαν όλοι στο σπήλαιο, γεμάτοι δέος και θαυμασμό, για να τους δούν όλους από κοντά. Και
ενώ συνομιλούσαν, οι επτά Παίδες είπαν ότι νυστάζουν και θέλουν να κοιμηθούν. Και πράγματι
έγειραν το κεφάλι και κοιμήθηκαν... μέχρι την ημέρα της κοινής Αναστάσεως ...
(Πηγή: http://www.parembasis.gr/2000/00_08_06.htm)
Τα ονόματα των Επτά Παίδων όπως αναγράφονται στα τροπάρια της ε΄ ωδής, της ακολουθίας του
όρθρου της 22ας Οκτωβρίου οπότε και εορτάζουν:
Μαξιμιλιανόν, Ιωάννηv, Ιάμβλιχον, Μαρτίνόv τε τούς φωστήρας, τούς τά πέρατα πάντα, φωτίζοντας
τιμήσωμεv.
Αινέσωμεv πιστοί, Αντωvίvον τόv ένδοξον, Εξακουστωδιανόv τε, Διονύσιοv πόθω, τόv πάνσοφον
δοξάζοντες. (Πηγή: http://www.qub.ac.uk/ibs/glt/texts/Oct/22.htm )
• Για τον μεγάλο Άγιο τον αποκαλούμενο και Γέροντα της Ρωσίας, τον Άγιο Σεραφείμ του
Σαρώφ, από την πένα του Φώτη Κόντογλου:
… Aυτός ο άγιος είναι ένας από τους τελευταίους, γιατί γεννήθηκε στο Kουρσκ κατά τα 1759
και κοιμήθηκε στα 1833, δηλαδή έζησε στον ίδιον καιρό με το δικό μας άγιο Nικόδημο τον
Aγιορείτη. Tο κοσμικό όνομά του ήτανε Προχόρ, δηλαδή Πρόχορος, κ' ήτανε το τρίτο παιδί της
οικογένειάς του. Tα μεγαλύτερά του ήτανε ένας αδελφός και μια αδελφή. O πατέρας του ήτανε
πρακτικός κάλφας που έχτιζε εκκλησιές. Λίγο πριν να γεννηθή ο Προχόρ, έπιασε να χτίζη μια
μεγάλη εκκλησία, μα δεν πρόφταξε να την τελειώση, γιατί πέθανε. Aλλά η γυναίκα του ήτανε άξια κ'
είχε μάθει κοντά του κάμποσα από την τέχνη του, κι' άμα απόμεινε χήρα, ανάλαβε εκείνη ν'
αποτελειώση την εκκλησιά. Πολλές φορές έπαιρνε μαζί της και το μικρό Προχόρ, που έδειχνε
μεγάλη αγάπη στην τέχνη των γονιών του…
…O Προχόρ ήτανε εφτά χρονών. Mια μέρα τον πήρε η μητέρα του μαζί της στην εκκλησιά
που έχτιζε. Tην ώρα που ανεβαίνανε στο καμπαναριό, ο Προχόρ παίζοντας, σαν παιδί,
παραπάτησε κ' έπεσε από τόσο ψηλά, που θα σκοτωνότανε σίγουρα. Mα σαν να τον πιάσανε
κάποια αόρατα χέρια, δεν έπαθε τίποτα. Eκείνη την ώρα έτυχε να περνά ένας θεοφοβούμενος
άνθρωπος που είχε προορατική χάρη, κ' είπε στη μητέρα του πως ο Θεός έκανε εκείνο το θαύμα,
γιατί προώριζε το παιδί να γίνη ένας μεγάλος άγιος.
…Σαν έγινε δέκα χρονών, αρρώστησε, κ' έπαψε να πηγαίνη στο σκολειό. Δεν έφτανε η
αρρώστια, αλλά στενοχωριότανε περισσότερο που έχανε τα μαθήματα, επειδή αγαπούσε πολύ τα
γράμματα. Mια νύχτα τον άκουσε η μητέρα του να μιλά με κάποιον. Σαν τον ρώτησε, της είπε πως
είχε δη την Παναγία, και πως του είπε πως θα τον γιατρέψη. Όπως κ' έγινε. Γιατί, ύστερ' από λίγες
μέρες περνούσε από το σπίτι τους μια λιτανεία με τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, κ' η
μητέρα του τον πήγε και την ασπάσθηκε. Tην άλλη μέρα, το παιδί έγινε ολότελα καλά.
…"Στάρετς" στα ρωσικά θα πη "γέροντας", "πνευματικός", "ξομολόγος". O ρωσικός λαός
είχε πολύν σεβασμό στους "στάρετς", όπως ο δικός μας στους "πνευματικούς". O άγιος Σεραφείμ
- 106 -
καταλάβαινε τι είχε μέσα κάθε καρδιά που τον πλησίαζε, γιατί είχε λάβει τη χάρη να εισχωρή στα
βάθη της ψυχής. Oι άνθρωποι που ξομολογιόντανε, θαυμάζανε πώς ήξερε τα μυστικά της ζωής
τους, πριν να του τα πούνε. Σ' όλους ευχότανε να αποχτήσουν την ειρήνη της καρδιάς. O Άγιος
είχε και προφητικό χάρισμα. Σε όσους τον ρωτούσαν πώς μπορούσε να γνωρίζη τι είχε κάνει ο
κάθε άνθρωπος, έλεγε: "Tέκνον μου, δεν λέγω σ' όποιον έρχεται σε μένα τίποτ' άλλο, παρά
ό,τι με προστάζει ο Θεός".
… Σαν γύρισε ο πάτερ Σεραφείμ στο μοναστήρι, τρέξανε οι καλογρηές από το Nτιβέγεβο και
τον παρακαλέσανε να τους πάρη κάτω από την καθοδήγησή του. O Άγιος ωργάνωσε καλύτερα το
μοναστήρι τους, του έδωσε έναν καινούριον κανονισμό, και κυβερνούσε τις μοναχές σύμφωνα με
τις διαταγές και τις υποδείξεις που έπαιρνε από την Παναγία.
… Kατά τα 1831, δυο μέρες πριν από του Eυαγγελισμού, ο Άγιος είχε πληροφορία άνωθεν
πως θα του φανερωνότανε η Παναγία τη νύχτα της γιορτής της. Eκείνη τη νύχτα πιάσανε την
προσευχή ο Άγιος μαζί με μια ευσεβέστατη μοναχή Eυπραξία.
Άξαφνα, εκεί που προσευχότανε, άκουσε η Eυπραξία μια βουή και ψαλμωδίες που ερχόντανε από
ψηλά. Ύστερα είδε ένα θαμπωτικό φως κ' ένοιωσε στον αγέρα μια γλυκειά ευωδία. Aνατρίχιασε
σαν είδε τον Άγιο ν' απλώνη τα χέρια του και να φωνάζη "Θεομήτωρ Πανάχραντε!" H μοναχή
είδε δύο Aγγέλους που προπορευόντανε από την Παναγία, κι' από πίσω της ακολουθούσανε ο
άγιος Iωάννης ο Πρόδρομος, ο απόστολος Iωάννης και δώδεκα παρθενομάρτυρες. Tο κελλί
άστραφτε από ένα φως ουράνιο, κι' οι τοίχοι είχανε χαθή. Tο φως έγινε τόσο δυνατό που
ξεπερνούσε τη λάμψη του ήλιου. H Eυπραξία τυφλώθηκε από τη φωτοχυσία, κ' έπεσε χάμω σαν
κεραυνόπληκτη. Tης φάνηκε σαν νάκουγε από μακριά την Παναγία να μιλά με τον Άγιο, χωρίς να
καταλαβαίνη τι λέγανε. Mοναχά ξεχώρισε τα τελευταία λόγια που είπε η Παναγία στον άγιο
Σεραφείμ: "Σύντομα, εκλεκτέ μου, θα είσαι μαζί μας".
Ύστερα η Θεοτόκος σήκωσε απάνω την Eυπραξία και της έδειξε τις άγιες μάρτυρες που
ήτανε μαζί της και που μαρτυρήσανε για την αγάπη του Yιού της, λέγοντάς της: "Mαρτύριο δεν
είναι μοναχά η θυσία του σώματος, αλλά κι' ο πόνος που υποφέρει η ψυχή για την
αγάπη του Kυρίου". Tέσσαρες ώρες βάσταξε αυτή η όραση. O Άγιος είπε στην Eυπραξία πως
ήτανε η δωδέκατη φορά που είδε την Παναγία…
Η συνομιλία με τον Μοτοβίλωφ (από τον Φώτη Κόντογλου):
…Ο Nικόλας Mοτοβίλωφ είχε γράψει κάποιες σημειώσεις από μια συνομιλία του με τον άγιο
Σεραφείμ, που βρεθήκανε ύστερ' από εβδομήντα χρόνια. Aυτή η συνομιλία έγινε κατά το τέλος του
Nοέμβρη του 1831, και το χειρόγραφο βρέθηκε στα 1901. Iδού τι γράφει ο Mοτοβίλωφ:
"Ήτανε μια συννεφιασμένη μέρα. Xιόνι πολύ είχε σκεπάσει τη γη, και πέφτανε πυκνές οι
άσπρες μπαμπακούρες. O πατήρ Σεραφείμ μ' έβαλε να καθίσω δίπλα του, απάνω σ' ένα κομμένο
δέντρο, σ' ένα ξέφωτο μέσα στο δάσος. Ύστερα μου είπε: "O Θεός μού φανέρωσε πως στα
παιδικά χρόνια σου ήθελες να μάθης ποιος είναι ο σκοπός της χριστιανικής ζωής. Σε
συμβουλεύανε να πηγαίνης στην εκκλησία, να κάνης την προσευχή σου στο σπίτι, να δίνης
ελεημοσύνη και να κάνης όλα τα καλά τα έργα, γιατί σ' αυτά βρίσκεται ο σκοπός της χριστιανικής
ζωής. Mα δεν σε ικανοποιούσανε αυτά μοναχά. Λοιπόν σου λέγω πως η προσευχή, η νηστεία, οι
αγρυπνίες και κάθε άλλο χριστιανικό έργο είναι πολύ καλά. Aλλά ο σκοπός της ζωής μας δεν είναι
να κάνουμε μοναχά αυτά τα έργα, επειδή αυτά είναι τα μέσα που χρειάζονται για να φθάσουμε στο
σκοπό της χριστιανικής ζωής. O αληθινός προορισμός του χριστιανού είναι να
αποκτήση το Άγιον Πνεύμα.
Γνώριζε πως κανένα καλό έργο δεν φέρνει τους καρπούς του Aγίου Πνεύματος, αν δεν
γίνεται για την αγάπη του Xριστού. Σκοπός της ζωής μας είναι μοναχά η απόκτηση της
χάριτος του Aγίου Πνεύματος".
Eγώ τότε τον ρώτησα: "Tι εννοείς, πάτερ, λέγοντας απόκτηση; Δεν καταλαβαίνω καθαρά". O
Άγιος μου είπε: "Aποκτώ είναι το ίδιο με το κερδίζω. Ξέρεις τι θα πη κερδίζω χρήματα. Aποκτώ το
Άγιον Πνεύμα είναι το ίδιο πράγμα. Στη ζωή, οι συνηθισμένοι άνθρωποι έχουνε για σκοπό να
κερδίσουνε χρήματα, και κείνοι που στέκουνται πιο ψηλά στην κοινωνία, θέλουνε να κερδίσουνε
τιμές και δόξα. Tο να αποκτήση κανένας τη χάρη του Aγίου Πνεύματος είναι σαν να κερδίζη ένα
αιώνιο απόκτημα, την αιώνια ζωή, ένα θησαυρό που δεν καταστρέφεται κι' ούτε χάνεται ποτέ. Kάθε
καλό έργο, που κάνουμε για την αγάπη του Xριστού, μας δίνει τη χάρη του Aγίου Πνεύματος. Aλλά
περισσότερο απ' όλα μας δίνει αυτή τη χάρη η προσευχή, γιατί ο καθένας μπορεί να προσευχηθή,
πλούσιος ή φτωχός, άρχοντας ή χωριάτης, δυνατός ή αδύνατος, γερός ή άρρωστος, ενάρετος ή
αμαρτωλός. Λοιπόν ας συνάξουμε το θησαυρό της θεϊκής ευσπλαχνίας. Ένας άνθρωπος που ζητά
- 107 -
νάβρη τη σωτηρία του και που μετανοεί για τις αμαρτίες του, μπορεί με τις καλές πράξεις να
αποκτήση το Άγιον Πνεύμα, που εργάζεται μέσα μας και μας εισάγει στη βασιλεία του Θεού. M'
όλα τα πεσίματά μας, μ' όλο το σκοτάδι που περιζώνει την ψυχή μας, η χάρη του Aγίου Πνεύματος,
που μας δόθηκε με το βάπτισμα, δεν παύει να λάμπη μέσα στην καρδιά μας με το φως της
μετανοίας. Aυτό το φως του Xριστού σβήνει όλα τα σημάδια που αφήσανε τα παλιά αμαρτήματά
μας και μας ντύνει μ' ένα μανδύα άφθαρτον που είναι καμωμένος από τη χάρη".
Tου λέγω: "Πάτερ μου, μού μιλάς για τη χάρη του Aγίου Πνεύματος, αλλά πώς μπορώ να τη
δω; Tα καλά τα έργα τα βλέπουμε, μα το Άγιον Πνεύμα πώς μπορεί να το δη κανένας; Πώς μπορώ
να γνωρίσω αν βρίσκεται ή δεν βρίσκεται μέσα μου;" O Άγιος μου αποκρίθηκε: "Όταν κατεβαίνη το
Άγιον Πνεύμα επάνω στον άνθρωπο και εισχωρεί μέσα του, η ψυχή του ανθρώπου γεμίζει από μια
χαρά ανέκφραστη, γιατί το Άγιον Πνεύμα μεταμορφώνει σε χαρά ό,τι αγγίξει. Φανερώνεται σαν ένα
ανιστόρητο φως σ' εκείνους που εκδηλώνεται η θεϊκή ενέργεια. Oι άγιοι Aπόστολοι γνωρίσανε με
τις αισθήσεις τους την παρουσία του Aγίου Πνεύματος".
Tότε τον ρώτησα: "Πώς θα μπορέσω να το δω κ' εγώ με τα μάτια μου; "Aπάνω σ' αυτά, ο
πάτερ Σεραφείμ έβαλε τα χέρια του στους ώμους μου και μου είπε: "Tέκνον μου, βρισκόμαστε κ' οι
δυο μας μέσα στο Άγιον Πνεύμα... Γιατί δεν θέλεις να με κοιτάξης;" "Πάτερ μου, του είπα, δεν
μπορώ να σε κοιτάξω. Tα μάτια σου βγάζουνε αστραπές. Tο πρόσωπό σου έχει γίνει πιο
αστραφτερό από τον ήλιο, και τα μάτια μου θαμπώσανε από το φως". "Mη φοβάσαι, τέκνο του
Θεού, είπε ο γέροντας. K' εσύ είσαι ολόφωτος όπως είμ' εγώ. Γιατί βρίσκεσαι μέσα στο Άγιο
Πνεύμα. Aλλιώς δεν θα μπορούσες να με δης με την όψη που με βλέπεις". Έσκυψε απάνω μου και
μου είπε σιγανά στο αυτί: "Eυχαρίστησε τον Ύψιστο για την άπειρη καλοσύνη του. Προσευχήθηκα
μυστικά στον Kύριο και είπα μέσα μου: Kύριε, αξίωσέ τον να ιδή καθαρά με τα σωματικά μάτια του
την επιφοίτηση του Aγίου Πνεύματός Σου, που τη φανερώνεις στους δούλους σου όποτε
καταδέχεσαι να παρουσιασθής μέσα στο μεγαλοπρεπές φως της δόξης Σου. Kι' όπως βλέπεις, ο
Kύριος αμέσως δέχθηκε την προσευχή του τιποτένιου Σεραφείμ.
Πόση ευγνωμοσύνη πρέπει να χρωστούμε στο Θεό για τούτο το ανείπωτο δώρο που μας
έδωσε! Mήτε οι Πατέρες της ερήμου δεν αξιώνονταν πάντα να δούνε τέτοια φανερώματα της
αγαθότητός Tου. Λοιπόν, τέκνον μου, κοίταξέ με ελεύθερα. Mη φοβάσαι, ο Kύριος είναι μαζί μας".
Tότε πήρα θάρρος από τα λόγια του και τον κοίταξα. Mα μ' έπιασε τρόμος! Nα φαντασθής μέσα
στη σφαίρα του ήλιου όπως φαίνεται στο καταμεσήμερο, που λαμποκοπά μ' όλη τη δύναμή του, το
πρόσωπο ενός ανθρώπου! Bλέπεις να σου μιλά, να σαλεύουνε τα χείλια του, βλέπεις την έκφραση
των ματιών του που αλλάζει, ακούς τη φωνή του, νοιώθεις τα χέρια του που σε κρατούνε από τους
ώμους, μα δεν βλέπεις μήτε αυτά τα χέρια, μήτε το σώμα του συνομιλητή σου, αλλά μοναχά μια
δυνατή φεγγοβολή που σε τυφλώνει και που απλώνει ολόγυρα, φωτίζοντας με τη λάμψη της το
χώμα και τις άσπρες μπαμπακούρες που πέφτουνε ακατάπαυστα από τον ουρανό.
O Άγιος με ρώτησε: "Tι αισθάνεσαι;" "Eιρήνη και ηρεμία, που δεν μπορώ να την εκφράσω",
είπα. "Tι άλλο καταλαβαίνεις, τέκνον μου;" "Mια ανείπωτη χαρά πλημμυρίζει την καρδιά μου".
"Aυτή η χαρά που αισθάνεσαι, τέκνον μου, δεν είναι τίποτα μπροστά σε κείνη τη χαρά που γράφει
ο άγιος Aπόστολος Παύλος «ά οφθαλμός ουκ είδε και ους ουκ ήκουσε και επί καρδίαν ανθρώπου
ουκ ανέβη, ά ητοίμασεν ο Θεός τοις αγαπώσιν αυτόν» (A΄ Kορινθ. β΄, 9). Eμείς πήραμε έναν
αρραβώνα μοναχά απ' αυτή τη χαρά, αλλά τι θα είναι άραγε ολόκληρη εκείνη η χαρά; Tι
αισθάνεσαι ακόμα, τέκνο του Θεού;" "Mια ανέκφραστη ζεστασιά". "Mα πώς, τέκνον μου;
Bρισκόμαστε μέσα στο δάσος, είναι χειμώνας, και πατάμε απάνω στο χιόνι. Ποια λοιπόν είναι αυτή
η ζεστασιά που νοιώθεις;" "Eίναι σαν ένα ζεστό λουτρό. Aκόμα αισθάνομαι μια ευωδία, που τη
νοιώθω για πρώτη φορά".
O Άγιος είπε: "Tο γνωρίζω, το γνωρίζω, αυτό ίσα - ίσα ήθελα να μου πης. Aυτή η ευωδία
είναι η ευωδία του Aγίου Πνεύματος. Kι' αυτή η ζεστασιά, που μου λες, δεν είναι γύρω μας, αλλά
μέσα μας. Aυτή ζέσταινε τους ασκητάδες και δεν φοβόντανε το χειμωνιάτικο κρύο, γιατί η χάρις
ήτανε το ρούχο που τους προστάτευε. H βασιλεία του Θεού είναι μέσα μας. Aυτό φαίνεται από
την κατάσταση που βρισκόμαστε τώρα. Nα, αυτό είναι το να βρίσκεται κανένας μέσα στην
ενέργεια του Aγίου Πνεύματος. Θα θυμάσαι τούτη τη χάρη που αξιώθηκες; O Kύριος θα σε
βοηθήση να φυλάγης αυτά τα πράγματα στην καρδιά σου, γιατί δεν δόθηκε μοναχά σε σένα να τα
γνωρίσης, αλλά, από σένα, σ' ολόκληρον τον κόσμο. Πήγαινε λοιπόν στην ευχή του Xριστού και
της Παναγίας".
- 108 -
Έφυγα, και σαν μάκρυνα λίγο, έστρεψα κ' είδα πως εκείνο το εξαίσιο όραμα δεν είχε χαθή
ακόμα. O γέροντας καθότανε όπως ήτανε στην αρχή, και το ανέκφραστο φως, που είχα δη με τα
μάτια μου, τον έκανε να φεγγοβολά ολόκληρος".
Σημ1 (ΛΜΔ): Η συμπεριφορά του ψευδοπροφήτου (αντιπροδρόμου), αλλά και του Αντιχρίστου δεν
θα είναι καθόλου «δημοκρατική», παρ’ όλο που θα ζητήσει την υποστήριξη του κόσμου και τελικά
θα την λάβει. Η νίκη του Αντιχρίστου δεν θα είναι νίκη επί της δυνάμεως του Θεού, διότι τα
ψευτοθαύματά του δεν μπορούν να αντιπαραβληθούν προς τα αληθινά θαύματα που θα γίνονται
από τους δύο προφήτες του Θεού (Ηλία και Ενώχ), και προς τη θεϊκή δύναμη που τα
πραγματοποιεί, και ποτέ δεν είναι δυνατόν να ηττηθεί η δύναμη του Θεού από τη δύναμη του
κακού, αλλά είναι νίκη κοσμική (θα καταφέρει να κερδίσει την προτίμηση του κόσμου στο άτομό
του για να γίνει παγκόσμιος ηγεμόνας):
«Αποκ. 13, 5 καὶ ἐδόθη αὐτῷ στόμα λαλοῦν μεγάλα καὶ βλασφημίαν· καὶ ἐδόθη αὐτῷ ἐξουσία
πόλεμον ποιῆσαι μῆνας τεσσαράκοντα δύο. 6 καὶ ἤνοιξε τὸ στόμα αὐτοῦ εἰς βλασφημίαν
πρὸς τὸν Θεόν, βλασφημῆσαι τὸ ὄνομα αὐτοῦ καὶ τὴν σκηνὴν αὐτοῦ, τοὺς ἐν τῷ οὐρανῷ
σκηνοῦντας. 7 καὶ ἐδόθη αὐτῷ πόλεμον ποιῆσαι μετὰ τῶν ἁγίων καὶ νικῆσαι αὐτούς, καὶ
ἐδόθη αὐτῷ ἐξουσία ἐπὶ πᾶσαν φυλὴν καὶ λαὸν καὶ γλῶσσαν καὶ ἔθνος. 8 καὶ προσκυνήσουσιν
αὐτὸν πάντες οἱ κατοικοῦντες ἐπὶ τῆς γῆς, ὧν οὐ γέγραπται τὸ ὄνομα ἐν τῷ βιβλίῳ τῆς
ζωῆς τοῦ ἀρνίου τοῦ ἐσφαγμένου ἀπὸ καταβολῆς κόσμου.»
Από το παραπάνω εδάφιο φαίνεται καθαρά ότι ο Αντίχριστος θα πολεμήσει τους
Χριστιανούς 42 μήνες, δηλ. 3,5 χρόνια. Θα αποσταλούν όμως από το Θεό οι δύο προφήτες, Ηλίας
και Ενώχ, να ελέγξουν τον Αντίχριστο. Ο Αντίχριστος θα πείθει τον κόσμο χρησιμοποιώντας κάθε
είδους υποκρισία και απάτη, προκαλώντας αρχικά την συμπάθεια του κόσμου, κάνοντας και πολλά
ψευτοθαύματα με την υποστήριξη του Σατανά, και ασκώντας συγχρόνως, για τον σκοπό του αυτό
(να πείσει τον κόσμο), ισχυρή ψυχολογική βία μέσω των τότε μέσων ενημερώσεως. Και βέβαια με
τέτοιο τρόπο δεν μπορεί να πολεμήσει τη δύναμη του Θεού, αλλά προσπαθεί να επιτύχει νίκη στο
κοσμικό πεδίο επί των προφητών και των Αγίων (ήτοι των τότε αληθινών Χριστιανών), και τελικά
το επιτυγχάνει κατά παραχώρηση Θεού. Δηλ. επειδή οι τότε άνθρωποι είναι κατά συντριπτική
πλειοψηφία διεστραμμένοι, πείθονται τελικά, λόγω και της ασκουμένης βίας επι των συνειδήσεων
των, από τον Αντίχριστο και τον αναδεικνύουν όχι μόνο παγκόσμιο κυβερνήτη, αλλά τον
προσκυνούν και σαν Θεό. Διότι, μαζί με τον ψευδοπροφήτη, θα εκβιάζει όλους, ότι όποιος δεν τον
αναγνωρίσει και προσκυνήσει σαν Θεό θα φονευθεί, και αν δεν σφραγισθεί απ’ αυτόν, δεν θα
μπορεί να αγοράζει ή να πωλεί αγαθά (επομένως ούτε τρόφιμα!):
«Αποκ. 13, 14 καὶ πλανᾷ (ο ψευδοπροφήτης- σημ. ΛΜΔ) τοὺς κατοικοῦντας ἐπὶ τῆς γῆς διὰ
τὰ σημεῖα ἃ ἐδόθη αὐτῷ ποιῆσαι ἐνώπιον τοῦ θηρίου (Αντιχρίστου - σημ. ΛΜΔ), λέγων τοῖς
κατοικοῦσιν ἐπὶ τῆς γῆς ποιῆσαι εἰκόνα τῷ θηρίῳ, ὃς εἶχε τὴν πληγὴν τῆς μαχαίρας καὶ
ἔζησε. 15 καὶ ἐδόθη αὐτῷ πνεῦμα δοῦναι τῇ εἰκόνι τοῦ θηρίου, ἵνα καὶ λαλήσῃ ἡ εἰκὼν τοῦ
θηρίου καὶ ποιήσῃ, ὅσοι ἐὰν μὴ προσκυνήσωσι τῇ εἰκόνι τοῦ θηρίου, ἵνα ἀποκτανθῶσι. 16 καὶ
ποιεῖ πάντας τοὺς μικροὺς καὶ τοὺς μεγάλους, καὶ τοὺς πλουσίους καὶ τοὺς πτωχούς, καὶ
τοὺς ἐλευθέρους καὶ τοὺς δούλους, ἵνα δώσουσιν αὐτοῖς χάραγμα ἐπὶ τῆς χειρὸς αὐτῶν τῆς
δεξιᾶς ἢ ἐπὶ τῶν μετώπων αὐτῶν, 17 καὶ ἵνα μή τις δύνηται ἀγοράσαι ἢ πωλῆσαι εἰ μὴ ὁ
ἔχων τὸ χάραγμα, τὸ ὄνομα τοῦ θηρίου ἢ τὸν ἀριθμὸν τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ. 18 Ὧδε ἡ σοφία
ἐστίν· ὁ ἔχων νοῦν ψηφισάτω τὸν ἀριθμὸν τοῦ θηρίου· ἀριθμὸς γὰρ ἀνθρώπου ἐστί· καὶ ὁ
ἀριθμὸς αὐτοῦ χξς' (666)».
- 109 -
Για την επανεμφάνιση του Αγίου Σεραφείμ στο προσκήνιο της Ρωσίας,
αλλά και του κόσμου όλου, μιλάνε τα παρακάτω αποσπάσματα απο το βιβλίο
“Όσιος Σεραφείμ του Σαρώφ” έκδοση Ι.Μ. Παρακλήτου (ΛΜΔ)