Πνευματικοί διάλογοι με Ρουμάνους πατέρες

158. Γιατί οι χριστιανοί παρασύρονται στις μαγείες; Διότι εξέλειπε απ’ αυτούς η πίστης και ο φόβος του Θεού· διότι σήμερα δεν προσεύχονται σχεδόν καθόλου, ώστε να εκπληρωθούν τα αιτήματα των με την προσευχή και να μη τρέχουν στις μαγείες. Δεν διαβάζουν σήμερα την Αγία Γραφή για να δουν Τι τιμωρίες περιμένουν τους ασχολούμενους μ’ αυτά. Δεν πηγαίνουν τακτικά στην εκκλησία, δεν εξομολογούνται ούτε ακόμη στις τέσσερες μεγάλες νηστείες, δεν ζητούν στις ανάγκες των την συμβουλή και την ευχή του Ιερέως. Επί πλέον τρέχουν πολλοί στις μαγείες διότι ξέχασαν τις υποσχέσεις πού έδωσαν στον Χριστό, στο μυστήριο του Βαπτίσματος, όταν είπαν: “Αποτάσσομαι τω σατανά και πάσι τοις έργοις αυτού και πάση τη πομπή αυτού…”. Άλλοι πηγαίνουν στους μάγους επειδή δεν εκπληρώθηκαν τα αιτήματα των στην Εκκλησία του Χριστού, ή διότι λησμόνησαν τον θάνατο και την ημέρα της μελλούσης Κρίσεως του Χριστού. Γι’ αυτό οι Άγιοι Πατέρες μας συμβουλεύουν να τρέχουμε μόνο στον Θεό, μόνο στην Εκκλησία και τους Ιερείς και όχι στον διάβολο και τους υπηρέτες του. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας συμβουλεύει, λέγοντας: “Σας παρακαλώ να είσθε καθαροί απ’ αυτές τις απάτες… και όταν θελήσουν να πατήσουν το κατώφλι του σπιτιού σου (μάγοι) να λέγεις πρώτα – πρώτα αυτό τον λόγο: “Σε αρνούμαι σατανά, με όλη την τιμή και την συνοδεία σου και ενώνομαι με Σένα, Χριστέ!”. Χωρίς αυτή την απόφαση ποτέ σου να μη εξέλθεις από το σπίτι σου. Αυτή η πίστης σου να σου γίνει βακτηρία, αυτή να γίνει όπλο, αυτή φρουρός και προστάτης και συγχρόνως να κάνης το σημείο του σταυρού στο μέτωπο σου. Διότι, εάν μ’ αυτό τον τρόπο θα οπλιστείς από παντού, όχι μόνο άνθρωπος αλλά ούτε και διάβολος ακόμη δεν θα σε πλησίαση ούτε θα μπορέσει να σε βλάψει σε τίποτε” (Ένθα’ ανωτέρω). 159. Πώς μπορούν οι χριστιανοί να λυτρωθούν από τους μάγους και κάθε είδους μαγείες πού προέρχονται από τον διάβολο; Αυτός πού πιστεύει ακράδαντα στον Θεό, προσεύχεται ακατάπαυστα και πηγαίνει τακτικά στην Εκκλησία δεν θα ζητήσει ποτέ την βοήθεια του διαβόλου και των οργάνων του, οι οποίοι εχθρεύονται τον Θεό. Συνεπώς, όσοι έχουν πίστη ισχυρή στον Θεό να ζητούν πάντοτε την βοήθεια Του. Ενώ οι ολιγόπιστοι, πού κάποτε ζήτησαν την βοήθεια των μάγων, εάν θέλουν να σωθούν, πρώτα να εξομολογηθούν αυτή την αμαρτία των και να δεχθούν το ανάλογο επιτίμιο. Κατόπιν να μην επικαλούνται πλέον τον σατανά σε βοήθεια σ’ οποιαδήποτε ανάγκη και αν ευρίσκονται, αλλά μόνο στον Θεό. Να προσεύχονται όσο το δυνατόν συχνότερα με δάκρυα από καρδίας και έτσι με την υπομονή και την πίστη των θα λυτρωθούν από τα μαγικά έργα. 160. Για ποια αιτία αρρωσταίνουν μερικοί άνθρωποι ή και παιδιά ακόμη από επιληψία; Οι επιληπτικοί, σεληνιασμένοι ή δαιμονισμένοι βασανίζονται από τον διάβολο χωρίς την θέληση των, κατά παραχώρηση του Θεού για τις αμαρτίες των γονέων τους, εάν είναι παιδιά ή διότι αυτοί οι ίδιοι έκαναν αμαρτίες φοβερές ενώπιον του Κυρίου (Α’ 5,2-5 και Β’ Θεσ. 3,6). Ο διάβολος τους ταλαιπωρεί μόνο στο σώμα, διότι στην ψυχή τους δεν έχει καμία εξουσία, εφ’ όσον και αύτη (ψυχή)δεν κυριαρχείται από πάθη, διότι χειρότερη από τον δαιμονισμό είναι η δουλεία της ψυχής στα πάθη. Ο αιχμάλωτος στα πάθη άνθρωπος είναι δούλος των παθών του τόσο με το σώμα όσο και με την ψυχή, και μάλιστα με τη θέληση του, επειδή η αμαρτία είναι καρπός των επιθυμιών του (Ιακ. 1,15). Όποιος κάνει αμαρτία είναι δούλος της αμαρτίας στην ψυχή και το σώμα, διότι υποτάχθηκε ψυχικά και σωματικά στον διάβολο (Ίωάν.8,34 Ρωμ.3,9 Α’ Θεσ. 4,5). 161. Τι είναι τα όνειρα και τα οράματα; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ των και ποια είναι τα είδη των; Θα σας απαντήσω με τα λόγια του αγίου Ιωάννου της Κλίμακος, ο οποίος λέγει: “Το όνειρο είναι απάτη του νου σε περίοδο αναπαύσεως του σώματος. Ενώ η φαντασία (απατηλή οπτασία) είναι απάτη των οφθαλμών, όταν το λογικό αναπαύεται. Η φαντασία προέρχεται από τον νου, όταν το σώμα αγρυπνεί. Είναι μία παρουσίασης ανύπαρκτων και ανυπόστατων πραγμάτων” (Λόγος 3ος). Ιδού Τι είναι τα όνειρα και τα οράματα. Αυτά είναι δύο ειδών: “Όνειρα και οράματα, από τα οποία αλλά είναι καλά και αλλά κακά. Η διάκρισης μεταξύ των είναι η έξης: Τα καλά όνειρα και δράματα είναι από τον Θεό, με αυτά αποκαλύπτει το θέλημα Του μόνο στους αγίους και σ’ αυτούς πού κάνουν με τελειότητα τις εντολές Του, όπως ήταν ο δίκαιος Ιωσήφ, στον οποίο φανερώθηκε ο αρχάγγελος Γαβριήλ στο Όνειρο του και τον διέταξε να φύγει με το Βρέφος Ιησού και την Παρθένο Μαρία, την Μητέρα Του στην Αίγυπτο. Τα καλά όνειρα προέρχονται από αγγέλους και μας παρουσιάζουν καταστάσεις περί θανάτου και κολάσεων. Ενώ, Όταν ξυπνήσουμε μας προτρέπουν στην προσευχή και την μετάνοια. Αντιθέτως, τα κακά όνειρα και οράματα είναι του διαβόλου, ο οποίος μετασχηματίζεται σε άγγελο φωτός ή σε άγιο και μας εξαπατούν στον ύπνο να πιστεύουμε ότι είμεθα καλοί και άξιοι παραδείσου, ενώ, Όταν ξυπνήσουμε, μας προκαλούν αυτές οι ενθυμήσεις υπερηφάνεια και ψεύτικη χαρά. 162. Είναι αμαρτία να πιστεύουν οι χριστιανοί στα όνειρα και τα οράματα; Λέγει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακας ότι αυτός πού πιστεύει στα όνειρα ομοιάζει μ’ αυτόν πού τρέχει για να πιάσει την σκιά του. Επίσης λέγει, ότι οι δαίμονες της κενοδοξίας γίνονται προφητικοί στα όνειρα. Αυτοί σαν πονηροί πού είναι φαντάζονται τα μέλλοντα και μας τα γνωστοποιούν εκ των προτέρων. Και όταν εκπληρωθούν τα όνειρα μας, θαυμάζουμε και καυχώμεθα ότι αποκτήσαμε το χάρισμα της προοράσεως. Αυτοί πού ακούουν σ’ αυτά τους δαίμονες αποδεικνύονται συχνά ψευδοπροφήτες. Και παρακάτω λέγει: “οι δαίμονες δεν γνωρίζουν τα μέλλοντα με το να ειπούν μια είδηση εκ των προτέρων. Διότι και οι γιατροί μπορούν να μας μιλήσουν για το θάνατο μας εγκαίρως”. Κατόπιν τελειώνει, λέγοντας: “Όταν αρχίσουμε να πιστεύουμε στα όνειρα των δαιμόνων αυτοί οι ίδιοι μας εμπαίζουν ακόμη και όταν είμεθα ξύπνιοι. Αυτός πού πιστεύει στα όνειρα και τις νυκτερινές φαντασίες είναι τελείως ανόητος. Ενώ αυτός πού δεν πιστεύει σ’ αυτά είναι φιλόσοφος” Οπότε λοιπόν, είναι αμαρτία να πιστεύουμε στα όνειρα και οράματα, με τα οποία μας εξαπατούν πολύ εύκολα οι δαίμονες και μας ρίχνουν στην φοβερή αμαρτία της υπερηφάνειας και κενοδοξίας, Όταν ο άνθρωπος δώσει πολλή εμπιστοσύνη στον εαυτό του και όχι στον λόγο του Θεού. Με αυτό το πονηρό τέχνασμα οι δαίμονες ξεγέλασαν πολλούς χριστιανούς και μοναχούς, τους οποίους κατόπιν οδήγησαν στον γκρεμό της απώλειας. Ενώ, Όταν κάποιος έχει παρ’ όλα αυτά αμφιβολία σ’ αυτά πού βλέπει, να εξομολογείται στον Πνευματικό του και να ζητά την συμβουλή του, διότι δια μέσου του Πνευματικού ομιλεί ο Θεός. 163. Από ποιες αιτίες εξαπατώνται οι άνθρωποι με τα ψεύτικα όνειρα και οράματα; Από επτά αιτίες πλανώνται οι χριστιανοί απ’ αυτά πού βλέπουν και συγκεκριμένα: Από υπερηφάνεια, από κενοδοξία, η οποία είναι η πρώτη θυγατέρα της υπερηφάνειας, από επιπολαιότητα και ανοησία των χριστιανών, από τον αδιάκριτο ζήλο μερικών, οι οποίοι προσεύχονται και νηστεύουν περισσότερο για να ιδούν οπτασίες, για τις οποίες λέγει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος: “ότι από μεγάλη ασθένεια ασθενεί αυτός πού έχει τον ζήλο “ου κατ’ επίγνωση”. Πέμπτη αιτία από την οποία εξαπατώνται με τα όνειρα και οράματα είναι η παρακοή στους Πνευματικούς των και το πείσμα μερικών πιστών, προπαντός από υπερηφάνεια, λόγω της οποίας αιχμαλωτίζονται από τον διάβολο. Έκτη αιτία είναι η κρυφή και ανεξομολόγητη ζωή των και τελευταία είναι η άγνοια της πνευματικής καταστάσεως του εαυτού των και η έλλειψης αναγνώσεως των Αγίων Γραφών και των Αγίων Πατέρων. Για όλα αυτά λέγει τα έξης ο σοφός Σειράχ: “Μαντείαι και οιωνισμοί και ενύπνια μάταια εισί και ως ωδινούσης φαντάζεται καρδία…πολλούς γαρ πλάνησε τα ενύπνια και εξέπεσον έλπίζοντες επ’ αυτοίς” (Σοφ. Σειράχ 34,5-7). Αυτός πού πιστεύει με ευκολία στα όνειρα και οράματα, χωρίς πολλή εξέταση και συμβουλές από ενάρετους Πνευματικούς, κανονίζεται κατά τον ίδιο τρόπο, με αυτούς πού πηγαίνουν στους μάγους και γητευτάς, δηλαδή να εμποδίζεται από την Θεία Κοινωνία επί επτά χρόνια. ΕΒΔΟΜΗ ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ 164. Πάτερ Κλεόπα, να μας πείτε μερικά λόγια για την δημιουργία τον ορατού και αοράτου κόσμου, κατά την διδασκαλία των Αγίων Πατέρων. Όλη η δημιουργία ανάγει σε πνευματικές έννοιες, λέγει ο Μέγας Βασίλειος στην “Εξαήμερο”. Διότι βλέποντας τα δημιουργήματα του Θεού, υψωνόμαστε με τον νου στα αόρατα και ενισχυόμαστε στην αγία μας πίστη. Όσο είμεθα ακόμη με το σώμα μας, όλα τα βλέπουμε ως ένα κάτοπτρο, τα όποια απεικονίζουν τα μετά τον τάφο μέλλοντα αγαθά. Ή δημιουργία είναι ο καθρέπτης του Θεού στον όποιον διαφαίνεται ή αγαθότητα, το έλεος, η πρόνοια και ή αγάπη του Ουρανίου Πατρός προς τους ανθρώπους. Οι Άγιοι Πατέρες όλα αυτά τα ορατά τα ονομάζουν “οπίσθια του Θεού”, τα οποία εικονίζουν και συμβολίζουν τα μέλλοντα. Και όταν θα περάσουμε στην αιωνιότητα, τότε θα δούμε με τα πνευματικά μας μάτια το Πρόσωπο του Θεού, δηλαδή, θα δούμε πρόσωπο προς πρόσωπο την δόξα της Παναγίας Τριάδος, χωρίς να έχουμε ανάγκη να καθρεπτιζώμεθα από τα γήινα κτίσματα. Εδώ στην γη, όπου είμεθα ακόμη, δεν είμεθα άξιοι να δούμε τον Θεό κατά πρόσωπο. “όταν ακούμε τον άγιο Απόστολο και Ευαγγελιστή Ιωάννη ότι: “Τον Θεόν ουδείς εώρακε πώποτε” (Ίωάν. 1,18) να εννοούμε ότι κανείς δεν Τον είδε κατά την ύπαρξή Του, κατά την ουσία Του, όμως Τον βλέπουμε μέσα στα δημιουργήματα Του. Διότι την ουσία του Θεού ούτε οι άγγελοι δεν μπορούν να δουν και να καταλάβουν. 165. Τι λέγουν οι Άγιοι Πατέρες περί των αγγέλων και της πτώσεως του Αδάμ; Στην αρχή οι άγγελοι δεν γνώριζαν ότι ο Ιησούς Χριστός είχε ονομαστί από το Άγιο Πνεύμα “Μεγάλης βουλής Άγγελος”, όπως τον ονόμασε ο προφήτης Ησαΐας, με τον οποίον συνεργαζόταν από αιώνων ο Πατήρ. Οι άγγελοι δεν γνώριζαν τον Υιό του Θεού, λέγει ο Μέγας Βασίλειος στην Εξαήμερο του. Συνεπώς, όταν εβόησε ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, λέγοντας: “Προσκυνήσατε τον μεγάλης βουλής Άγγελο”, μερικοί από τους αγγέλους δεν ηθέλησαν να τον προσκυνήσουν και γι’ αυτό έπεσαν στον βυθό της κολάσεως, όπως λέγει ο Σωτήρ: “Είδον τον σατανά ως αστραπή εκ του ουρανού πεσόντα” (Λουκ.10,18). Η διαφορά στην πτώση των κακών αγγέλων και του άνθρωπου είναι ότι οι πρώτοι έπεσαν με την θέληση τους, ελεύθερα και αβίαστα, ενώ ο άνθρωπος έπεσε λόγω της επιθυμίας του, κατά προτροπή του διαβόλου. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει ότι η αμαρτία πού γίνεται με την συμβουλή άλλου, κατά το ήμισυ ευθύνεται αυτός, πού την κάνει και κατά το δεύτερο ήμισυ αυτός πού τον συμβουλεύει. Ο Θεός παρεχώρησε στον άνθρωπο του παραδείσου να κάνη την μικρή αμαρτία, δηλαδή να φάγει από το δένδρο της γνώσεως του καλού και του κακού. Διότι, εάν έτρωγε από το δένδρο της ζωής, όπως λέγει ο άγιος Χρυσόστομος, ο άνθρωπος δεν θα είχε ουδέποτε την δυνατότητα μετανοίας, θα σκληρύνετο στην καρδιά, όπως ο διάβολος, θα έπεφτε όπως αυτός, δεν θα επέθνησκε ποτέ και θα βασανιζόταν αιωνίως μαζί με τον διάβολο στην κόλαση. Για την πτώση του Αδάμ συνέβαλαν δύο ψυχικά πάθη, η υπερηφάνεια και η επιθυμία. Με την πτώση του ο άνθρωπος Αδάμ δεν έχασε εξ ολοκλήρου την Χάρι του Θεού, επειδή υπέκυψε στον πειρασμό του διαβόλου. Έτσι λοιπόν, η Χάρις και ο αρραβώνας της σωτηρίας παρέμειναν στον άνθρωπο, διότι έσφαλε από άγνοια και είχε θνητό σώμα. Μόνο αυτός πού αρνείται τον Θεό χάνει την Χάρι του Αγίου Πνεύματος, αλλά και αυτός μπορεί με την μετάνοια να επανάκτηση την Χάρι του Θεού. Ενώ αυτός πού αμαρτάνει από άγνοια, διατηρεί την Χάρι, η οποία όμως επισκιάζεται από την αμαρτία. Ιδού για ποια αιτία η γυναίκα του Αδάμ ονομάσθηκε Εύα, δηλαδή Ζωή και όχι θάνατος, διότι δεν έπεσε ολοκληρωτικά, όπως ο διάβολος και επί πλέον διότι με την δεύτερη Εύα, την Θεοτόκο, λυτρώθηκε ολόκληρο το ανθρώπινο γένος. Κατά τον λόγο του αγίου Χρυσοστόμου, η δημιουργία του ανθρώπου ήταν διπλή, με σώμα και ψυχή δύο ήταν και τα δένδρα της γνώσεως του καλού και του κακού δύο κατά συνέπεια ήταν και οι αμαρτίες του Αδάμ διπλός ήταν και ο παράδεισος, ο ουράνιος και ο επίγειος ή ο κόλπος του Αβραάμ, όπου μένουν εκεί οι ψυχές των δικαίων μέχρι της Μελλούσης Κρίσεως και ο ουράνιος Παράδεισος, δηλ. η Βασιλεία των ουρανών, όπου θα εισέλθουν οι δίκαιοι μετά την Μέλλουσα Κρίση. Ενώ η τροφή από του ξύλου του καλού και του κακού σημαίνει πόσο ευτυχισμένος θα ήταν ο άνθρωπος εάν δεν έτρωγε καν πόσο δυστυχής έγινε, αφ’ ότου έφαγε από τον απαγορευμένο καρπό. Για τους αγγέλους πρέπει να γνωρίζουμε ότι δημιουργήθηκαν μόνο με την βούληση του Θεού αλλά δεν ήταν άτρεπτοι. Τους άφησε μόνος τους αυτοί να κερδίσουν με τον αγώνα των την ατρεψία στο κακό. Τόσο οι άγγελοι όσο και οι πρώτοι άνθρωποι δεν είχαν φαντασία. Αφ’ ότου όμως οι άγγελοι δέχθηκαν την εμπαθή φαντασία, αμέσως έπεσαν από τον ουρανό στην κόλαση, διότι πεθύμησαν να γίνουν όμοιοι με τον Ύψιστο Θεό. Ενώ οι άνθρωποι έπεσαν την στιγμή ακριβώς πού έχασαν τον φόβο του θανάτου. Υπέκυψαν διότι ο σατανάς τους αφαίρεσε τον φόβο του θανάτου, με το να τους πει ότι δεν θα αποθάνετε αλλά θα διανοιχτούν οι οφθαλμοί σας…. Ο άνθρωπος πρώτα έπεσε με τον λογισμό του και κατόπιν στην αμαρτία. Η μεγαλύτερη παγίδα είναι να ξεχάσει ο άνθρωπος τον θάνατο. όταν έχασε ο άνθρωπος από τον νου του τον φόβο του θανάτου, αμέσως πέθανε δια της αμαρτίας. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει ότι ο πρώτος άνθρωπος έπεσε από τρία πράγματα: Εξ αιτίας της γυναίκας, του δένδρου και της παρακοής του. Και με τρία πάλι μέσα σώθηκε: Δια μέσου της Θεομήτορος, του Σταυρού και της υπακοής του. 166. Τι λέγουν οι Άγιοι Πατέρες για την επταήμερο της δημιουργίας του Κόσμου; Ο Μέγας Βασίλειος, στο βιβλίο του, την Εξαήμερο (Δημιουργία του κόσμου σε έξι ήμερες), λέγει ότι ή κτίση κυοφόρησε, δηλαδή σαν μία έγκυο γυναίκα στην περίοδο του τοκετού της, πού είναι έτοιμη να δώσει στο νεογέννητο παιδί της, την ζωή. Ενώ το Πνεύμα του Θεού, πού κατέρχεται σ’ όλα τα βάθη της γνώσεως του Θεού “επεφέρετο υπεράνω του ύδατος” για να δώσει ζωή στα ύδατα και τα κτίσματα. Όποτε λοιπόν, η γη είχε ζωή αφ’ ότου το Άγιο Πνεύμα δέσποζε μέχρι των εγκάτων της γης αλλά δεν είχε την πνοή της ζωής. Η Αγία Γραφή στην Γένεση (Κεφ. 1,1-2) λέγει ότι ήταν αόρατος και ακατασκεύαστος, αλλά κανείς δεν γνωρίζει πώς ήταν, διότι αυτά δεν φαινόντουσαν ακόμη με το μάτι ούτε είχαν λάβει την πνοή της ζωής. Η πρώτη ημέρα της δημιουργίας ήταν η Κυριακή διότι τότε είπε ο Θεός “γενηθήτω φως”. Γι’ αυτό ακόμη ανέστη την Κυριακή, διότι με την ανάστασή Του ανακαίνισε το πρώτο φως. Το πρώτο φως ήταν κτιστό και όχι άυλο. Δεν πήγαζε από τις άκτιστες ενέργειες του Αγίου Πνεύματος. Ήταν ένα φως ουράνιο του οποίου την προέλευση δεν μπορούσε να γνωρίσει ο άνθρωπος. Κατά τον ίδιο επίσης τρόπο κανείς δεν γνωρίζει για το χρονικό μάκρος των τριών πρώτων ημερών, διότι ο ήλιος δεν υπήρχε ακόμη, ώστε να ανατέλλει και να δύει. Ο ήλιος ονομάστηκε από τον Μέγα Βασίλειο “φορεύς του φωτός”. Λέγει επίσης ότι ο Θεός έδωσε στον ήλιο λίγο από το υλικό φως την πρώτη ημέρα και ώρισε όπως ο ήλιος φωτίζει την γη σαν ένας λύχνος, δηλαδή, βουνά, δάση, πεδιάδες, ποταμούς και θάλασσες, ο οποίος επιτελεί την πρώτη εντολή, έχοντας πάντοτε την ίδια τροχιά. Όλοι οι νόμοι τέθηκαν από τον Θεό στο σύμπαν, σύμφωνα με τους οποίους κυβερνάται Όλη η δημιουργία και ονομάζονται από τους Αγίους Πατέρας “Τα θεμέλια του κόσμου”. Όποιος σκέπτεται αυτά ενισχύεται στην πίστη και μεγαλύνει δοξολογικά τον Κτίστη των Πάντων, εκτελώντας τον λόγο του προφήτου Δαβίδ, ο οποίος λέγει: “Τις λαλήση τας δυναστείας του Κυρίου, ακουστά ποιήσει πάσας τας αινέσεις αυτού” (ψαλμ. 105,2). Οι νόμοι του σύμπαντος ουδέποτε αλλάζουν διότι αποτελούν τα θεμέλια ολοκλήρου της δημιουργίας. Ενώ όταν ακούμε τον άγιο Ευαγγελιστή Ιωάννη να λέγει: “Ο Πατήρ μου εργάζεται καγώ εργάζομαι”, να εννοούμε ότι ο Πατήρ εργάζεται με τους νόμους της δημιουργίας και της ζωής. Ενώ ο Υιός εργάζεται με την πρόνοια Του, δηλαδή με την διαφυλάξει των νόμων του σύμπαντος, οι οποίοι αποτελούν τις ορατές βάσεις του κόσμου. Η ωραιότητα των υλικών κτισμάτων του Θεού είναι τόσο θαυμαστή, ώστε και οι άγγελοι του ουρανού εξίστανται για την αρμονία των, όπως λέγει ο Ιώβ: “όταν δημιουργήθησαν οι αστέρες, επαίνεσαν με φωνή μεγάλη πάντες άγγελοι μου” (Ιώβ 38,7). Την αρμονία και ωραιότητα των κτισμάτων εθαύμασαν οι άγιοι, οι φιλόσοφοι, οι σοφοί, οι ποιητές, οι καλλιτέχνες, οι χριστιανοί και κυρίως οι ειδωλολάτρες , επειδή δια του σύμπαντος υψώνεται ο νους προς τον Θεό των όλων και Δημιουργό. Με τους στοχασμούς για το μεγαλείο των κτισμάτων πολλοί γνώρισαν τον Θεό, προόδευσαν στην προσευχή, μεγάλυναν με ύμνους την δόξα του Δημιουργού και μάλιστα πολλοί έφθασαν στις υψηλότερες βαθμίδες της νοεράς και καρδιακής προσευχής. Γι’ αυτό, λέγουν οι Άγιοι Πατέρες, ότι μας είναι μεγάλη ωφέλεια να σκεπτόμαστε τα δημιουργήματα του Θεού για να Τον γνωρίσουμε και να Τον αγαπήσουμε περισσότερο. 167. Τι μπορείτε να μας πείτε ακόμη για την δημιουργία; Ό Θεός έπλασε τον άνθρωπο και ολόκληρο τον κόσμο από τέσσερα υλικά ή συστατικά. Τα δύο είναι ελαφρά – αέρας και φωτιά – και τα αλλά δύο βαρεία, τα όποια είναι η γη και το νερό, όπως λέγει ό Μέγας Βασίλειος. Αυτά τα τέσσερα συστατικά υπάρχουν ενωμένα, διαιρημένα αλλά και ανάμικτα. Ενώ στον έσχατο αιώνα το ελαφρότερο και υψηλότερο ευρισκόμενο συστατικό, δηλαδή το πυρ θα καύση τα άλλα τρία στοιχεία, ενώ θα υπάρχει η ανθρωπινή ζωή, κατά τον λόγο του Κυρίου, ό όποιος λέγει ότι λόγω της οργής του Θεού Παντοκράτορας θα καούν τα στοιχεία της φύσεως (δηλ. αέρας, γη και νερό). Όμως το Άγιο Πνεύμα με το στόμα του προφήτου Δαβίδ λέγει ότι δεν θα καταστραφούν τα στοιχεία και ολόκληρη η κτήσης, αλλά μόνο θα ανακαινιστή: “Εξαποστέλλεις το Πνεύμα Σου και κτισθήσονται και ανακαινιείς το πρόσωπον της γης” (Ψαλμ. 103,31). Ό Θεός δημιούργησε τρεις ουρανούς. Πρώτα τον ορατό, δεύτερον αυτόν πού έχει το είδος πυρός και είναι υπεράνω του αιθέρος και τρίτον τον ουρανό των αγγέλων. Εδώ αρπάχθηκε ό Απόστολος Παύλος και “ήκουσε άρρητα ρήματα, ουκ εξόν ανθρώπω λαλήσαι” (Β’ Κορ. 12, 2-3). Εδώ είναι ο παράδεισος. Ό άνθρωπος δημιουργήθηκε από τον Θεό κατ’ εικόνα και ομοιώσει με Αυτόν. Αυτός είναι το μοναδικό έργο πού έπλασε ο Θεός με τα χέρια Του και όχι με τον λόγο Του, όπως συνέβη με τα άλλα. Τον δημιούργησε με την κοινή βούληση των τριών Προσώπων της Αγίας Τριάδος, όπως λέγει η Γένεσης: “Ποιήσομεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν και καθ’ ομοίωσιν” (Γεν. 1,26). Το σώμα του άνθρωπου δημιουργήθηκε από χώμα, ενώ η ψυχή του εμφυσήθηκε από τον Θεό με αόρατο τρόπο… Ό άνθρωπος δημιουργήθηκε από δύο μέρη – σώμα και ψυχή -χωριστά μεταξύ τους, όπως μας διδάσκει η Ορθόδοξος Εκκλησία μας, ενώ από τρία μέρη -σώμα, ψυχή και Πνεύμα – τριχοτόμησης του άνθρωπου, όπως διδάσκουν μερικοί παλαιοί εκκλησιαστικοί συγγραφείς. Ναι. Ό άνθρωπος έχει πνεύμα δηλαδή ψυχή ζώσα όπως όλα τα ζώα, από την οποία πηγάζουν οι φυσικές δυνάμεις, όπως της γονιμοποιήσεως, δηλ. αυξήσεως του γένους, της διατροφής, της προστασίας, των διαφόρων ενστίκτων κλπ. Αλλά η ζώσα ψυχή του άνθρωπου ανήκει στο σώμα και δεν πρέπει να την συγχέουμε με οποιαδήποτε θεία ενέργεια του Θεού προς τον άνθρωπο, ή οποία ενώνεται με το σώμα την στιγμή της κυοφορίας και μεταβαίνει στην αιωνιότητα μετά τον θάνατο του σώματος. Το σώμα θα επανασυνδεθεί με την ψυχή στην Μέλλουσα Κρίση, αφού αναστηθεί πνευματικά, αλλά όχι όπως ήταν στην γη. Ό άνθρωπος αρχίζει από την γη αυτή να γεύεται και να ζει τα ουράνια αγαθά, διότι απ’ αυτόν ακόμη τον κόσμο ο άνθρωπος θεώνεται, φωτίζεται, αποβάλλει τα μάταια φρονήματα και ενδύεται τα ουράνια, όπως ακριβώς συμβαίνει με τους αγίους. Διότι όλη η κτήσης στενάζει περιμένοντας την αναγέννηση της ανθρωπινής φύσεως. Ό Θεός δημιούργησε τρεις κόσμους: Τον καταχθόνιο, δηλαδή την κόλαση, όπου υπάρχει μόνο σκοτάδι, πύρινες φλόγες και τάρταρο, και όπου βασανίζονται οι δαίμονες και οι ψυχές των αμετανόητων αμαρτωλών. Η κόλαση έγινε την στιγμή της πτώσεως των κακών αγγέλων. Ό δεύτερος κόσμος πού λέγεται μικτός δηλαδή επίγειος, όπου είναι ανακατωμένο το καλό με το κακό, η χαρά με την λύπη, το αγαθό έργο με την αμαρτία, η χαρά με τον πόνο, η ζωή και ο θάνατος. Εδώ στην γη μοχθεί ο άνθρωπος να λυτρωθεί από την αμαρτία και την κόλαση και να απόκτηση την σωτηρία με τα αγαθά έργα και την μετάνοια. Εδώ η απόλαυσης της ζωής και του εγγάμου ιδιαίτερα βίου σφραγίζεται με τον πόνο, με τους πόνους της γεννήσεως και αναπτύξεως των παιδιών. Έτσι η σωτηρία είναι πάντοτε δύσκολη. Να Τι λέγει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής: “Όποιος φεύγει τους πόνους του παρόντος αιώνος, συμμετέχει στους αιωνίους πόνους”. Ο τρίτος κόσμος είναι ο παράδεισος και η Βασιλεία των Ουρανών. Εκεί υπάρχει μόνο χαρά, δοξολογία, φως και αιώνια ζωή. 168. Για τον άνθρωπο τι ακόμη έχετε να προσθέσετε; Ο άνθρωπος είναι ο βασιλεύς της δημιουργίας, διότι πλάσθηκε με την θέληση της Παναγίας Τριάδος κατ’ εικόνα και ομοίωση του Θεού διότι έχει ψυχή ζώσα και μπαίνει σ’ αυτή με το Βάπτισμα ο Πατήρ ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα. Είναι ή μοναδική ύπαρξης ή οποία λαμβάνει το χάρισμα της προόδου στην αρετή, στην αγιότητα και στην θεία δύναμη, ώστε να φθάνει μέχρι την θέωση. Όμως λόγω της αμαρτίας ο άνθρωπος κατέπεσε από την πρώτη τιμή στην κατάσταση του δούλου, του αμαρτωλού ανθρώπου. Από εδώ επιστρέφει στην πρώτη τιμή πάλι με τον Υιό του Θεού αλλά με πολλές και μεγάλες θυσίες και κόπους. Ιδού Τι λέγει γι’ αυτά ο άγιος Γρηγόριος Νύσσεις: “όπως ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο ένα άλλο Θεό, επίγειο Θεό, έτσι με την αμαρτία ο Θεός υπέταξε πολύ τον άνθρωπο, ώστε ολόκληρη ή κτήσης επαναστάτησε κατά του ανθρώπου. Το σώμα του είναι αδύνατο και γεμάτο από πόνο, ή ζέστη το καίει, το κρύο τον θανατώνει, τα ερπετά τον δαγκώνουν, ο λύκος τον φονεύει, ή θάλασσα τον πνίγει, ή γη τον καταπίνει, ή πείνα τον βασανίζει, ο διάβολος τον πειράζει μέχρι θανάτου”. Παρ’ όλα αυτά ο Θεός δεν τον εγκατέλειψε. Του έδωσε μέσα διορθώσεως, μετανοίας και σωτηρίας. Πρώτα – πρώτα του αφαίρεσε την χάρη της σωτηρίας, επειδή υπέκυψε στην αμαρτία. Κατόπιν του έδωσε τον νόμο της συνειδήσεως για να τον συμβουλεύει και να τον ελέγχει για τα κακά έργα του. Ύστερα του έδωσε στην καρδιά το δώρο του απολεσμένου παραδείσου, δηλ. την νοσταλγία του παραδείσου, ή οποία του προκάλεσε τον ζήλο για την προσευχή, τα δάκρυα της μετανοίας, την πνευματική για τα καλά έργα αίσθηση. Στο χρονογράφημα του Κεδρηνού λέγεται ότι μετά την εκδίωξη του Αδάμ από τον παράδεισο, σαράντα ήμερες έκλαιγε ο προπάτορας Αδάμ στην θύρα του παραδείσου, ζητώντας συγχώρηση, άλλ’ όμως τα Χερουβίμ πού φύλαγαν τις πόρτες του παραδείσου δεν τους άνοιξαν πλέον, διότι δεν μπορούσε πια να εισέλθει στην αθανασία χωρίς μετάνοια και χωρίς την θυσία και εξαγορά του Χριστού. Τότε, αφού επέστρεψε ο Αδάμ πίσω στην γη, άρχισε να οργώνει, να σπέρνει και να εργάζεται με τον ιδρώτα του προσώπου του, για να αποκτήσει τον επιούσιο άρτο του. Επειδή ήταν μακριά από τον Θεό, ο άνθρωπος από την γη μπορούσε να δη τον Θεό, όπως λέγει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος, αλλά με μυστικό τρόπο, δηλ. με τα μάτια της ψυχής του. Με τον ένα μάτι να βλέπει τον Θεό από τα κτίσματα δηλ. με την πνευματική θεώρηση της δημιουργίας, όλων των θαυμαστών από τα χέρια του Θεού κτισμάτων. Με το δεύτερο μάτι να βλέπει τον Θεό με την εκπλήρωση των εντολών Του και με την πνευματική αίσθηση της καρδιάς του. Ο Μέγας Βασίλειος λέγει, όσο άφορα αυτά ότι, όσο ανυψώνεται ο άνθρωπος με την σκέψη του στην πνευματική θεώρηση της θαυμαστής φύσεως του κτισμάτων, κατά το ίδιο μέτρο αυξάνει και στην πίστη και αγάπη του Θεού. 169. Τι θα συνέβαινε με τον Αδάμ εάν δεν έτρωγε από το δένδρο της γνώσεως του καλού και του κακού, αλλά από το δένδρο της ζωής: Εάν ο Αδάμ έτρωγε από το δένδρο της ζωής τότε και η τιμωρία του θα ήταν παντοτινή, δηλ. θα επέθνησκε πλέον, ώστε με το θάνατο να διακοπτόταν η αμαρτία, αλλά θα αρπαζόταν στα βάθη της κολάσεως μαζί με τον διάβολο, χωρίς καμία ελπίδα συγχωρήσεως και εξαγοράς. (Έκδοσης Ορθόδοξου πίστεως. Αγίου Ιωάννου Δαμάσκηνου. Κεφ. 11). 170. Πώς θα πολλαπλασιαζόταν το ανθρώπινο γένος και ποια τύχη θα είχε εάν δεν έσφαλλε ο Αδάμ στον παράδεισο; Ό άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής λέγει ότι ο πρώτος σκοπός του Θεού ήταν να μη γεννιόμασταν με την σαρκική ένωση δια του γάμου. Όμως η παράβασης της εντολής οδήγησε τους ανθρώπους, ώστε να πολλαπλασιάζονται με τον γάμο, δεδομένου ότι ο Αδάμ καταφρόνησε τον δοσμένο από τον Θεό νόμο. Οπότε, όλοι αυτοί πού γεννιόνται από τον Αδάμ “κυοφορούνται εν ανομία”, λόγω της προπατορικής παραβάσεως. Αυτό λέγει και ο προφήτης Δαβίδ:”Και εν αμαρτίαις εκίσσησέ με η μήτηρ μου” (Ψαλμ. 50) Οπότε η Εύα, η μητέρα ολοκλήρου του ανθρωπίνου γένους γέννησε εν αμαρτίαις, δηλ. με ηδονή. Γι’ αυτό και εμείς επειδή φέρνουμε επάνω μας την ενοχή της μητέρας μας Εύας, λέγομε ότι γεννηθήκαμε στην αμαρτία. Μερικοί Άγιοι Πατέρες ισχυρίζονται ότι, εάν ο Αδάμ δεν αμάρτανε, το ανθρώπινο γένος θα πολλαπλασιαζόταν με τον λόγο του Θεού. Όσο αφορά αυτό, λέγει ο Μέγας Βασίλειος: “Τι λέγεις, άνθρωπε; Υπάρχει ποτέ κανένα έργο αδύνατο στον Θεό. Άραγε ο Θεός πού πλήθυνε το γένος των πουλιών με διάφορα είδη, χωρίς μεταξύ των συνάφεια, δεν θα μπορούσε να κάνη αυτό το έργο και για το ανθρώπινο γένος;…. (Εξαήμερος, Λογ.8) Και εάν ρωτάς τι τύχη θα είχε ο Αδάμ εάν δεν αμάρτανε στον παράδεισο, σου λέγω ότι ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο για να συμμετάσχει στην χαρά πλησίον του Θεού, στην ευτυχία της θείας γνώσεως, της αγάπης και να Τον δοξάζει πάντοτε”. Αυτός είναι το επιστέγασμα και στεφάνωμα ολοκλήρου της κτίσεως, είναι ένας μικρός κόσμος, όπως λέγουν οι Άγιοι Πατέρες. Με το σώμα του ο άνθρωπος έρχεται σε κοινωνία με τον ορατό κόσμο, ενώ με την ψυχή του κοινωνεί με τον Θεό. Ο άνθρωπος πλάσθηκε για να είναι εκλεκτό δοχείο της θείας δόξης. Ο σκοπός του στον παράδεισο ήταν να εκπλήρωση την εντολή του Θεού και να εργάζεται με την Χάρι του Αγίου Πνεύματος για την τελειοποίηση του, ώστε να φθάσει να γίνει κατ’ εικόνα και ομοίωση με τον Θεό. 171. Πώς πρέπει να ζούμε εμείς εδώ στην γη για να εξαγοράσουμε την προπατορική αμαρτία τον Αδάμ, πού έκανε στον παράδεισο; Πρώτα πρέπει να βαπτισθούμε στο όνομα της Αγίας Τριάδος, επειδή το Άγιο Βάπτισμα ανοίγει την Βασιλεία των Ουρανών, κατά τον λόγο του Ιερού Ευαγγελίου, πού λέγει: “Εάν μη τις γεννηθεί εξ ύδατος και Πνεύματος ου δύναται εισελθείν εις την Βασιλείαν του Θεού” (Ίωάν.3,5). Μετά το Βάπτισμα έχουμε καθήκον να φυλαγόμαστε από τις αμαρτίες και να αγωνιζόμαστε εναντίον της, βοηθούμενοι από την Χάρι του Θεού, πού λάβαμε με τον Άγιο Βάπτισμα. Με το Βάπτισμα εγειρόμεθα με βία από την δουλεία, επειδή καταργήθηκε δια του Σταυρού ή αμαρτία και μας δόθηκε ή ελευθερία στην εκτέλεση των θείων εντολών. Δηλαδή μας άφησε ελευθέρους ο Θεός να ακολουθήσομε ή όχι τις εντολές Του. Οπότε, απ’ αυτό το Άγιο Βάπτισμα ακόμη, με την Χάρι του Ιησού Χριστού, μας δόθηκε ή τελειωτική Χάρις του Θεού, για την εκπλήρωση όλων των εντολών. Όμως στην συνέχεια, καθένας πού έλαβε μυστικά την χάρι, αλλά δεν επιτέλεσε τις εντολές, κατά το μέτρο της καταφρονήσεως των εντολών, είναι ο ίδιος αιχμαλωτισμένος από την αμαρτία, ή οποία δεν είναι πλέον του Αδάμ, αλλά εκείνου, ο οποίος περιφρόνησε τις θείες εντολές. Διότι, ενώ επήρε την δύναμη για την εργασία των εντολών, δεν εξετέλεσε όμως αυτές. Στο μέτρο κατά το οποίο πιστεύουμε ότι εργαζόμαστε τις εντολές, στο ίδιο μέτρο εργάζεται και το Άγιο Πνεύμα τους καρπούς Του σ’ εμάς….” (Άγιος Μάρκος ο Ασκητής). 172. Ποιος είναι ο πρώτος νόμος πού δόθηκε στον άνθρωπο τον παραδείσου; Κατά τον λόγο του αγίου Ισαάκ του Σύρου, ο πρώτος δοσμένος από τον Θεό νόμος στον άνθρωπο του παραδείσου ήταν ο φυσικός νόμος, δηλαδή η θεωρία και η κατανόησης των κτισμάτων του Θεού. 173. Πείτε μας μερικά λόγια για τον Πατριάρχη Αβραάμ και τους διαδόχους του. Πώς αξιώθηκε να γίνει “Πατήρ πολλών εθνών; Ο Αβραάμ ήταν ο ενδέκατος πατριάρχης από την γενεά του Σήμ, υιού του Νώε. Αυτός είχε τρεις γυναίκες, με την ευλογία του Θεού, και με αυτές να ένωση τις τρεις ομάδες λαών πού κατάγονταν από το σπέρμα του Νώε. Έτσι λοιπόν, με την Σάρα, πού καταγόταν από το γένος του Σήμ, να προέλθει ή φυλή των εβραίων, δηλαδή οι Σήμιτες. Με την Χετουρία, πού καταγόταν από το γένος του Ιάφεθ, δευτέρου υιού του Νώε, απ’ οπού προήλθαν οι λαοί Ασίας και Ευρώπης, οι Ιαπεττίτες. Ενώ με την τρίτη γυναίκα, την δούλη του Αγαρ, πού προσερχόταν από το γένος του Χαμ, τρίτου υιού του Νώε, προήλθαν οι λαοί αράβων και Αγαρηνών, ονομαζόμενοι και Χαμίται. Μ’ αυτό τον τρόπο λοιπόν, από τις τρεις γυναίκες του ο Αβραάμ έγινε πατήρ όλων των επί της γης φυλών, δηλαδή των εβραίων, των Ιαπεττιτών, δηλ. χριστιανών (ινδοευρωπαίων) και των Χαμιτών, δηλ. των αράβων. Όταν αυτά τα τρία γένη πιστεύσουν στον Χριστό, τότε θα ενωθούν όλοι οι λαοί και θα είναι “μία ποίμνη εις ποιμήν”. Εμείς οι χριστιανοί είμεθα τέκνα του Αβραάμ πατρός του Ισαάκ ο οποίος συμβολίζει την θυσία του Χριστού και προερχόμεθα από την γυναίκα του Χετουρία. Οι Σήμιτες είναι τέκνα του Αβραάμ από την Σάρα, ενώ οι Χαμίται (άραβες) είναι τέκνα του Αβραάμ από την δούλη του Αγάρ. Αλλά εμείς οι χριστιανοί είμεθα τέκνα του Θεού, λόγω της πίστεως μας στον Ιησού Χριστό, ο οπαίος είναι ανεκτίμητος από το να ήταν υιός του Αβραάμ εξ αίματος, όπως είναι οι εβραίοι και οι άραβες. 174. Πείτε μας κάτι και για τον Νώε και τους διαδόχους του. Ο Νώε είναι ο δεύτερος Αδάμ της ανθρωπότητας, διότι αυτός μόνος, με επτά ακόμη ψυχές γλίτωσαν με την βούληση του Θεού στον καιρό του κατακλυσμού. Αυτός είχε τρία παιδιά: Τον Σήμ, τον Χαμ και τον Ιάφεθ. Τον Σήμ τον ευλόγησε ο πατήρ του Νώε, λέγοντας του: “ευλογημένος Κύριος ο Θεός του Σήμ, και έσται Χαναάν παις οικέτης αυτού”. Τον Ίάφεθ, παρόμοια τον ευλόγησε, λέγοντας του: “Πλατύναι ο Θεός τω Ίάφεθ…” Ενώ τον Χαμ τον καταράστηκε διότι είδε την γύμνωση του πατρός του, λέγοντας του:”Επικατάρατος Χαναάν παις οικέτης εσται τοις άδελφοίς αυτού”.(Γένεσ. 9,25-27). Ο Νώε έλαβε μαζί του στην κιβωτό και τα οστά του προπάτορας Αδάμ. Ενώ προ του θανάτου του μοίρασε αυτά στα τρία παιδιά του, όπως λέγει στο χρονογράφημα του ο Κεδρηνός. Έτσι λοιπόν, το κρανίο δόθηκε στον Σήμ, τον μεγαλύτερο υιό του, τα οστά του σώματος του στον Ίάφεθ, ενώ τα πόδια τα έδωσε στον Χαμ. Ο Νώε είχε κληρονομήσει τα λείψανα του Αδάμ από τον Μαθουσάλα και τα έδωσε στα παιδιά του για να έχουν πάντοτε την μνήμη του θανάτου. Διότι, εάν θα σκέπτονται τον θάνατο, θα λυτρωθούν απ’ αυτόν, ενώ όταν τον ξεχάσουν θα πεθάνουν. Ο Σήμ έλαβε την γη της Παλαιστίνης και έθαψε το κρανίο του Αδάμ και της Εύας στον λόφο του Γολγοθά, οπού αργότερα σταυρώθηκε ο Χριστός, ο Σωτήρ του κόσμου. Από το γένος του προέρχονται οι εβραίοι. Οι Ιαπεττίτες είναι οι περισσότεροι στον κόσμο και επεκτάθηκαν στην Ασία, Ευρώπη και αργότερα στην Αμερική και Αυστραλία. Οι Χαμίται κατέλαβαν την Αίγυπτο, τις αραβικές χώρες και ολόκληρη την Αφρική. Λόγω των αμαρτιών των απογόνων του Σήμ, ή Παλαιστίνη αργότερα κυριεύθηκε από τους Χαναναίους, οι οποίοι κατάγονταν από τον Χαμ. Γι’ αυτό κλήθηκε ο Αβραάμ από την χώρα Ούρ στην γη Χαναάν, για να κληρονομήσει την γη του προπάτορας του Σήμ. Γι’ αυτό και ο Μωυσής επέστρεψε τον περιούσιο λαό από την Αίγυπτο στην γη της Επαγγελίας, δηλαδή στην γη Χαναάν, ή οποία τους δόθηκε από τον Θεό μετά τον κατακλυσμό όπως γνωρίζουμε από την Παλαιά Διαθήκη, οι εβραίοι νίκησαν όλους σχεδόν τους λαούς της Παλαιστίνης, εκτός από πέντε πόλεις, τις οποίες ο Θεός δεν τις έδωσε στα χέρια των εβραίων, ώστε με αυτές οι ειδωλολατρικοί λαοί πού κατοικούσαν εκεί, να ταπεινώνουν τους εβραίους, όταν αυτοί θα αμάρταναν ενώπιον του Θεού. Έτσι λοιπόν, όσες φορές οι εβραίοι παράκουγαν τον Θεό, Αυτός τους άφηνε να πέσουν στα χέρια των ειδωλολατρικών λαών, ανάμεσα στους οποίους ήταν και οι Φιλισταίοι. Οι Άγιοι Πατέρες λέγουν ότι ο Θεός, όλα αυτά τα κάνει και στους χριστιανούς και κυρίως στους γενναιόφρονες αγίους. Τους αφήνει μερικές αδυναμίες και πάθη της φύσεως αθεράπευτα, όπως οργή, υπνηλία, πείνα, ακηδία, λογισμούς, φαντασίες, σαρκικούς πειρασμούς με σκοπό να τους ταπεινώνει για να μη πέσουν στην υπερηφάνεια. Στο τέλος όμως της ζωής των ο Θεός τους θεραπεύει και αυτά τα πάθη και με το έλεος Του τους σώζει. Διότι χωρίς το έλεος ούτε οι άγιοι δεν μπορούν να σωθούν, κατά τον λόγο του Κυρίου, πού λέγει: “Χάριτι έστε σεσωσμένοι”. 175. Γιατί οι εβραίοι δεν πίστευσαν στον Χριστό, ενώ ήταν εκλεκτός λαός του Θεού; Υπάρχει καμιά σχέση μεταξύ του εκχριστιανισμού των εβραίων και του τέλους του κόσμου; Η απιστία των εβραίων είναι ένα μεγάλο μυστήριο του Θεού. Είναι γεγονός ότι αυτοί δεν πίστευσαν στον Μεσσία, για την ίδια αιτία πού έπεσε και ο Αδάμ από τον Παράδεισο. Οι εβραίοι δεν πίστευσαν στον Χριστόν, λόγω πρώτα – πρώτα της παρακοής των προς τις Άγιες Γραφές και τις προφητικές εξ Αγίου Πνεύματος αποκαλύψεις. Κατόπιν δεν πίστευσαν, λόγω της υπερηφάνειας των. Οι εβραίοι ήθελαν ένα επίγειο και ανθρώπινο Μεσσία, πού να έχει ανθρώπινη δύναμη και εξουσία, ώστε να επανίδρυση την βασιλεία του Δαβίδ, να τους απαλλάξει από την σκλαβιά των ρωμαίων και να τους κάνη κυριάρχους όλων των λαών. Αυτοί δεν περίμεναν ένα “πράο και ταπεινόν τη καρδία” Μεσσία, έτοιμο να σταυρωθεί στον σταυρό για την εξαγορά και αναγέννηση του κόσμου. Οι εβραίοι σκανδαλίσθηκαν από τον Χριστό, αισθάνθηκαν ταπεινωμένοι στο “πιστεύω” των και στις μεγαλόφρονες ιδέες των και μάλιστα όταν τους δίδασκε να συγχωρούν τους εχθρούς των, να υπομένουν, να μην αρπάζουν τις περιουσίες άλλων, να μοιράζουν τα υπάρχοντα των στους πτωχούς και να Τον ακολουθούν. Γι’ αυτό, από εκλεκτός λαός, έγινε εχθρικός απέναντι του Χριστού. Αντί των εβραίων ο Θεός κάλεσε τους ειδωλολατρικούς λαούς – τα έθνη – τα οποία κατάγονταν από το γένος του Ιάφεθ, δημιουργώντας απ’ αυτούς ένα άλλο εκλεκτό λαό, τον λαό των χριστιανών. Οι εβραίοι πιστεύουν σ’ ένα Θεό θνητό, αδρανή, χωρίς Λόγο και χωρίς Πνεύμα. Εμείς πιστεύουμε σ’ ένα Θεό ζώντα, ο Οποίος έχει Πνεύμα και Λόγο, δηλαδή, Πατήρ, Υιός και Αγιον Πνεύμα. Ο Λόγος Χριστός και το Άγιο Πνεύμα είναι τα δύο χέρια του Θεού, με τα οποία έκτισε τον κόσμο. Οι εβραίοι δεν θα πιστεύσουν στον Χριστό μέχρι συντέλειας των αιώνων. Ο Απόστολος Παύλος λέγει ότι: “‘Έδωκεν αυτοίς ο Θεός πνεύμα κατανύξεως, οφθαλμούς του μη βλέπει και ώτα του μη ακούει… και το ήττημμα αυτών πλούτος εθνών” (Ρωμ.11,8-12). Ο ίδιος λέγει, όπως και οι προφήται Ησαΐας, Δαβίδ, Ιερεμίας, Μιχαίας κλπ., ότι δεν έπεσαν όλοι οι εβραίοι από την πίστη, αλλά “και εν τω νυν καιρώ λείμμα κατ’ εκλογή χάριτος γέγονεν”, το οποίον λείμμα (υπολοίπων) θα σωθεί στο τέλος του κόσμου, (Ρωμ.11,5-6), “άχρις ου το πλήρωμα των εθνών εισέλθει” (11,25), διότι, “ει γαρ η αποβολή αυτών καταλλαγή κόσμου, τις η πρόσληψις ει μη ζωή εκ νεκρών;” (Ρωμ.11,15). Ο προφήτης Δαβίδ λέγει ότι το λείμμα του Ισραήλ θα σωθεί πριν από το τέλος του κόσμου, αφού “επιστραφήσονται οι δούλοι εκ Μωάβ” δηλαδή να επιστρέψουν οι εβραίοι από τις διάφορες χριστιανικές χώρες στο Ισραήλ και θα πιστεύσουν στον Χριστό με το κήρυγμα του Ενώχ και του Ήλιου. 176. Γιατί πρέπει να γίνει το τέλος τον κόσμου και η ανακαίνισης της δημιουργίας; Οι Άγιοι Πατέρες λέγουν ότι για τέσσερες αιτίες πρέπει να γίνει το τέλος του κόσμου και της Μελλούσης Κρίσεως και συγκεκριμένα: 1) Για να φανερωθεί η δικαιοσύνη του Θεού. 2) Για να φανερωθεί η αδικία των ανθρώπων, ενώπιον των εντολών του Θεού. 3)Για να τιμωρηθεί η αμαρτία και ανομία του κόσμου και 4) για να αμειφθούν τα καλά έργα των δικαίων. 177. Πότε θα έλθει το τέλος του κόσμου κατά την Αγία Γραφή και τους Αγίους Πατέρας; Όταν οι μαθητές ρώτησαν τον Χριστό, πότε θα γίνει το τέλος του κόσμου, Εκείνος τους είπε: “Περί της ημέρας και ώρας εκείνης ουδείς οίδεν, ουδέ οι άγγελοι των ουρανών, ει μη ο Πατήρ μου μόνος” (Ματθ. 24,36 Λουκ. 17,20). Άλλα με τα σημεία τα οποία τους φανέρωσε ο Σωτήρ, στους Αποστόλους και Προφήτες μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το τέλος του κόσμου πλησιάζει. Κάποιος ρώτησε ένα μεγάλο θεολόγο και πνευματικό πατέρα: “Πότε θα γίνει το τέλος του κόσμου;”. Και εκείνος απάντησε: “όταν θα κορυφωθεί η αμαρτία και τα κακά έργα”. Οι φοβερές αμαρτίες πού θα κυριαρχήσουν τότε στην γη θα είναι: Η απιστία, η αμφιβολία στην ύπαρξη του Θεού, η άρνησης του Θεού, ο εξευτελισμός και η γελοιοποίησης σε ότι είναι άγιο και χριστιανικό, η ακολασία τόσο των νέων Όσο και των γερόντων και προπαντός θα υπερίσχυση τότε ο σοδομιτισμός δηλαδή η παρά φύσιν ακολασία, η πορνεία μεταξύ συγγενών και όλα τα φοβερά οργιά των μολυσμένων παθών, όπως λέγουν οι Άγιοι Πατέρες και όπως φαίνονται στις ημέρες μας. Άκουσε Τι λέγει ο Θεός στην Γένεση: Κραυγή Σοδόμων και Γομόρρας πεπλήθυνται προς με, και αι αμαρτίαι αυτών μεγάλαι σφόδρα (Κεφ.18,20). Και παρακάτω λέγει: “Ύψώθη η κραυγή αυτών έναντι Κυρίου, και απέστειλεν ημάς Κύριος έκτρίψαι αυτήν” (Κεφ. 19,13). Στους έσχατους καιρούς θα απλωθεί η πολυμίσητη στον Θεό σοδομιτική αμαρτία και μετά θα έλθει μεγάλο πυρ στο τέλος του κόσμου να καταπαύσει το κακό. Άλλες αμαρτίες πού θα αιχμαλωτίσουν τον κόσμο πριν από το τέλος του κόσμου θα είναι: Το μίσος και η κακία μεταξύ των ανθρώπων, μεταξύ των συζύγων, των γονέων και παιδιών των, πού θα φθάνουν κάποτε και στον φόνο το μίσος των γονέων κατά των παιδιών και ο φόνος των βρεφών από την κοιλιά της μητέρας των (εκτρώσεις) κατόπιν εγκλήματα και ταραχές χωρίς δίκες ώστε θα φονεύονται και θα ζημιώνουν ο ένας τον άλλον χωρίς καμιά ενοχή το φοβερό πάθος της μέθης, οι απολαύσεις του κόσμου, οι ασωτίες η διάλυσης των οικογενειών, το μίσος μεταξύ των εθνών, των αρχόντων και βασιλέων, η απιστία μεταξύ των αδελφών, των συζύγων, των οικογενειών, αρχόντων και λάου, τα οποία θα προκαλέσουν τον φοβερό αποκαλυπτικό πόλεμο. Κατόπιν, η αύξησης στο κατακόρυφο των ψευδοπροφητών, των αιρετικών, των “μέντιουμ”, οι οποίοι ονομάζονται από τον Κύριο “ψευδόχριστοι” (Ματθ. 24,24), θα εξαπατούν πολλούς χριστιανούς και θα κάνουν απατηλά σημεία με την δύναμη του σατανά. Έπειτα, θα έλθουν οι μεγάλες ταραχές, πείνες, ασθένειες αθεράπευτες, φρίκη και σύγχυσης σ’ όλο τον κόσμο, λόγω των οποίων θα πεθαίνουν οι άνθρωποι από τον φόβο τους. Θα ακολουθήσουν επίσης αποκαλυπτικά σημεία στο σύμπαν. Ο ήλιος θα σκοτιστεί, η σελήνη ομοίως, τα αστέρια θα πέσουν, το φως θα ελαττωθεί (Ματθ. 24,29), η θάλασσα και οι ωκεανοί θα υψώσουν σε απίθανο σημείο τα κύματα των και τα θηρία της γης θα μουγκρίζουν από την πείνα και τον φόβο. Για όλα αυτά τα αποκαλυπτικά σημεία της συντέλειας των αιώνων γράφει ο προφήτης Ησαΐας (κεφ. 6,10,13), ο Σοφονίας, ο Δαβίδ, ιδιαίτερα στο 10ο Κάθισμα, ο προφήτης Ζαχαρίας, ο Δανιήλ (κεφ. 8-11), ο Εζεκίας (κεφ. 37-38), ο άγιος Ευαγγελιστής Ματθαίος (κεφ. 24,25), ο Λουκάς στο κεφ. 21, ο Απόστολος Παύλος στις επιστολές του Β’ προς Θεσσαλονικείς και Β’ προς Τιμόθεο, η Α’ Πέτρου, η Αποκάλυψις και άλλα. Ο άγιος Ανδρέας Καισαρείας, στην μετάφραση της Αποκαλύψεως λέγει ότι γυναίκα λαμπροφορεμένη όπως ο ήλιος είναι η Εκκλησία. Ο ήλιος είναι λαμπάδα του Αγίου Πνεύματος, η σελήνη υπό τους πόδας αυτού συμβολίζει τον παρόντα αιώνα, ο οποίος μεταβάλλεται σαν την σελήνη οι δύο πτέρυγες της γυναίκας είναι οι δύο Διαθήκες της Εκκλησίας η γη είναι η ταπείνωσης το θηρίο πού διεξάγει πόλεμο με τους αγίους είναι ο σατανάς με όλη την πομπή αυτού, και ο ποταμός, πού τρέχει από το στόμα του θηρίου εναντίον της Εκκλησίας, είναι οι αναρίθμητοι πειρασμοί πού εκσφενδονίζονται από τον σατανά και τους υπηρέτες του κατά των χριστιανών με σκοπό να τους θανατώσουν με την αμαρτία. 178. Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τον αριθμό 666, για τον όποιον ομιλεί ο απόστολος και Ευαγγελιστής Ιωάννης στο 13,18 κεφάλαιο της Αποκαλύψεως; Ο αριθμός 666, είναι ένας αριθμός συμβολικός και αποκαλυπτικός, τον οποίον μεταφράζει ως εξής ο άγιος Ανδρέας Καισαρείας. Το πρώτο νούμερο συμβολίζει την παράλογη επιθυμία, δηλαδή την αχαλίνωτη εξάπλωση της ακολασίας και παντός σαρκικού πάθους, κατά τον έσχατο αιώνα. Το δεύτερο νούμερο συμβολίζει αλλά φοβερά πάθη, όπως: την ασυγκράτητη οργή, η οποία θα κυριάρχηση στον κόσμο, κατά τους έσχατους καιρούς. Δηλαδή την έξαψη της μέχρι εγκλήματος κακίας, τον άνευ ευσπλαχνίας και αιτίας φόνο αθώων ανθρωπίνων υπάρξεων, δηλ. βρεφών από την κοιλιά της μητέρας των (εκτρώσεις). Το τρίτο νούμερο συμβολίζει αλλά αποκαλυπτικά πάθη, όπως: την παράλογη φαντασία με την οποία θα εξαπατάται η ανθρωπότητα στους έσχατους καιρούς. Οι άνθρωποι δεν θα μπορούν πλέον να ζήσουν χωρίς την αυταπάτη του λογικού, διότι μ’ αυτό τον τρόπο ο διάβολος εισχωρεί ευκολότερα και ανεπαίσθητα στην καρδιά του ανθρώπου. Πριν από το τέλος του κόσμου οι άνθρωποι δεν θα έχουν στην καρδιά των την πνευματική αίσθηση. Δεν θα έχουν ζήλο πλέον για την εκκλησία, την προσευχή, την ανάγνωση των ψυχωφελών βιβλίων, την νηστεία, την εκτέλεση των καλών έργων. Επειδή η καρδιά των θα είναι έρημη από κάθε ιερό και όσιο, θα ζουν μόνο με τις υλικές αισθήσεις, με τους επαίνους του κόσμου, για το θεαθήναι στους άλλους, με εγωιστική φαντασία, όπως τα λέγει ο προφήτης Ησαΐας: “Εισήλθεν ο θάνατος ταις θυρίσι (δηλ. από τας αισθήσεις) ημών”. Αυτοί πού θα απομακρυνθούν από την αληθινή στον Χριστό πίστη θα λάβουν στο μέτωπο και στα χέρια των, δηλ. στον νου, στην θέληση, στην σκέψη και στα έργα των το σημείο των τριών ομοίων αριθμών το 666, δηλ. τα πάθη πού συμβολίζονται με αυτά. Θα αιχμαλωτισθούν και στα τρία μέρη της ψυχής από τον σατανά, στον νου, στην θέληση και την καρδιά. Αυτοί οι άνθρωποι δεν θα κάνουν με το χέρι των και την καρδιά των το σημείο της νίκης και σωτηρίας, τον Τίμιο Σταυρό. Ενώ οι καλοί χριστιανοί θα τιμούν τον Τίμιο Σταυρό, θα διώκονται και θα μισούνται από όλα τα έθνη χάριν του Ονόματος του Χριστού. Άλλα “ο υπομείνας εις τέλος ούτος σωθήσεται”. Ο σοφός Σολομών λέγει ότι η ανομία θα ερήμωση όλη την γη και θα ανατρέψει τον θρόνο των δυναστών. Συνεπώς λοιπόν, όχι τα όπλα θα ερημώσουν τις ψυχές των ανθρώπων και ολόκληρο τον κόσμο, αλλά η αμαρτία. Ενώ ο άγιος Εφραίμ ο Σύρος λέγει ότι από την κοιλία θα αρχίσει ο παμμίαρος αντίχριστος να πολεμά τους ανθρώπους, δηλαδή με την πείνα. Άλλοι θείοι Πατέρες λέγουν ότι στην Μέλλουσα Κρίση θα ηχήσουν οι σάλπιγγες των αγγελικών ταγμάτων, τα οποία έχουν τεθεί ως φύλακες των Χωρών και των διαφόρων τόπων του κόσμου, πού θα είναι αναρίθμητες για να καλέσουν τους λαούς για την Κρίση, όπως λέγει ο προφήτης Δαβίδ: “Κληθήσεται ο ουρανός άνω και η γη κάτω (δηλ. οι άγιοι του παραδείσου και οι ψυχές των αμαρτωλών από την κόλαση) του επιλέγει τον λαόν αυτού”. Και τόσο δυνατά και φοβερά θα κτυπήσουν οι σάλπιγγες, ώστε θα τρομοκρατήσουν τους ευρισκομένους στον Άδη και στον παράδεισο, ώστε να εξέλθουν για την Μέλλουσα Κρίση (κατά το βιβλίο, Θύρα της Μετανοίας). Ενώ ο τόπος της εσχάτης Κρίσεως λέγουν οι Άγιοι Πατέρες θα γίνει στον αέρα, πάνω από την Ιερουσαλήμ, όπου σταυρώθηκε ο Σωτήρ για την σωτηρία του κόσμου, ώστε όλοι “όψονται όν έξεκέντησαν”. Τότε θα φανερωθεί στον ουρανό το σημείο του υιού του Άνθρωπου, δηλ. ο Τίμιος Σταυρός και “τότε κόψονται πάσαι αί φυλαί της γης” διότι δεν πίστευσαν στον Χριστό. 179. Με το τέλος τον κόσμου θα γίνει γενική καταστροφή του σύμπαντος ή μόνο ανακαίνισης αυτού; Δεν θα καταστροφή τελείως ο υλικός κόσμος, δηλαδή ολόκληρο το σύμπαν, αλλά μόνο θα ανακαινιστή κατά τον λόγο του προφήτου Δαβίδ, ο οποίος λέγει: “Εξαποστέλλεις το Πνεύμα Σου και κτισθήσονται και ανακαινιείς το πρόσωπον της γης” (Ψαλμ. 103,31), και (Β’ Πέτρ. 3,13). Γι’ αυτό και οι Άγιοι Πατέρες αποφάνθηκαν ότι, “Όποιος θα ειπεί ότι στο τέλος του κόσμου θα καταστραφεί ολόκληρο το σύμπαν, δηλ. η δημιουργία του Θεού, να αναθεματίζεται”. 180. Πόσες αποκαταστάσεις και ανακαινίσεις του κόσμου γνωρίζει η Εκκλησία του Χριστού; Η Ορθόδοξος Εκκλησία αναγνωρίζει τρεις αποκαταστάσεις. Πρώτη είναι η δημιουργία του κόσμου σε έξι ήμερες. Δεύτερη ανακαίνισης του κόσμου είναι η εξαγορά του ανθρωπίνου γένους με την επί του Σταυρού θυσία του Κυρίου ημών Ιησού Χρίστου. Ενώ η τρίτη αποκατάστασης που θα είναι γενική σ’ όλο τον κόσμο, θα γίνει στην συντέλεια των αιώνων, όταν ο Θεός θα φτιάξη καινούργιο ουρανό και γη (β’ Πέτρ. 3,7 και Αποκ. 21,1). 181. Τι πρέπει να γνωρίζουμε εμείς για την Ανάσταση του Χριστού; Η Ανάστασης του Χριστού είναι το θεμέλιο της σωτηρίας και της πίστεως μας. Αυτή είναι ο στέφανος του Αγίου Ευαγγελίου, διότι χωρίς την Ανάσταση δεν υπάρχει Ανάστασης ούτε ζωή, ούτε αναγέννησης και σωτηρία του κόσμου. Η Ανάστασης του Χριστού προλέγεται από τους Προφήτες, από τον ίδιο σε πολλά χωρία του Ευαγγελίου και ήταν αναγκαία για την συγχώρηση των αμαρτιών (Α’ Κορ. 15,17) και για την ενίσχυση της πίστεως (Α’ Κορ. 15,17 και Α’ Πέτρ. 1,21). 182. Γιατί πρέπει να αναστηθούν τα ανθρώπινα σώματα στην Μέλλουσα Κρίση; Τα σώματα όλων των ανθρώπων, είτε είναι αυτοί καλοί και κακοί, πιστοί ή άπιστοι, πρέπει να αναστηθούν στην Μέλλουσα Κρίση για να σταθούν ενώπιον του Θρόνου του Ιησού Χριστού (Ρωμ.14,10 και Κορ. 5,10), και να λάβει το καθένα – ψυχή και σώμα – , τον μισθό – τιμωρία ή σωτηρία – κατά τα έργα τα όποια εργάσθηκαν στην παρούσα ζωή. Η Ανάστασης των δικαίων θα γίνει για να λάβει και το σώμα την πνευματική χάρη και αφθαρσία, όπως συνέβη με το Σώμα του Χριστού. Δεν θα γίνουν δύο ειδών αναστάσεις, πρώτα των δικαίων, για να βασιλεύσουν με τον Χριστό χίλια έτη και κατόπιν των αμαρτωλών, όπως διδάσκουν οι αιρετικοί χιλιάστε. Άλλα όλοι θα αναστηθούν, όταν θα ηχήσει η αρχαγγελική σάλπιγγα. Τα σώματα των ανθρώπων πρέπει να αναστηθούν για να τιμωρηθούν ή να δοξαστούν αιωνίως (Δαν. 12,2-3). Τα σώματα των δικαίων θα αναστηθούν για να δοξαστούν με τις τέσσαρες ιδιότητες των ουρανίων σωμάτων, για τις οποίες λέγει ο Απόστολος Παύλος, δηλαδή με την αφθαρσία, με την δύναμη, με την δόξα και με την πνευματικότητα (Α’ Κορ. 15,42-29). Θα αναστηθούν για να λάβουν την μορφή του ουρανίου σώματος του Χριστού, όπως στον κόσμο αυτόν έφερναν τη μορφή του επιγείου σώματος (Α’ Κορ.15,48). Ενώ τα σώματα των αμαρτωλών θα αναστηθούν για να κληρονομήσουν την αιώνια τιμωρία (Ματθ. 25,46) και για να γνωρίζεται από την έκφραση της μορφής του η ενοχή και οι αμαρτίες τις όποιες έκαναν. Τα σώματα των δικαίων θα αναστηθούν για να συν δοξαστούν με τον Χριστό, τον οποίον είχαν στην καρδιά των, όταν ζούσαν στην γη, καθόσον κοπίαζαν για τα καλά έργα σύμφωνα με την διδασκαλία του Ευαγγελίου. Ενώ τα σώματα των αμαρτωλών θα αναστηθούν για να φανερωθεί το σκοτάδι και η αγριότητα του προσώπου των, επειδή στον παρόντα κόσμο έκαναν τα έργα του σκότους και είχαν μέσα των τον διάβολο, ο οποίος είναι σκοτεινός και απατεώνας (Θύρα Μετανοίας κεφ.3). 183. Πότε και πώς θα γίνει η Μέλλουσα Κρίση; Ρωτάς πότε θα γίνει η Μέλλουσα Κρίσης; Δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε ποια ημέρα όρισε ο Θεός για την Μέλλουσα Κρίση. (Ματθ. 11,22-24). Μόνο γνωρίζουμε ότι θα γίνει στο τέλος αυτού του κόσμου (Ματ.24,1-26). Ενώ πότε θα έλθει αυτή η ημέρα ας ακούσουμε τον Ιησού Χριστό και Σωτήρα, ο οποίος λέγει: “Περί δε της ημέρας εκείνης και ώρας ουδείς οίδεν, ουδέ οι άγγελοι των ουρανών, ει μη ο πατήρ μου μόνος (Ματθ. 24,36). Ενώ για τον τόπο όπου θα γίνει, ο Απόστολος Παύλος μας λέγει ότι θα γίνει στον αιθέρα και στα σύννεφα (Α’ Θεσ. 4,17, και Α’ 15,51). Κατά μαρτυρία του αγίου Προφήτου Ιωήλ, ο τόπος της Κρίσεως θα είναι η κοιλάδα του Κλαυθμώνος, δηλ. η κοιλάδα Ιωσαφάτ, κοντά στα Ιεροσόλυμα “Έξεγειρέσθωσαν και άναβαινέτωσαν πάντα τα έθνη εις την κοιλάδα Ίωσαφάτ, διότι εκεί καθιώ του διακρίναι πάντα τα έθνη κυκλόθεν” (Ίωήλ 4,12) Ενώ ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει ότι ο τόπος της εσχάτης Κρίσεως θα είναι έξω από τον κόσμο αυτό. Διότι όπως οι φύλακες των βασιλέων και τα κάτεργα είναι μακριά από κόσμο έτσι και η γέεννα θα είναι έξω από τον κόσμο αυτό (Λόγος περί της Κρίσεως του Θεού). Έτσι λοιπόν, από μαρτυρίες των αγίων προφητών και αποστόλων και από την διδασκαλία του Ί. Ευαγγελίου γίνεται λαμπρά φανερό ότι η Κρίσης και η αιώνια τιμωρία είναι για τους αμαρτωλούς. Ενώ ο τόπος κατά τον Απόστολο Παύλο πού θα γίνει θα είναι ο εναέριος χώρος. 184. Βάσει ποίου νόμου θα κριθούν όλες οι φυλές της γης; Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσεις λέγει ότι βάσει τεσσάρων νόμων θα κριθούν οι άνθρωποι κατά το φοβερό εκείνο δικαστήριο. α). Όσοι έζησαν από του Αδάμ μέχρι της παραδόσεως του νόμου στο όρος Σινά, θα κριθούν από τον Χριστό με βάση τον νόμο της συνειδήσεως, πού δόθηκε στον άνθρωπο από την γέννησί του, και ονομάζεται ηθικός νόμος της φύσεως. Με την βοήθεια της συνειδήσεως, πού είναι ή φωνή του Θεού στον άνθρωπο, καθένας γνωρίζει ποιο είναι καλό και ποιο είναι κακό. Με τον νόμο αυτό κυβερνήθηκε ο κόσμος μέχρι του Μωϋσέως. β). Ο δεύτερος νόμος με τον οποίο θα κριθούν οι προ Χριστού άνθρωποι και όλοι Όσοι δεν γνώρισαν τον Χριστό, είναι ο νόμος των κτισμάτων ολοκλήρου της δημιουργίας, ή οποία είναι πάντοτε ενώπιον μας και μας λέγει ότι τα πάντα κατασκευάσθηκαν τόσο θαυμαστά από ένα αόρατο και παντοδύναμο Νου, τον Θεό. Ο ορατός κόσμος, λέγει ο Μέγας Βασίλειος, είναι το σχολείο των λογικών ψυχών, είναι το άγραφο βιβλίο όλων των ανθρώπων. γ). Ο τρίτος νόμος, κατά τον οποίο θα κριθούν μόνο οι εβραίοι, είναι ο γραπτός νόμος του Μωϋσέως, ο οποίος δόθηκε σ’ αυτόν στο όρος Σινά. δ). Ο τέταρτος νόμος τις Χάριτος του Ευαγγελίου, δοσμένος σε εμάς από τον Χριστό, βάσει του οποίου θα κριθούν όλοι οι χριστιανικοί λαοί. Εάν κάποιος αρνηθεί το χριστιανικό Βάπτισμα γίνεται αποστάτης και δεν συγχωρείται στον αιώνα, ενώ στην Μέλλουσα Κρίση θα τιμωρηθεί σκληρότερα από ένα ειδωλολάτρη, ο οποίος δεν γνώρισε τον Χριστό. Οι Άγιοι Πατέρες λέγουν ότι οι ειδωλολάτρες δεν θα μπορέσουν να έλθουν εύκολα στην πίστη του Χριστού, διότι δεν γνώρισαν τον Θεό. Επίσης λέγουν ότι, όσοι αμάρτησαν απέναντι του νόμου της Χάριτος σαν χριστιανοί, βαρύτερα και σκληρότερα θα παιδευτούν από τους ειδωλολάτρες εκείνους που έσφαλαν κατά τον φυσικό νόμο. 185. Εάν σκεφθούμε ότι οι δίκαιοι του παραδείσου είναι σεσωσμένοι, γιατί πρέπει να αναστηθούν εκ των νεκρών και να κριθούν για δεύτερη φορά την ήμερα της Μελλούσης Κρίσεως; Διότι στην ώρα του θανάτου κρίθηκαν προσωρινώς και χωρίς το σώμα τους, ενώ στην Μέλλουσα Κρίση θα κριθή και το σώμα για τα έργα του, ώστε να μη παραμείνει και αυτό χωρίς μισθό ή τιμωρία. Κατόπιν, διότι από την μερική Κρίση μέχρι την εσχάτη τα καλά έργα τα όποια έκαμαν οι δίκαιοι στην γη, θα λάβουν περισσότερο μισθό και ανάπαυση στην Βασιλεία των Ουρανών, η οποία θα τους δοθεί την ήμερα της Μελλούσης Κρίσεως. Ομοίως και οι αμαρτωλοί, για τα κακά των έργα επί της γης, θα λάβουν μετά τον θάνατο τους, λόγω του προξενούμενου απ’ αυτά σκανδάλου, περισσότερη τιμωρία κατά την ήμερα της εσχάτης Κρίσεως. Συνεπώς λοιπόν, στην Μέλλουσα Κρίση θα κριθούν και οι δίκαιοι και οι αμαρτωλοί (Πέτρ.2,9). “Πάντες γαρ παραστησόμεθα τω βήματι του Χριστού” (Ρωμ.14,10) και (Β’ Κορ. 5,10). Οι δίκαιοι θα κριθούν για να ακούσουν την ομολογία του Χριστού προς τον Πατέρα (Ματθ.10,32 Λουκ.12,8), και για να λάβουν ως μισθό την αιωνιότητα. Ενώ οι αμαρτωλοί θα αναστηθούν για να λάβουν ως μισθό την τιμωρία, ανάλογα με τα έργα πού έκαναν. Οι δίκαιοι δεν θα λάβουν μετά την Μέλλουσα Κρίση τον παράδεισο, στον οποίο ήταν μέχρι τότε, αλλά την Βασιλεία του Θεού οπού “εκλάμψουσιν ως φωστήρες” μέσα στο φως της Παναγίας Τριάδος (Ματθ.25,4,34,43). 186. Γιατί εξετάζονται στην Μέλλουσα Κρίση μόνο τα έργα της ελεημοσύνης και όχι τα άλλα έργα, όπως λέγει το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο; Να μη λέγουμε ότι στην εσχάτη Κρίση δεν θα κριθούμε και για τα άλλα έργα. Ας θυμηθούμε τα λόγια του Κυρίου, πού λέγει: “Λέγω γαρ υμίν ότι εάν μη περισσεύει η δικαιοσύνη υμών πλείων των γραμματέων και φαρισαίων, ου μη εισέλθητε εις την βασιλείαν των ουρανών” (Ματθ. 5,20). Να ενθυμούμεθα ότι η Βασιλεία των Ουρανών είναι για τους πτωχούς κατά το πνεύμα (Ματθ.5,3) και αυτών πού διώκονται για την δικαιοσύνη του Θεού (Ματθ.5,10). Να σκεπτώμεθα ότι μόνο όσοι φθάσουν στην ακακία και καθαρότητα των νηπίων θα εισέλθουν στην Βασιλεία των Ουρανών (Ματθ. 18,3 και 19,4). Μη ξεχνάμε ότι “δια πολλών θλίψεων δει ημάς εισελθείν εις την βασιλείαν του Θεού” (Πράξ.14,22). Ενώ ο άγιος Απόστολος Παύλος λέγει: “Ούτε πλεονέκται ούτε κλέπται ούτε μέθυσοι, ου λοίδοροι, ούχ άρπαγες βασιλείαν Θεού κληρονομήσουσιν (Α’ Κορ.6,10). Και άλλου λέγει: “Μη πλανάσθε ούτε πόρνοι ούτε ειδωλολάτραι ούτε μοιχοί ούτε μαλακοί ούτε αρσενοκοίται βασιλείαν Θεού κληρονομήσουσι (ενθ. ανωτέρω). Ενώ στην προς Εφεσίους υποστηρίζει τα ίδια πράγματα λέγοντας: “τούτο γαρ έστε γινώσκοντες, ότι πάς πόρνος ή ακάθαρτος ή πλεονέκτης, ος εστίν ειδωλολάτρης ουκ έχει κληρονομίαν εν τη βασιλεία του Χριστού και Θεού”. Ενώ στην Αποκάλυψη αναφέρεται: “Τοις δε δειλοίς και απίστοις και εβδελυγμένοις και φονεύσι και πόρνοις και φαρμακοίς και ειδωλολάτραις και πάσι τοις ψευδέσι το μέρος αυτών εν τη λίμνη τη καιομένη εν πυρί και θείω, ο εστίν ο θάνατος ο δεύτερος”. (Άποκ.21,5). Και ο Κύριος λέγει ότι “πάν ρήμα αργόν ο εάν λαλήσωσιν οι άνθρωποι, αποδώσουσι περί αυτού λόγον εν ήμερα κρίσεως” (Ματθ. 12,36). Έτσι λοιπόν, για όλα τα καλά και κακά έργα θα εξετασθούμε στην Μέλλουσα Κρίση. Και ο Ευαγγελιστής Ματθαίος, όταν αναφέρει ότι θα κριθούμε βάσει των έξι έργων της ελεημοσύνης (Ματθ. 25,34-45), να εννοούμε ότι η ελεημοσύνη είναι μία από τις θυγατέρες της αγάπης, όπως λέγει και ο Απόστολος Παύλος ότι “Ή αγάπη…χρηστεύεται” (Α’ Κορ.13,4). Λοιπόν, επειδή η αγάπη “είναι σύνδεσμος τελειότητος” (Κολ.3,14), να στοχαζώμεθα ότι δια της αγάπης προς τον Θεό και το συνάνθρωπο, πηγάζουν όλα τα αγαθά έργα και ότι όποιος έχει τελεία αγάπη εκείνος έφθασε στο πλήρωμα του Νόμου (Ρωμ. 13,8-10). Διότι στην ψυχή του έχει περισσότερο τα καλά έργα από τα οποία ουδέποτε εκπίπτει (Α’ Κορ.13,8). Επειδή η αγάπη περιέχει όλα τα καλά έργα. Γι’ αυτό θα ρωτήσει ο Κύριος στην Κρίση μόνο για την ελεημοσύνη, διότι ο ελεήμων είναι πηγή της αγάπης προς τον Θεό και τους ανθρώπους και εργάτης όλων των αγαθών έργων. 187. Πόσα είναι τα είδη της χριστιανικής ελεημοσύνης; Η Χριστιανική ελεημοσύνη είναι δύο ειδών, σωματική δηλ. υλική και πνευματική. Και οι δύο αυτές ελεημοσύνες πηγάζουν από την αγάπη για τον Θεό και τον πλησίον. 188. Ποια είναι τα σπουδαιότερα έργα της υλικής ελεημοσύνης; Είναι αυτά, πού ανέφερε ο Σωτήρ στην παραβολή της Μελλούσης Κρίσεως (Ματθ.25,34-45), και συγκεκριμένα: να τρέφουμε τους πεινασμένους, να ποτίζουμε τους διψασμένους, να ενδύουμε τους γυμνούς, να επισκεπτώμεθα τους ασθενείς και φυλακισμένους, να αναπαύουμε τους ξένους και λυπημένους κλπ. 189. Ποια είναι τα έργα της πνευματικής ελεημοσύνης; Να επαναφέρουμε στην αληθινή πίστη τους απίστους και αιρετικούς, να οδηγούμε στην μετάνοια τους αμαρτωλούς και απομακρυσμένους από τον Θεό, να διδάσκουμε το αγαθό στους αμαθείς, να παρηγορούμε και συμβουλεύουμε τους απελπισμένους, τους λυπημένους και τους ασθενείς, να προσευχώμεθα για τους συνανθρώπους μας, δηλ. για κάθε άνθρωπο ο οποίος ευρίσκεται σε ανάγκη (Φιλ.1,19), να συγχωρούμε αυτούς πού μας έφταιξαν και μας εκδικήθηκαν και να μη τους ανταποδίδουμε το κακό (Ματθ.5,44-48) 190. Ποια είναι τα μεγαλύτερα έργα της αγάπης προς τον Θεό και προς τον πλησίον; Τα μεγαλύτερα έργα αγάπης προς τον Θεό είναι να παίρνει ο καθένας τον σταυρό του και να ακολουθεί τον Χριστό μέχρι θανάτου” (Ματθ. 10.38 καιΛουκ.14,27), όπως έκαναν οι άγιοι μάρτυρες, οι όσιοι, οι ενάρετοι μοναχοί και όλοι οι δίκαιοι χριστιανοί. Ενώ το μεγαλύτερο έργο από το οποίο πηγάζει η αγάπη για τον πλησίον είναι να θέση κάποιος την ψυχή (ζωή) αυτού υπέρ των φίλων αυτού(των συνανθρώπων του) (Α’ Θεσ.2,8 Β’ Κορ.12,15 και Α’ Ίωάν.3,16). 191. Η προσευχή για τον πλησίον είναι ένα καθήκον ή έργο ελεημοσύνης; Είναι και τα δύο, διότι όλα τα καλά έργα είναι ένα καθήκον των χριστιανών ενώπιον του Θεού και των ανθρώπων. Η προσευχή για τον πλησίον είναι μία απόδειξη της χριστιανικής μας αγάπης, (Β’ Κορ.9,14) και ένα πνευματικό καθήκον κάθε μέλους της Εκκλησίας του Χριστού (Έφεσ.6,18). Όπως και να εξετάσουμε το πράγμα, είμεθα υποχρεωμένοι να βοηθούμε τον πλησίον μας με την προσευχή, με τον λόγο, με την συμβουλή, την τροφή, τα χρήματα και όποιο τρόπο μπορούμε και υπάρχει ανάγκη. 192. Πώς μπορεί να κάνη ελεημοσύνη ο πτωχός πού δεν έχει να δώσει ελεημοσύνη; Εάν κάποιος είναι πτωχός και δεν έχει να δώσει στον έχοντα ανάγκη, αυτός είναι απαλλαγμένος της υλικής ελεημοσύνης, διότι, εάν δεν έχουμε δεν θα μας ζητηθεί λέγει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος. Ενώ πνευματική ελεημοσύνη, μπορεί οποιοσδήποτε και υποχρεούται να κάνει για τον πλησίον. Δηλαδή να προσευχώμεθα για τους πονεμένους αδελφούς μας, να τους παρακινούμε να πηγαίνουν στην εκκλησία, να τους δίνουμε ένα ποτήρι νερό, να τους λέμε ένα λόγο παρήγορο κ.λ.π. 193. Οι μοναχοί είναι υποχρεωμένοι να κάνουν υλική ελεημοσύνη; Όσο αφορά τους μοναχούς “είναι μεγαλύτερο πράγμα γι’ αυτούς να είναι πτωχοί παρά να ελεούν τους πτωχούς (17ος Λόγος Αγ. Ιωάννου Κλίμακος). Και εάν οι μοναχοί λησμονήσουν την περί πτώχειας υπόσχεση τους και συγκεντρώνουν χρήματα και περιουσία, τότε είναι υποχρεωμένοι να τα κάνουν αυτά ελεημοσύνη στους πτωχούς, διότι αυτοί έδωσαν υπόσχεση ενώπιον του Θεού, ότι σ’ όλη την ζωή τους θα ζήσουν με πενία. Τους μοναχούς πού συγκεντρώνουν χρήματα και περιουσίες μόνο η ελεημοσύνη μπορεί να τους γλιτώσει από την τιμωρία του Θεού. 194. Ποια είναι η σπουδαιότερη ελεημοσύνη για την ψυχική σωτηρία μας; Μόνη η ελεημοσύνη μπορεί να συμπεριλάβει τα αλλά καλά έργα, όπως νηστεία, προσευχή, καθαρή ζωή, εξομολόγηση και τα παρόμοια; Γράψαμε παραπάνω ότι η αληθινή υλική και πνευματική ελεημοσύνη πηγάζει από την αγάπη του Θεού και του πλησίον. Εάν κάποιος είναι ελεήμων, χωρίς κανένα πονηρό σκοπό, έχει την αγάπη του Θεού και του πλησίον και με αυτή επιτελεί ολόκληρο τον Νόμο, επειδή η αγάπη είναι: “πλήρωμα νόμου και σύνδεσμος τελειότητας” (Ρωμ.13,8-10 και Κολ.3,14). Το έλεος είναι το ευάρεστον στον Θεό παρά η θυσία (Ωσηέ 6,6 και Ματθ. 9,13). Αυτός πού κάνει ελεημοσύνη κάνει καλό για την ψυχή του, λέγει ο σοφός Σολομών στις Παροιμίες (11,17), αποκτά η ζωή του δικαιοσύνη και δόξα (Παροιμίες 21,21)) και είναι μακάριος (Παρ.14,21). Ενώ ο Σωτήρ μακαρίζει τους ελεήμονας και τους παρέχει το έλεος Του, τόσο στον παρόντα αιώνα Όσο και στον μέλλοντα, διότι: “Μακάριοι οι ελεήμονες ότι αυτοί ελεηθήσονται” (Ματθ.5,7). Αλλά δεν αρκεί μόνο η ελεημοσύνη για να φθάσουμε στην σωτηρία. Διότι όχι μονό η εντολή της ελεημοσύνης να εκπληρωθεί, αλλά και όλα τα καλά έργα και οι εντολές του Θεού. Ο άγιος Απόστολος Ιάκωβος λέγει: “Όστις γαρ όλον τον νόμον τηρήσει, πταίση δε εν ενί, γέγονε πάντων ένοχος, ο γαρ ειπών μη μοιχεύσεις, είπε και μη φονεύσεις ει δε ου μοιχεύσεις, φονεύσεις δε, γέγονας παραβάτης νόμου” (Ιακώβ.2,11). Αυτός πού είπε να είσθε ελεήμονες(Λουκ.6,36), ο ίδιος πάλι είπε: “Μη κρίνετε και ου μη κριθήτε, μη καταδικάζετε και ου μη καταδικασθήτε, απολύετε και απολυθήσεσθε” (Λουκ.6,37). Και αυτός πού μακάρισε τους ελεήμονας, ο ίδιος μακάρισε και τους πτωχούς κατά το πνεύμα, και τους πράους, τους πεινώντας και διψώντας την δικαιοσύνη, τους καθαρούς στην καρδιά, τους ειρηνοποιούς και τους δεδιωγμένους χάριν της δικαιοσύνης (Ματθ.5,3-12). Οπότε λοιπόν, πρέπει να καταλάβουμε καλά ότι ο πιστός άνθρωπος πού θέλει να σωθεί, είναι υποχρεωμένος να εκπληρώσει όχι μόνο την εντολή της ελεημοσύνης, αλλά να κοπιάσει ανάλογα με τις δυνάμεις του για να εκτελέσει όλα τα αγαθά έργα και όλες της αρετές του Χριστού. 195. Γιατί ονομάζεται η φιλαργυρία, δηλ. αγάπη προς τα χρήματα και τις περιουσίες, ειδωλολατρία; Ονομάζεται ειδωλολατρία διότι αυτοί πού αγαπούν τα χρήματα, τις σωματικές απολαύσεις και τις περιουσίες, προσκυνούν τα πάθη ως θεούς και θέτουν τα υλικά υψηλότερα από τον Δημιουργό τους. Δηλαδή αυτός πού αγαπά περισσότερο τον εαυτό του από τον Θεό είναι ειδωλολάτρης. Τέτοιος είναι και αυτός πού φροντίζει περισσότερο για τις τροφές, τα χρήματα, τα ενδύματα, τις περιουσίες από ότι έπρεπε για την ψυχή, την εκκλησία, την προσευχή, την εξομολόγηση, την ελεημοσύνη. Το μέγεθος της φιλαυτίας αποκαλύπτεται από το μέτρο της αγάπης μας προς τον πλησίον. (Ματθ.19,19). Η αγάπη του Θεού δεν έχει περιορισμό, είναι απεριόριστος, όπως λέγει η εντολή: “Αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου εξ όλης της καρδίας σου και εξ όλης της ψυχής σου και εξ όλης της δυνάμεώς σου”(Δευτ.6,4-5). Όποιος αγαπά τα χρήματα, βάζει τα χρήματα στον τόπο του Θεού και τα προσκυνά. Ο γαστρίμαργος κάνει την κοιλιά του θεό, δηλ. ένα είδωλο, κατά την μαρτυρία του Αποστόλου Παύλου (Κολ.3,5) “Νεκρώσατε ούν τα μέλη υμών… πορνεία, ακαθαρσία, πάθος, επιθυμία κακήν και την πλεονεξία, ήτις εστί ειδωλολατρία” και “ο ποιών την αμαρτία δούλος εστί της αμαρτίας” (Ίωάν.8,34). Συνεπώς, όποιος είναι δούλος της αμαρτίας δεν μπορεί να είναι συγχρόνως δούλος και Υιός του Θεού. Γι’ αυτό ακριβώς ο Σωτήρ έθεσε σαν πρώτη προϋπόθεση, σ’ αυτούς πού θέλουν να Τον ακολουθήσουν, να απαρνηθούν τον εαυτό των και να πάρουν τον σταυρό των και να Τον ακολουθήσουν (Ματθ. 16,24). Και αυτό διότι, αυτός που έχει το πάθος της φιλαυτίας, έχει μαζί με αυτό και όλα τα πάθη και τις αμαρτίες, δεδομένου ότι η φιλαυτία είναι, κατά τον άγιο Εφραίμ τον Σύρο, μητέρα, ρίζα και πηγή κάθε αμαρτίας. 196. Τι είναι ο εγωισμός και πώς μπορεί ο χριστιανός να λυτρωθεί απ’ αυτόν; Ο εγωισμός είναι η αγάπη του εαυτού μας, δηλ. αγάπη παράλογη και υπερβολική προς το πρόσωπό μας. Ο χριστιανός μπορεί να καθαριστή απ’ αυτό το φοβερό πάθος, αφού αρνηθεί τον εαυτό του (Ματθ. 16,24), με την υποταγή του εαυτού του, την ατιμία, την αυτομεμψία, την επίγνωση των αδυναμιών του και την αμφισβήτηση για τις δυνάμεις του. Επίσης με την προσευχή, την νηστεία και την συχνή εξομολόγηση. ΟΓΔΟΗ ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ 197. Πάτερ Κλεόπα, τι σχέσης υπάρχει μεταξύ τον φόβου και της αγάπης του Θεού; Ο φόβος του Θεού λέγουν οι Άγιοι Πατέρες και ο προφήτης Δαβίδ, είναι η αρχή της σοφίας, δηλαδή αυτή είναι η αρχή για όλα τα καλά έργα. Ενώ η αγάπη του Θεού είναι η τελείωσης και το τέλος των καλών έργων. Συνεπώς λοιπόν, ο φόβος του Θεού αποτελεί τη αρχή της σωτηρίας, ενώ η αγάπη του Θεού, η οποία “έξω βάλλει , τον φόβο”, είναι το τέλος της σωτηρίας, διότι οποίος αγαπά ζει μόνο εν Χριστώ ο οποίος είναι αγάπη. Ας μην έχουμε τόσο φόβο του Θεού όσο μάλλον την αγάπη Του, διότι άκουσε τι λέγει ο Μέγας Βασίλειος: “Όποιος εργάζεται τα καλά έργα από φόβο, δηλ. από τον φόβο των αιωνίων κολάσεων για να μη τιμωρηθεί, ευρίσκεται στην κατάσταση του δούλου. Όποιος τα επιτελεί χάριν αμοιβής, δηλ. εκπληρώνει τα καθήκοντα του εδώ στην γη για να αποκτήσει μισθό στον ουρανό, αυτός είναι στην κατάσταση του μισθωτού, ο οποίος υπηρετεί τον δεσπότη του χάριν μισθού ενώ αυτός πού εργάζεται το καλό από αγάπη για τον Χριστό, και όχι από φόβο ή την ελπίδα πληρωμής, είναι υιός του Θεού”. Όποιος έφθασε στο πνευματικό ύψος να επιτελή τα καλά έργα από αγάπη και όχι για άλλο σκοπό, αυτός έφθασε στα μέτρα της τελειότητας και ονομάζεται υιός του Θεού κατά χάριν. 198. Πώς πρέπει να διανέμουμε την αγάπη μας προς τον Θεό, τον πλησίον και προς τον εαυτό μας; Διαβάζουμε στο βιβλίο “Αμαρτωλών Σωτηρία” ότι πρέπει να έχουμε απέναντι του εαυτού μας την καρδιά του δικαστού, προς τον πλησίον μας την καρδιά της μητέρας και προς τον Θεό την καρδιά του παιδιού. Τον Θεό είμεθα υποχρεωμένοι να τον αγαπάμε με όλη μας την καρδιά, την δύναμη της ψυχής μας και όλη μας την διάθεση, και να είμεθα έτοιμοι να δώσουμε και την ζωή μας ακόμη γι’ Αυτόν, όπως έκαναν όλοι οι άγιοι Μάρτυρες, οι Όσιοι και Ιεράρχες, οι οποίοι θυσιάστηκαν για την αγάπη του Χριστού και του Ευαγγελίου. Τον πλησίον μας να τον αγαπάμε όπως τον εαυτό μας, δηλ. όπως φροντίζουμε για τις ανάγκες του εαυτού μας, έτσι πρέπει να αγαπάμε, να ελεούμε, να τρέφουμε, να βοηθούμε και να κατευθύνουμε στην οδό της σωτηρίας τους συνανθρώπους μας. Τους εαυτούς μας πρέπει πάντοτε να τους καταδικάζουμε και να τους ελέγχουμε, λόγω των αμαρτιών μας και να αισθανόμεθα ότι είμεθα αμαρτωλότεροι από όλους τους άλλους ανθρώπους. Εάν έτσι θα κάνουμε, θα αγαπήσουμε τον Θεό και τον πλησίον μας, και την ψυχή μας θα σώσουμε αληθινά και θα εισέλθουμε στην Βασιλεία των Ουρανών. 199. Ποια είναι τα είδη της αγάπης κατά τους Αγίους Πατέρας; Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης και άλλοι πατέρες, διαιρούν την αγάπη σε πέντε είδη: 1) Η πνευματική, δηλ. η αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον, η οποία είναι η ανώτερη από όλες και η μοναδική για την σωτηρία τις ψυχής. 2) Η φυσική αγάπη, δηλαδή η αγάπη των γονέων προς τα παιδιά των και των παιδιών προς τους γονείς, η οποία δεν είναι ούτε προς σωτηρία ούτε προς τιμωρία, διότι είναι φυσική. 3) Η αγάπη πού γίνεται από υπερηφάνεια και κενοδοξία, όταν κάποιος αγαπά αυτούς πού τον επαινούν και τον εγκωμιάζουν 4) Η αγάπη πού γίνεται από συμφέρον, όταν κάποιος αγαπά τον πλησίον του, είτε για χρήματα, είτε για δώρα, είτε από εκδούλευση, ή από άλλη οποιαδήποτε ανθρώπινη αιτία. 5) Η σαρκική αγάπη, όταν κάποιος αγαπά τους ανθρώπους ή τις γυναίκες χάριν σωματικής απολαύσεως και αμαρτίας με την μέθη η οποία οδηγεί στην ακολασία. Η πρώτη αγάπη είναι σωτήριος, η δεύτερη φυσική, δηλ. ούτε καλή ούτε κακή. Ενώ οι άλλες τρεις αγάπες είναι εμπαθείς και οδηγούν στην αιώνια τιμωρία, εάν δεν μετανοήσει και τις εγκατάλειψη ο χριστιανός. 200. Ποιες είναι οι πτέρυγες της ψυχής με τις οποίες μπορεί να πετάξει στην αιώνια ζωή; Δύο είναι οι πτέρυγες της ψυχής για την σωτηρία της ο φόβος του Θεού και ο φόβος του θανάτου. Αφού ο Θεός έπλασε τον Αδάμ και τον έβαλε στον παράδεισο, τον όπλισε με τον φόβο του θανάτου, λέγοντας του: “Από παντός ξύλου του εν τω παράδεισο βρώση φάγει, από δε του ξύλου του γινώσκειν καλόν και πονηρόν, ου φάγεσθε απ’ αυτού ή ο αν ημέρα φάγητε απ’ αυτού, θανάτω αποθανείσθε” (Γεν.2,17). Όταν ο διάβολος αφόπλισε τον Αδάμ από τον φόβο του θανάτου, λέγοντας του “Ου θανάτω αποθανείσθε” (3,4), τότε αμέσως τον νίκησε και τον φόνευσε. Οπότε και εμείς, εάν θέλουμε να σωθούμε και να φθάσουμε στον Χριστό, σ’ αυτές τις δύο πτέρυγες να στηριχθούμε, με τις οποίες νικιούνται όλες οι παγίδες του διαβόλου και το ταξίδι της ζωής μας τελειώνει ειρηνικά. 201. Ποιο είναι το μεγαλύτερο δώρο πού πρέπει να προσφέρουμε στον Χριστό; Το μεγαλύτερο δώρο πού πρέπει να δώσει ο χριστιανός στον Χριστό είναι η θυσία, δηλαδή να θυσιάσει τον εαυτό του για τον Θεό, όπως θυσιάστηκαν οι Μάρτυρες, οι Όσιοι, οι Ερημίτες και όλοι οι Δίκαιοι. Χωρίς θυσία κανείς δεν μπορεί να σωθεί, καθώς λέγει ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός: “ο υπομείνας εις τέλος ούτος σωθήσεται”. 202. Πως μπορούμε να φθάσουμε στην γνώση του Θεού; Ποια είναι η ανώτερη οδός για την πνευματική γνώση; Τρεις είναι αι οδοί με τις οποίες φθάνουμε στην γνώση και μυστική ένωση με τον Θεό: Η θεολογία, η άσκησης και η αγία προσευχή. Με αυτές τις τρεις οδούς βρήκαν όλοι οι άγιοι την τελειότερη βαθμίδα της ενώσεως με τον Θεό και ειδικότερα με την έκσταση και θεωρία του Θεού, δηλαδή με την αρπαγή με το σώμα ή χωρίς το σώμα, όπως ανέβηκε και ο Απόστολος Παύλος. Απ’ αυτές η πρώτη και πλέον εύκολη σε όλους είναι η ιερά προσευχή, όταν γίνεται με πίστη και με όλη την καρδιά. Με αυτήν ενωνόμαστε ευκολότερα με τον Θεό και χωρίς αυτή απομακρυνόμαστε πολύ από τον Θεό, όπως λέγει ένας άγιος πατήρ: “Ο άνθρωπος τίποτε περισσότερο δεν έχει ανάγκη από τον Θεό όσο από την ιερά προσευχή”. 203. Ποια είναι η δυνατότερη προσευχή που ενώνει τον άνθρωπο με τον Θεό; Υπάρχουν πολλά είδη προσευχής, όπως με την γλώσσα, με τον νου και με την καρδιά. Η υψηλότερη προσευχή είναι η προσευχή της καρδίας, πού συνοδεύεται με ταπείνωση, συντριβή και δάκρυα. Να μη αποδίδουμε περισσότερο βάρος στην προσευχή των αναγνώσεων, δηλ. στην προφορική προσευχή. Αυτή είναι η πλέον αδύνατη προσευχή, διότι δεν ενώνει τον νου με την καρδιά. Η νοερά προσευχή είναι ανώτερη από την προφορική διότι συμμετέχει σ’ αυτή και η σκέψης, δηλ. η προσοχή του νου. Αυτός πού προσεύχεται με την προσοχή της διανοίας του, σε όσα απαγγέλλει, αυτός προσεύχεται νοερά, αλλά αυτό δεν είναι η τελειότητα της προσευχής. Οι Άγιοι Πατέρες λέγουν ότι η νοερά προσευχή είναι προσευχή με ένα πόδι, δηλ. μισή προσευχή, διότι παραμένει στο κεφάλι και δεν συμμετέχει σ’ αυτή και η καρδιά. Αλλά όταν στην προσευχή ενωθεί ο προσευχής, δηλ. φθάσαμε στην υψηλότερη προσευχή, πού ονομάζεται καρδιακή προσευχή. Τα σημεία ότι φθάσαμε σ’ αυτό το υψηλό είδος της προσευχής είναι: Μία δυνατή θέρμη στο μέρος της καρδιάς, ένας παντοτινός πόθος και ζήλος για τον Θεό, μία ανέκφραστη αγάπη για τους ανθρώπους και για όλη την κτίση, μία απερίγραπτη πνευματική χαρά, μία πραότης, μία πηγή δακρύων πού προκαλούν ταπείνωση και φέρνουν την αφοβία του θανάτου. 204. Ποιος είναι ο καλλίτερος διδάσκαλος της προσευχής; Είναι αυτή η ίδια η προσευχή, όπως λέγει ο άγιος Μακάριος ο Μέγας: “Εγώ ξέρω ότι δεν γνωρίζεις να προσεύχεσαι, αλλά προσευχήσου όπως μπορείς και συχνότερα και μόνη της η προσευχή θα σε διδάξει να προσεύχεσαι”. Συνεπώς λοιπόν, να προσευχώμεθα όπως μπορούμε και όσο συχνότερα είναι δυνατόν και βλέποντας ο Θεός τον ζήλο μας θα μας βοηθήσει να αποκτήσουμε την αληθινή της καρδίας προσευχή και το δώρο των δακρύων. 205. Για ποια αιτία εμείς σήμερα δεν μπορούμε να προσευχώμεθα, όπως οι παλαιοί Άγιοι Πατέρες μας και δεν έχουμε υπομονή στην Ιερά προσευχή; Λέγει ένας άγιος πατήρ ότι “καθώς το νερό σβήνει την φωτιά, έτσι και η λησμονιά σβήνει τη προσευχή”. Δεν μπορούμε πλέον να προσευχώμεθα σήμερα διότι ξεχάσαμε και ξεχνάμε το Θεό. Η λησμονιά είναι πρόδρομος της απομακρύνσεως από τον Θεό. Κατόπιν, δεν προσευχώμεθα σήμερα με την ίδια ευλάβεια, όπως οι παλαιοί, διότι λιγόστεψε σ’ όλους μας η πίστης. Όποιος πιστεύει ακράδαντα στον Θεό, φοβάται τον Θεό, Τον αγαπά και προσεύχεται ακατάπαυστα, διότι δεν μπορεί να ζήση χωρίς τον Θεό, μακριά από τον Επουράνιο Πατέρα. Πιστεύω ότι η ολιγοπιστία μας στον Θεό είναι η μεγαλύτερη αιτία της αδυναμίας στην προσευχή μας σ’ όλες τις τάξεις των πιστών. Γι’ αυτό ακριβώς οι αιρετικοί εξαπατούν πολλούς από τους ορθοδόξους, διότι αντί των πολύωρων προσευχών αυτοί έρχονται με ψαλμωδίες και κηρύγματα ελκυστικά και ευφραίνουν τους χλιαρούς στην πίστη. ΟΙ πιστοί μας δεν προσεύχονται πολύ σήμερα και δεν έχουν υπομονή στην προσευχή, διότι απορροφώνται μερικές φορές ολοκληρωτικά από τις φροντίδες αυτής της ζωής, από τις απολαύσεις, από την μέθη, από την μανία για την απόκτηση χρημάτων, από την υπερηφάνεια αυτού του αιώνος, του απατεώνα. Εάν όμως θέλουμε να μας ελεήσει ο Θεός, να συγχωρήσει τις αμαρτίες μας, να μας προστατεύσει από κάθε πειρασμό και κίνδυνο, πρέπει να πιέζουμε τον εαυτό μας στην ιερά προσευχή ημέρα και νύκτα, να διαβάζουμε προπαντός το ψαλτήρι, το οποίο έχει μεγάλη πνευματική δύναμη, να διαβάζουμε τις ακολουθίες της ημέρας από το Ωρολόγιο, τους Χαιρετισμούς της Θεοτόκου, την Παράκληση, ενώ στις εορτές να τρέχουμε, όπως το ελάφι στην πηγή, στην εκκλησία, για να ακούσομε την Θεία Λειτουργία. Και, εάν μας πολεμά ο διάβολος με την λησμονιά, την απιστία, την οκνηρία, τον ύπνο ή τις βιοτικές φροντίδες, εμείς να προσευχώμεθα με το στόμα, κάνοντας τον διορισμένο από τον Πνευματικό μας κανόνα, όσο μπορούμε περισσότερο. Με τον καιρό θα βοηθήσει ο Κύριος να περάσουμε από την ποσότητα στην ποιότητα, από την προφορική προσευχή, πού εύκολα διασκορπίζεται, στην νοερά και καρδιακή και τότε, αφού γευθούμε τη χαρά του Αγίου Πνεύματος, τότε θα νοιώσουμε τι μέγα αγαθό είναι ο Κύριος. 206. Πείτε μου κάτι για την πραότητα και την ταπείνωση τον Κυρίου; Γι’ αυτές τις δύο μεγάλες αρετές μας μιλάει ο ίδιος ο Χριστός λέγοντας: “Μάθετε απ’ εμού ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία και ευρήσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαις υμών” (Ματθ. 11,29). Ενώ στους μακαρισμούς λέγει: “Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι, ότι αυτών εστί η βασιλεία των ουρανών”, και παρακάτω λέγει: “Μακάριοι οι πραείς ότι αυτοί κληρονομήσουσι την γην” (Ματθ.5,5). Με αυτούς τους δύο μακαρισμούς, ο Σωτήρ μας λέγει ότι οι πράοι και ταπεινοί στην καρδιά κληρονομούν τόσο την γη όσο και την Βασιλεία των Ουρανών. Με άλλα λόγια κληρονομούν την ευφροσύνη και ευτυχία της παρούσης ζωής και την μακαριότητα της αιωνίου ζωής, διότι τους πράους και ταπεινούς όλος ο κόσμος τους αγαπά, τους σέβεται, τους υπακούει και ωφελείται απ` αυτούς. Η ευκολότεροι οδός για την σωτηρία είναι των πραέων και ταπεινών τη καρδία. Με την πραότητα κερδίζουμε τους ανθρώπους, ενώ με την ταπείνωση διώχνουμε τον διάβολο και καλούμε σε βοήθεια τους αγγέλους. Οι πράοι και ταπεινοί έχουν τους λιγότερους πειρασμούς σ’ αυτή την ζωή, δηλ. βρήκαν ανάπαυση στις ψυχές των, διότι με την πραότητα γλυκαίνουν και κερδίζουν την αγάπη όλων των ανθρώπων και νικούν εύκολα τους πειρασμούς. Λέγουν οι Άγιοι Πατέρες ότι η πραότης είναι ανάμεσα της οργής και της αγάπης. Κατόπιν προσθέτουν ότι η πραότης να μη φθάνει μέχρι δειλίας, ούτε η αγάπη μέχρι αδιαφορίας. Έτσι λοιπόν, πρέπει να ζούμε ούτε πολύ πράοι για να μη βλασφημείται το Ευαγγέλιο και το Όνομα του Θεού, ούτε πάλι αδιάφοροι και σκληροτράχηλοι, ώστε να προκαλούμε σε οργή και εκδίκηση τον πλησίον μας. Ενώ για την ταπείνωση λέγουν οι Άγιοι Πατέρες ότι είναι το ένδυμα του Χριστού, διότι με αυτήν επήρε ανθρώπινο σώμα για την ιδική μας σωτηρία και ήλθε στην γη. Ο Χριστός έλαβε στο σώμα Του τα αδιάβλητα πάθη της φύσεως, όπως: Την πείνα, την δίψα, τον πόνο, την κόπωση. Ενώ τα εκ της φύσεως προερχόμενα αμαρτωλά πάθη δεν τα έλαβε. 207. Πείτε μας κάτι για την συνείδηση; Ο Μέγας Βασίλειος, “ο κανών, η στάθμη και ο βλαστός της Εκκλησίας”, όπως μερικοί τον ονομάζουν, λέγει για την συνείδηση ότι δεν είναι απαύγασμα της ύλης αλλά η φωνή του Θεού στον άνθρωπο. Και ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος λέγει: “Αυτός πού κατόρθωσε να συμφιλιωθεί με τον εαυτό του, δηλαδή με την συνείδηση του, συμφιλίωσε μαζί με τον εαυτό του τον ουρανό και την γη. Το ίδιο πράγμα λέγει και ο Σωτήρ: “Φιλιώθητι τω αντιδικώ σου έως ει εν τη οδώ…”, δηλαδή να ειρηνεύουμε με την συνείδηση μας ενόσω είμεθα στην οδό αυτής της ζωής, διότι μετά θάνατον δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε. Η ταραχή, ο έλεγχος της συνειδήσεως του αμαρτωλού ανθρώπου, είναι μία απόδειξης το ελέους του Θεού, για να συμφιλιωθεί με αυτόν, όσο ευρίσκεται σ’ αυτή την πρόσκαιρη ζωή. Πρώτα πρέπει να πιστέψει ότι υπάρχει Θεός, ο οποίος έπλασε τον κόσμο και τα πάντα κυβερνά και κατόπιν να αγωνιστή, κατά τις δυνάμεις του, να κάνη το θέλημα Του. Τρίτον, εάν θέλουμε να σωθούμε πρέπει να ειρηνεύσουμε με την συνείδηση μας, λέγε καλλίτερα με τον Θεό, ο οποίος μας έπλασε και θα μας κρίνει κατά τα έργα μας. Και ακόμη για την συνείδηση πρέπει να γνωρίζουμε ότι είναι μία από τις άκτιστες ενέργειες του Θεού, όπως είναι και η ζωή μας. 208. Πως μπορούμε να αποκτήσουμε την ειρήνη της καρδιάς και της συνειδήσεώς μας; Τέσσαρες είναι οι προϋποθέσεις με τις οποίες μπορούμε να κερδίσουμε την ειρήνη της καρδιάς και της συνειδήσεως: α) Να ζητάμε πάντοτε τα ταπεινά β) Να ευχαριστούμε για όλα, ακόμη και γι’ αυτά πού είναι ελάχιστα αναγκαία στην ζωή μας γ) Να προσευχόμαστε πάντοτε για να γίνει μόνο το θέλημα του Θεού στην ζωή μας και δ) να αφήνουμε όλα στο θέλημα του Θεού. 209. Ποια είναι η ανώτερη θεολογία των χριστιανών; Η ανώτερη θεολογία δεν είναι να μιλάς για τον Θεό, ούτε να θαυμάζεις την δημιουργία Του. Η γνώσης του Θεού από δημιουργήματα, από τον θαυμασμό της ωραιότητας του σύμπαντος (μακρόκοσμος) και του ανθρώπου (μικρόκοσμος) ονομάζεται από τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή “φυσική θεωρία εν πνεύματι” και είναι μόνο για τους αρχαρίους. Η υψηλότερη χριστιανική θεολογία είναι η ένωσης με τον Θεό δια των βιωμάτων, δηλαδή με την βοήθεια της πίστεως, των στοχασμών και της εκτελέσεως των αγαθών έργων. 210. Πείτε μας κάτι για την φιλαυτία; Να τι θα ειπώ. Κατά το μέτρο πού ο άνθρωπος αρνείται την αγάπη του εαυτού του, κατά το ίδιο μέτρο προοδεύει στα έργα της αρετής, αγιάζεται και ενώνεται με τον Θεό. Συνήθως, όταν κάποιος εγκωμιάζεται, τραγουδάει π.χ. με δυνατή φωνή, για να φανεί η ανωτερότητα του, κρίνει τους άλλους αυστηρότερα, διαλέγει πάντα το καλλίτερο, το μεγαλύτερο και το ωραιότερο* κλαίει περισσότερο για τον εαυτό του παρά για τους άλλους και χαίρεται μόνο για τον εαυτό του και σχεδόν ποτέ για τον πλησίον του. Αυτός είναι ο φίλαυτος. Ο Χριστός όμως σταύρωσε στον σταυρό την φιλαυτία, προσφέροντας την ζωή Του για την δική μας την ζωή. Μεταξύ των ανθρώπων λίγοι είναι εκείνοι πού σταυρώνουν το πάθος της φιλαυτίας, όπως έκανε για εμάς ο Χριστός. Πολλοί είναι εκείνοι πού προτίθενται να ζήσουν μία πνευματική ζωή, αλλά δεν φθάνουν μέχρι την σταύρωση, διότι δεν παραιτούνται εξ ολοκλήρου από την φιλαυτία των, δηλ. τον εγωισμό των. Αλλά χωρίς θυσία, χωρίς την σταύρωση των παθών μας, χωρίς την εγκαταλείψει της αμαρτίας, δεν μπορούμε να ιδούμε τον Χριστό, δεν μπορούμε να σωθούμε. 211. Τι συμβουλή δίνετε στους πιστούς και μοναχούς για την κρεατοφαγία; Δύο μεγάλες αρετές ήταν στον παράδεισο στους πρωτοπλάστους, η παρθενία και η αποχή κρέατος. Μετά την πτώση του Αδάμ, δηλαδή αφού εισήλθε ο θάνατος στον κόσμο δια της αμαρτίας, θέσπισε ο Θεός τον γάμο, ενώ την κρεατοφαγία επέτρεψε αμέσως μετά τον κατακλυσμό. “Ιδού δέδωκα υμίν πάντα χόρτον σπόριμον.,. υμίν έσται εις βρώσιν” (Γεν. 1,29), λέγει ο Θεός, διότι, όταν χυθεί το αίμα των θυσιαζομένων ζώων, το κρέας είναι πλέον σαν το χορτάρι. Οι λαϊκοί επιτρέπεται να τρώγουν κρέας όλες τις ημέρες, εκτός από τις τέσσερες μεγάλες νηστείες, Τετάρτη και Παρασκευή και στις άλλες νηστίσιμες ημέρες της Εκκλησίας μας. Οι μοναχοί όμως, κατά την τάξη της μοναχικής ζωής και κατά τους Ιερούς Κανόνας, δεν επιτρέπεται να τρώγουν κρέας, εκτός μόνο εάν φιλοξενούνται σε λαϊκούς που αγνοούν ότι δεν τρώγουν (οι μοναχοί) κρέας ή δεν έχουν άλλο φαγητό να τους δώσουν να φάγουν. 212. Πως γίνεται η κάθαρση της καρδιάς από τα πάθη; Λέγουν μερικοί Άγιοι Πατέρες, ότι ο νους εύκολα φωτίζεται και σκοτίζεται. Και η καρδιά πολύ δύσκολα σκοτίζεται από τα πάθη και πάλι πολύ δύσκολα φωτίζεται και καθαρίζεται. Η καθαρότητα της καρδιάς, δηλαδή η αποβολή των παθών, επιτυγχάνεται σε μακροχρόνιο διάστημα, καλλίτερα να ειπώ σ’ όλη μας την ζωή με την άσκηση, την μετάνοια και τα δάκρυα. Πιο γρήγορα όμως καθαρίζεται η καρδιά με την προσευχή, διότι η προσευχή κάνει τον άνθρωπο υιό του Θεού κατά χάριν. Όποιος έφθασε στην καθαρότητα της καρδιάς έγινε θεόπτης (είδε τον Θεό) με τα μάτια της ψυχής του. 213. Τι είναι το πένθος και ποια είναι τα είδη του; Λέγει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος ότι “το κατά Θεόν πένθος είναι μία λύπη της ψυχής (για τις αμαρτίες της), μία πικρά αίσθηση της ψυχής, η οποία ζητά πάντοτε και αδιάκοπα αυτόν τον οποίον δίψασε. Το πένθος ή ο πόνος, το τσίμπημα της καρδιάς είναι μία διαμαρτυρία λόγω των αμαρτιών, πού γίνεται στον νου από τον Θεό, ένας αόρατος, ακατάπαυστος και ελεγκτικός διάλογος, κατά το οποίον η ψυχή αναγνωρίζει και ομολογεί τις αμαρτίες της ενώπιον του Θεού…”. Επίσης ο ίδιος Άγιος λέγει ότι το πένθος είναι δεύτερο βάπτισμα και μάλιστα ανώτερο από το πρώτο, διότι αυτό μας καθαρίζει από τις προηγούμενες αμαρτίες μας, ενώ το βάπτισμα των δακρύων μας καθαρίζει από τις αμαρτίες πού κάναμε και μετά το βάπτισμα. Το πένθος γεννάται με την συντριβή της καρδιάς για τις αμαρτίες πού πράξαμε, με τους ταπεινούς στοχασμούς, με την μνήμη του θανάτου, της Κρίσεως και των βασάνων της κολάσεως στα οποία βασανίζονται οι αμετανόητοι αμαρτωλοί. Τα ίδια λέγει και ο όσιος Ποιμήν: “Από τίποτε δεν έχουμε περισσότερη ανάγκη παρά από συντετριμμένο νου, διότι από αυτό και μόνο γεννιούνται τα δάκρυα και το σωτήριο πένθος”. Ενώ οι άγιοι Αρσένιος ο Μέγας, ο Εφραίμ ο Σύρος, Ισαάκ ο Σύρος και άλλοι, λέγουν ότι τα δάκρυα στην προσευχή φανερώνουν το έλεος του Θεού, διότι με αυτά ειρηνεύει η καρδιά. Και πάλι “η ψυχή πού συναισθάνθηκε τις αμαρτίες της αρχίζει να κλαίει διότι τα βλέπει όλα υπό το θειο φως”. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέγει ότι το πένθος είναι δύο ειδών: Το πένθος του νου, δηλαδή η εγκάρδια για τις αμαρτίες μας λύπη, χωρίς δάκρυα στα μάτια, όπως είχε ο άσωτος υιός, ο οποίος έλεγε: Πόσοι μίσθιοι του πατρός μου περισσεύουσιν άρτων, εγώ δε λιμώ απόλλυμαι! (Λουκ. 15,17). Το δεύτερο και ανώτερο είδος πένθους είναι το συνοδευόμενο με δάκρυα, το οποίο πηγάζει από την λύπη του νου και της καρδίας για τις αμαρτίες μας. Όλοι οι Ιεροί Πατέρες λέγουν το ίδιο ότι τα δάκρυα στην προσευχή είναι ένα δώρο του Αγίου Πνεύματος, το οποίο πολύ δύσκολα αποκτάται και πολύ εύκολα χάνεται. Οι μεγαλύτεροι εχθροί του πένθους και των δακρύων είναι: Η ολιγοπιστία, η οκνηρία στην προσευχή, η πολυφαγία, η μέθη, το γέλιο, η ακηδία, η πολυλογία και προπαντός η κενοδοξία. Όταν ο άσωτος υιός σκεπτόταν με καρδιακό πόνο το σπίτι του πατρός του, είχε το πρώτο είδος του πένθους, το νοερό, ενώ, όταν επέστρεψε στον πατέρα του, του είπε: “Πάτερ, ήμαρτον εις τον ούρανόν και ενώπιον σου και ουκέτι ειμί άξιος κληθήναι υιός σου…” (Λουκ.15,18-19), τότε ο χαμένος υιός απόκτησε το δεύτερο είδος του πένθους, το καρδιακό δάκρυο. 214. Πόσα είναι τα είδη των δακρύων και ποια απ’ αυτά είναι σωτήρια; Το πένθος και τα δάκρυα προέρχονται από επτά αιτίες; α) Από την αγάπη του Θεού, όταν ο άνθρωπος στοχάζεται την ωραιότητα της θείας δημιουργίας. Αυτό είναι το ανώτερο δάκρυο, διότι είναι γεμάτο από χαρά και θείον ερωτά. Τα δάκρυα της θείας αγάπης πλουτίζουν πνευματικά τον άνθρωπο. β) Δάκρυα από τον φόβο του Θεού. Αυτά έχουν μικρότερη δύναμη από τα πρώτα, διότι τα δάκρυα της αγάπης του Θεού είναι δάκρυα υιού προς τον Πατέρα, ενώ τα δάκρυα του φόβου είναι του υπηρέτη, του δούλου, ο οποίος πάντοτε φοβάται να μη λύπηση τον Δεσπότη του. Το πένθος ή δάκρυο του θείου φόβου μεσολαβεί στον Θεό για την συγχώρηση των αμαρτιών και πάντοτε προηγείται των πρώτων των εξ αγάπης δακρύων. Το πένθος εκ του θείου φόβου, προκαλεί ψυχικό πόνο στον άνθρωπο, όπως η πυρωμένη λαβίδα, η οποία, όταν την αγγίξει σε πληγώνει. γ) Δάκρυα από φόβο του θανάτου και των βασάνων της κολάσεως. Αυτά είναι καλά και σωτήρια δάκρυα, διότι, όπως και τα προηγούμενα φέρνουν τον καρπό της μετανοίας. δ) Φυσικά δάκρυα, δηλαδή των γονέων προς τα παιδιά και των παιδιών προς τους γονείς Αυτά δεν είναι ούτε καλά ούτε κακά. Μάλιστα πολλές φορές υπάρχουν και στα ζώα. ε) Δάκρυα της κενοδοξίας. Αυτά είναι πολύ επικίνδυνα, διότι κοντά στα σωτήρια και ταπεινά δάκρυα, ο διάβολος βάζει και τα δάκρυα της κενοδοξίας, για να φαίνονται οι άνθρωποι και να επαινούνται από τους ανθρώπους. Άλλα το πνευματικό δάκρυο πρέπει να είναι πάντοτε κρυφό και άγνωστο σε όλους, εκτός βέβαια από τον Θεό και τον Πνευματικό μας. στ) Τα δάκρυα της σωματικής ευφροσύνης, τα οποία πηγάζουν από την κακή επιθυμία, από την μέθη, από την ανάμνηση πονηρών γεγονότων κλπ. ζ) Το έβδομο είδος δακρύων, είναι το προερχόμενο από τις διάφορες ανάγκες και δυσκολίες της ζωής, όπως από την πτώχεια, από σωματικές πληγές και πόνους και γενικά από κάθε είδος ασθενείας. Τα τρία πρώτα είδη δακρύων είναι σωτήρια, το τέταρτο είναι της ανθρωπινής φύσεως μας, ούτε καλό ούτε κακό, ενώ τα υπόλοιπα είδη είναι ανώφελα και πρόξενα πόνων και τιμωριών. Συνεπώς λοιπόν, το πνευματικό πένθος είναι διπλό: Το πρώτο δηλ. είναι μία παντοτινή λύπη, νοερή και καρδιακή, για τις αμαρτίες μας, μία εσωτερική κατάσταση ταπεινώσεως και μία συναίσθηση ότι δεν μπορούμε να κάνουμε το καλό, όσο πρέπει. Αυτό το πένθος εξυψώνει τον άνθρωπο εκεί όπου δεν κατόρθωσαν να τον ανεβάσουν τα έργα της αρετής, επειδή δεν μπόρεσε να τα επιτυχή. Η καρδιακή για τις αμαρτίες μας λύπη αξίζει, όσο αξίζουν, όλα τα έργα της αρετής μαζί και ανεβάζει τον άνθρωπο στο δεύτερο και υψηλότερο είδος των δακρύων της αγάπης και του φόβου του Θεού. Λέγει ένας όσιος πατήρ ότι αυτός πού αηδιάζει τις αμαρτίες του ομοιάζει με τον συννεφιασμένο ουρανό, ο οποίος αμέσως ρίχνει την βροχή δηλ. τα δάκρυα. Τα δάκρυα χαρίζουν σ’ όλους μας την ελπίδα της σωτηρίας, μας ξεπλένουν τις αμαρτίες μας και φέρνουν την ειρήνη της συνειδήσεως μας, όπως λέγει ο όσιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, στο βιβλίο του (Αόρατος Πόλεμος): “Ο έλεγχος της συνειδήσεως είναι το βάσανο των βασάνων, ενώ η ειρήνη της συνειδήσεως είναι η χαρά κάθε χαράς”. 215. Ποιες είναι οι νοητικές λειτουργίες κατά τους Αγίους Πατέρας; Ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης λέγει ότι ο νους του χριστιανού πρέπει να επιτελεί εργασίες και συγκεκριμένα: Η θαυμαστή θεώρησις των Προσώπων της Παναγίας Τριάδος και όλων των ουρανίων δυνάμεων, η εκστατική εντύπωση για την ενανθρώπηση του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, η εν πνεύματι θεωρία της φύσεως, δηλαδή σκέψεις για τους σκοπούς των δημιουργηθέντων έργων του Θεού, η ωραιότητα της δημιουργίας, η αρμονία του σύμπαντος και η εξύψωσης του νου από τα ορατά στα αόρατα, από το μεγαλείο των επιγείων στο μεγαλείο των ουρανίων, από τα πεπερασμένα στα νοερά και αιώνια, όλα αυτά είναι τρόποι με τους οποίους ανεβαίνουμε από τα μάταια, στα θεία, ωσάν με μία πνευματική σκάλα. Το τέταρτο έργο του νου είναι η μνήμη του θανάτου και των βασάνων της κολάσεως, στοχασμοί για την μακαριότητα του παραδείσου, για την Μέλλουσα Κρίση, για την Βασιλεία των Ουρανών, για τον φόβο του Θεού και την συνεχή μνήμη των αμαρτιών μας, τις οποίες ουδέποτε πλέον πρέπει να κάνουμε. 216. Ποιες είναι οι πνευματικές νοερές κινήσεις; Ο νους του ανθρώπου, κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή έχει τρία είδη κινήσεων: Ευθεία κίνησης, όταν σκέπτεται μόνο τα νοήματα της Αγίας Γραφής, τα θαύματα του Κυρίου και γενικά τα ουράνια αγαθά. Σ’ αυτή την νοητική κίνηση μπορεί να μπει και διαβολικός πειρασμός για να εξαπάτηση τον άνθρωπο. Το δεύτερο είδος είναι η ελικοειδής κατά την οποίαν ο νους του ανθρώπου περιστρέφεται στην Αγία Γραφή και στον ορατό κόσμο των κτισμάτων της δημιουργίας. Και εδώ μπορεί να εισχώρηση ο διαβολικός πειρασμός, όταν η σκέψης μας επιμένει πολύ σ’ αυτά τα πράγματα. Το τρίτο είδος κινήσεως του νου ονομάζεται περιστροφικό, κατά το οποίο ο άνθρωπος κατέρχεται με τον νου του στην καρδιά του, όπως το σαλιγκάρι στο όστρακο του και ο νυμφίος με την νύμφη στην κάμαρα τους. Εδώ στην καρδιά δεν μπορεί πλέον να είσέλθη ο πονηρός λογισμός. Οι μεγάλοι άγιοι και όσιοι πάντοτε βύθιζαν τον νου στην καρδιά τους και από το βάθος της καρδιάς των προσεύχονταν, μιλούσαν με τον Νυμφίο Χριστό και έδιναν τις μάχες προς τον διάβολο. Γι’ αυτό λέγει και ο Σωτήρ, ότι: “Σύ δε όταν προσευχή, είσελθε εις το ταμείον σου, και κλείσας την θύραν σου πρόσευξαι τω πατρί σου…” (Ματθ.6,6). Αυτή είναι η σπουδαιότερη και ωφελιμότερη νοερά περί προσευχής κίνησης, η οποία κατεβαίνει στην καρδιά και από εκεί συνομιλούμε με τον Χριστό, πηγάζει το πένθος για τις αμαρτίες μας και πολεμούμε επιτυχώς τον διάβολο. όμως δεν μπορούν να ωφελήσουν κατά τον ίδιο τρόπο και τα τρία αυτά είδη της κινήσεως του νου. 217. Ποια είναι η ωφέλεια, όταν σκεπτώμεθα την Δημιουργία του Θεού; Ο άγιος Βασίλειος ο Μέγας λέγει στο βιβλίο του “Εξαήμερος” ότι όλος ο ορατός κόσμος είναι σχολείο και εικόνα του αοράτου κόσμου. Ακόμη λέγει ότι κάθε άνθος και χόρτο μας διδάσκει ότι υπάρχει Θεός. Η ορατή κτίσης ερμηνεύει την Γραφή και η Αγία Γραφή ερμηνεύει την κτίση. Και τα δύο ομοιάζουν με ένα δισέλιδο χαρτί. Στη μία σελίδα διαβάζουμε το βιβλίο της κτίσεως, με το οποίο μιλάει ο Θεός. Τα ίδια λέγει και ο άγιος Γρηγόριος Νύσσεις: “Ολόκληρη η κτίσης σαν μία σάλπιγγα πού σαλπίζει σε εμάς, ότι την δημιούργησε ο Θεός”. Διάβασα σ’ ένα βιβλίο ότι ένας φιλόσοφος βάδιζε με το ραβδί του στο χέρι σε μία πεδιάδα και κτυπούσε τα άνθη με το ραβδί: Τα κτυπώ, έλεγε, διότι φωνάζουν πολύ δυνατά ότι τα δημιούργησε ο Θεός. Όλα τα ορατά δημιουργήματα ονομάζονται δωρεές του Θεού. Και όπως ο νυμφίος με την νύμφη ανταλλάσσουν μεταξύ τους δώρα, τα οποία ενισχύουν την μεταξύ των αγάπη, έτσι κάνει και ο Θεός σε εμάς. Μας βάζει στον νου την έννοια των δημιουργημάτων για να μπορέσουμε καλλίτερα Αυτόν να δούμε και να καταλάβουμε. Ο Θεός μας δίνει ως δώρο τα δημιουργήματα και εμείς δίνουμε στον Χριστό, τον Νυμφίο της καρδιάς μας, την σκέψη μας, την προσευχή και την αγάπη μας. Ξέρουμε ότι ο Μέγας Αντώνιος δεν γνώριζε πολλά γράμματα, αλλά ήταν τόσο σοφός στα πνευματικά, ώστε ξεπερνούσε όλους τους φιλοσόφους πού έρχονταν στο κελί του. Κάποτε τον ερώτησαν μερικοί φιλόσοφοι: “Αντώνιε, ποια είναι τα βιβλία τα οποία διάβασες; Και αυτός, δείχνοντας με το χέρι του τον ουρανό, τα αστέρια, την θάλασσα και ολόκληρη την γύρω του φύση, τους είπε: “Αυτά είναι τα βιβλία μου, τα οποία διαβάζω και υπερβαίνουν όλα τα άλλα”. 218. Πως μπορεί ο χριστιανός να υψωθεί με τον νου από τα κτίσματα στο Κτίστη Θεό; Μπορεί κανείς να σκέπτεται τα κτίσματα του Θεού και να ανεβαίνει ο νους του από τα ορατά στον αόρατο Δημιουργό, μόνο εάν έχει καθαρίσει τον νου και την καρδιά από τα πάθη. Διαφορετικά δεν μπορεί να δη και να αισθανθεί μέσα του τον Θεό από τα δημιουργήματα, όπως συμβαίνει με τους ειδωλολάτρες και αμαρτωλούς ανθρώπους. Άκουσε τι λέγει ο Χριστός: “Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία, ότι αυτοί τον Θεόν όψονται”. (Ματθ.5,8). Ο νους εύκολα καθαρίζεται από τις κακές του σκέψεις. Αρκεί η ανάγνωσης μιας σελίδας από την Αγία Γραφή, η απαγγελία μιας μικρής προσευχής με προσοχή και αμέσως ειρηνεύει. Ενώ η καρδιά καθαρίζεται από τα πάθη με πολλή άσκηση και με πολύ κόπο αναγεννάτε. Όποιος έχει καθαρή καρδιά είναι πολύ προοδευμένος πνευματικά από εκείνον πού καθάρισε τον νου του από τις ρυπαρές σκέψεις. 219. Ποια είναι η αρμόζουσα προσευχή για τους αρχαρίους μοναχούς και χριστιανούς; Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος λέγει ότι από εμάς δεν ζητάει ο Θεός τελεία προσευχή (δηλαδή καρδιακή), διότι η τελειότητα είναι για τους αγγέλους. Σε εμάς τους αρχαρίους συνιστά την προφορική προσευχή, την προσευχή των Ιερών αναγνώσεων από το Ωρολόγιο, το Ψαλτήρι, την καθημερινή στην Εκκλησία Θεία Λειτουργία και την υπακοή. Ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης λέγει ότι, κατά την πνευματική ηλικία του καθενός, πρέπει να συνίσταται και το έργο της νοεράς ή καρδιακής προσευχής. Διότι, εάν κάποιος αρχίσει δηλ. χωρίς να έχει καθαριστή από τα πάθη, αυτή την υψηλή προσευχή, κοπιάζει μάταια και ταράζεται. Οπότε λοιπόν, κανείς να μην αρχίζει την πνευματική ζωή με καρδιακή προσευχή, αλλά με πρακτική προσευχή, η οποία συνίσταται από μετάνοιες, από προσκυνήσεις (κλίσεις της κεφαλής) από προσευχές εκ του Ωρολογίου, νηστεία, ανάγνωση του ψαλτηρίου και άλλων ωφελίμων βιβλίων, υπακοή και ταπείνωση σε όλους. Αυτός ο τύπος της πρακτικής ζωής είναι κατάλληλος για όλους, και για μοναχούς και για λαϊκούς. Ενώ η νηπτική ζωή προϋποθέτει φυλακή του νου, νοερά εργασία, νοερά προσευχή, καρδιακή προσευχή και ό,τι αφορά την πνευματικότητα της καρδιάς. Αυτά μας δίδαξαν οι Άγιοι Πατέρες μας και διδάσκαλοι της προσευχής. 220. Πείτε μου σας παρακαλώ εκτενέστερα, τι είναι η νοερά και καρδιακή προσευχή και πώς φθάνουμε στην καθαρή προσευχή της καρδίας; Η νοερά προσευχή είναι εκείνη πού γίνεται με τον νου χωρίς σκέψεις φαντασίες και πονηρούς λογισμούς. Αυτή είναι ατελής προσευχή, αλλά ανώτερη από την προφορική η δι’ αναγνώσεων προσευχή. Είναι προσευχή με ένα πόδι ή με μία πτέρυγα και δεν μπορεί να πετάξει διότι δεν συμμετέχει η καρδία. Η καρδιακή προσευχή είναι η τελεία προσευχή με την οποία ενωνόμαστε με τον Χριστό και μπαίνουμε από αυτή την φθαρτή ακόμη ζωή στην αιώνια ευφροσύνη και χαρά. Αυτή είναι η προσευχή των αγίων, των τελείων, η οποία αποκτάται με πολλούς κόπους και με την Χάρι του Θεού. Σ’ αυτό το βαθμό της πνευματικής προσευχής, πού λέγεται και εκστατική προσευχή φθάνει μόνο ένας από κάθε γένος, λέγουν οι διδάσκαλοι της προσευχής. Με την καρδιακή προσευχή επιτυγχάνεται η ένωση νου και καρδίας. Κατεβαίνει ο νους στην καρδιά για να παραμείνει εκεί οριστικά και να ευφραίνεται μυστικά με τον Χριστό. Τότε η καρδιά σωπαίνει και δύσκολα ανοίγεται. Τότε πλέον καταπίνει τον Ιησού και ο Ιησούς καταπίνει αυτήν. Τότε κυοφορείται η θερμή καρδιακή προσευχή, πού είναι απαλλαγμένη από νοήματα και φαντασίες. Τότε ο Χριστός μιλάει μαζί μας στην κάμαρα της καρδίας μας και ο διάβολος πλέον δεν έχει την δύναμη να μας καταβάλει. Η καθαρή καρδιακή προσευχή αποκτάται με πολυχρονίους κόπους, με την αδιάκοπη επίκληση του Ονόματος του Ιησού, με πολλά δάκρυα, με βαθιά ταπείνωση, με ολονύκτιες αγρυπνίες, με νηστεία, σιωπή, προφύλαξη του νου από λογισμούς κενοδοξίας, με απέραντη υπομονή και μόνο με την βοήθεια και την Χάρι του Αγίου Πνεύματος. Επίσης, χωρίς ένα έμπειρο διδάσκαλο της προσευχής και ικανό Πνευματικό, κανείς να μη τολμήσει να επιχείρηση αυτή την αγγελική προσευχή, διότι αυτή είναι πάνω από όλα ένα μεγάλο δώρο του Θεού. Όταν μπαίνουμε με τον νου στην καρδιά μας, πρέπει να κλείνουμε τρεις θύρες: Την ορατή θύρα του κελιού μας, για να αποφύγουμε τυχόν ενοχλήσεις των ανθρώπων, την θύρα των χειλέων μας, για να μη μιλάμε με κανέναν και την θύρα της καρδιάς μας, για να εμποδίσουμε τον διάβολο και βάζουμε για θυρωρό της καρδιάς τον νου μας. Όταν ο άνθρωπος προσεύχεται καρδιακά, ευρίσκεται μέσα στην αγάπη του Θεού και δεν επιθυμεί τίποτε παρά να ζει πάντοτε έτσι, όπως επιθυμούσε ο Πέτρος να παραμείνει πάντοτε με τον Χριστό στο Όρος Θαβώρ, κατά την Μεταμόρφωση Του. Ο νους στον καιρό της προσευχής πρέπει να είναι τυφλός, κουφός και μουγκός, δηλαδή να μη βλέπει, να μην ακούει και να μη σκέπτεται τίποτε, παρά μόνο τον Ιησού Χριστό. Αυτή είναι η προσευχή του Ιησού, πού λέγεται μονολόγιστη ευχή δηλ. με την σκέψη προσηλωμένη στο Όνομα του Ιησού. Τότε ο νους αρπάζεται από το Άγιο Πνεύμα και συντομεύει την προσευχή για να μην αρπάζεται από τον διάβολο από το μάκρος εκ των πολλών λέξεων. Εάν έχουμε μόνο την νοερά προσευχή δεν μπορούμε να γλιτώσουμε από τους διαφόρους πειρασμούς και την ταραχή. Γι’ αυτό οι Άγιοι Πατέρες μας προτρέπουν, λέγοντες τα έξης: “Κατέβα άνθρωπε, από τον νου στην καρδιά και εκεί θα ευρείς ανάπαυση και την ηδονή των ηδονών, διότι στον νου γίνεται πανηγύρι και θόρυβος. Όταν ο νους ενώνεται με την καρδιά, οι Ιερές σκέψεις πρέπει να διαφυλάσσονται στην μνήμη και όχι στην φαντασία. Αλλιώς δεν μπορείς να κατέβεις με την προσευχή στην καρδιά και θα παραμείνεις μόνο στην νοερά εργασία”. Από την καθαρή καρδιακή προσευχή ο άνθρωπος μπορεί να φθάσει σ’ ένα άλλο είδος ανωτέρας προσευχής, πού λέγεται εκστατική, η οποία δεν ονομάζεται πλέον προσευχή, αλλά πνευματική θεωρία, στην οποία φθάνουν οι άγιοι. Η τελευταία και ανώτερη βαθμίδα της προσευχής είναι η αρπαγή του νου στα ουράνια – με σώμα ή και χωρίς το σώμα – ο Θεός γνωρίζει, όπως ηρπάγη ο Απόστολος Παύλος μέχρι του τρίτου ουρανού. 221. Το Ιερό Ευαγγέλιο και οι Άγιοι Πατέρες έχουν σε μεγάλο ύψος τιμής την ταπείνωση. Γιατί είναι τόσο μεγάλη η δύναμης της ταπεινώσεως μπροστά σ’ όλα τα άλλα έργα; Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος λέγει ότι μοναδική και απρόσβλητη από τον διάβολο αρετή είναι η ταπείνωση. Οι δαίμονες γνωρίζουν να ψάλλουν, να θεολογούν καλλίτερα από όλους τους θεολόγους του κόσμου, ν’ αγρυπνούν περισσότερο από όλους τους μοναχούς, δεν κοιμούνται ουδέποτε, δεν τρώγουν, πιστεύουν στον Θεό κ.λ.π. Ένα μόνο έργο δεν μπορούν να κάνουν: Να ταπεινωθούν. Στην κόλαση υπάρχουν και ιερείς και μοναχοί και παρθένοι και βασιλείς…. Μόνο οι ταπεινοί δεν πηγαίνουν στην κόλαση! 222. Η αγάπη γεννάται από την προσευχή ή προσευχή από την αγάπη; Από την καθαρή προσευχή γεννάται η αληθινή αγάπη και όχι το αντίστροφο. Ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος λέγει ότι στο μέτρο κατά το οποίο προσευχόμαστε καρδιακά, κατά το ανάλογο μέτρο έχουμε φθάσει στην αληθινή αγάπη. Ενώ ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής λέγει: “όλα τα καλά έργα βοηθούν τον άνθρωπο να αποκτήσει την αγάπη του Θεού, αλλά κανένα όσο η προσευχή”. Ο Μέγας Βασίλειος λέγει ότι η αγάπη του Θεού γεννάται από την εν πνεύματι θεώρηση της φύσεως, της αρμονίας και του μεγαλείου των θείων αυτής δημιουργημάτων 223. Στην ιεραρχία των αρετών, ποια νομίζετε ότι είναι η μεγαλύτερη; Λέγουν οι Άγιοι Πατέρες, μεταξύ αυτών και ο Μέγας Αντώνιος, ότι “η βασίλισσα των αρετών είναι η διάκρισης”. Πολλοί έπεσαν στον κατακλυσμό των παθών για να σώσουν τους άλλους από τον θάνατο και πνίγηκαν οι ίδιοι. Πουθενά δεν διάβασα στην Αγία Γραφή να πεθάνει κάποιος ψυχικά για να σώσει τους άλλους. Όλες οι αρετές πρέπει να επιτελούνται με μέτρο και διάκριση, δηλαδή να βαδίζουμε την μέση και βασιλική οδό, ανάλογα με την χάρη, τις φυσικές ικανότητες, τον ζήλο και την φύση του καθενός, για να μη πέφτουμε από το ένα μέρος στο άλλο, διότι στις ακρότητες παραμονεύει ο διάβολος, όπως λέγουν οι θείοι Πατέρες. 224. Ποια είναι η ωφέλεια από την μνήμη του θανάτου; Η λέξης “θάνατος” ήταν η πρώτη απειλή του Θεού κατά του ανθρώπου, όταν ήταν στον παράδεισο και το ισχυρότερο όπλο εναντίον της αμαρτίας. Ο Μέγας Βασίλειος λέγει ότι η καλλίτερη συμβουλή στην ζωή είναι η μνήμη του θανάτου, ενώ ο ιερός Δαμασκηνός λέγει: “”Ω, θάνατε, θάνατε καλλίτερα να σε ονομάζουμε ζωή”. Και είχε απόλυτα δίκαιο. Διότι και ο σοφός Σολομών εάν θα είχε την μνήμη του θανάτου δεν θα έπεφτε σε ακόλαστες πράξεις με γυναίκες και δεν θα έχανε την από τον Θεό δοσμένη σοφία του. 225. Πως πρέπει να συμπεριφέρονται οι μοναχοί προς τους λαϊκούς; Πρώτα – πρώτα να μη τους σκανδαλίζουμε με τα έργα και τα λόγια μας. Άκουσε τι λέγει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος: “Οι μοναχοί πού θα σκανδαλίσουν τους λαϊκούς, δεν θα ιδούν το φως του Χρίστου στον αιώνα”. Ενώ ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος λέγει: “Εάν θα δεις θαύμα στους λαϊκούς, να γνωρίζεις ότι δεν έγινε από εσένα, αλλά από την πίστη τους”. Επίσης να συμπεριφερώμεθα προς αυτούς με πολλή αγάπη και καλοσύνη, διότι έρχονται από μακριά με πολλές δυσκολίες και ψυχικά προβλήματα. Μερικοί είναι ασθενείς, άλλοι είναι πολύτεκνοι, άλλοι πτωχοί και έχουν ανάγκη στοργής. Κατόπιν να προσευχώμεθα με πίστη γι’ αυτούς και όχι επιπόλαια. Να τους συμβουλεύουμε να τους παρηγορούμε, όπως λέγει και ο Ιερός Χρυσόστομος: “Από τίποτε περισσότερο δεν έχουν ανάγκη οι πιστοί παρά από ένα λόγο παρηγοριάς”. 226. Ποιο είναι το δυσκολότερο από τα επτά Μυστήρια; Είναι το μυστήριο της Εξομολογήσεως. Με αυτό είτε σώζεις μία ψυχή είτε σώζεσαι και συ, είτε καταστρέφεις μία ψυχή και καταστρέφεσαι και συ αιωνίως. Παρ’ όλα αυτά με κανένα άλλο μυστήριο δεν μπορείς να κερδίσεις περισσότερο μία ψυχή για την Βασιλεία του Θεού όσο με την Ιερά Εξομολόγηση. Όμως τόσες είναι οι ευθύνες και οι κίνδυνοι του Ιερέως – Πνευματικού, ώστε ο Ιερός Χρυσόστομος λέγει ότι: “Λίγοι πνευματικοί σώζονται”. Και για την ιεροσύνη επίσης ο ίδιος λέγει: “Στους έσχατους καιρούς μόλις τρεις ιερείς στους χίλιους θα σώζονται”. Αυτά τα λόγια των αγίων μας είναι φοβερά και τρομακτικά. 227. Τι συμβουλές δίνετε στους Πνευματικούς, που εξομολογούν στον κόσμο; Ο Ιερεύς – Πνευματικός είναι πολύ υπεύθυνος για την θέση που κατέχει. Κρίνει στο όνομα και στον τόπο του Χριστού. Με κανένα τρόπο δεν μπορεί να δέση κάποιον χωρίς εξέταση, ούτε να λύση οποιοδήποτε παράπτωμα και σ’ οποιονδήποτε. Για να μη σφάλει πρέπει να γνωρίζει πολύ καλά τους Ιερούς Κανόνας, την Παράδοση της Εκκλησίας, την λειτουργική ζωή της Εκκλησίας, τις διδασκαλίες των Αγίων Πατέρων και ιδιαίτερα της Αγίας Γραφής. Επίσης να είναι καλά στερεωμένος στην πίστη, να έχει φόβο Θεού, αγάπη στους ανθρώπους και πατρική καρδιά προς όλους. Να κρίνει, όσο περισσότερο μπορεί, προσεκτικά και δίκαια, δηλαδή αμερόληπτα, να λαμβάνει υπ’ όψιν του την φύση, την ηλικία, την κοινωνική θέση, την συμπεριφορά, την μόρφωση, την κατάσταση της υγείας, τον πολιτισμό, τον βαθμό νοήσεως και υπακοής του καθενός και προπαντός την πίστη και τον φόβο του Θεού πού έχει ο καθένας. Να εξομολογεί με μεγάλη επιμέλεια και προσοχή, χωρίς βιασύνη, να ακούει πρώτα ότι του λέγουν οι πιστοί και μετά να έρωτα αρχίζοντας από τα πνευματικά, από την φύση του ανθρώπου, από την πίστη, την προσευχή, τον εκκλησιασμό, κατόπιν στα ανθρώπινα και σωματικά. Να μη λεπτολογεί στην εξέταση των αμαρτιών για να μη σκανδαλίζει, προπαντός τους νέους με τις αδιάκριτες ερωτήσεις του. Να μη εκπλήττεται, ούτε να κακολογεί κάποιον για τις αμαρτίες πού εξομολογήθηκε, να μη ρωτά με ποιόν συγκεκριμένα αμάρτησε και ιδιαίτερα να μη δημοσιεύει τα μυστικά εκ της Εξομολογήσεως πού άκουσε. Οι Ιεροί Κανόνες λέγουν ότι όποιος δημοσιεύει από Εξομολόγηση μυστικά, να του δένεται η γλώσσα και να παραιτείται της ιεροσύνης και της αδείας να εξομολογεί. 228. Μπορεί ο Πνευματικός να αλλάξει τον κανόνα (επιτίμιο) της Εξομολογήσεως που έχει επιβάλει σε κάποιον, άλλος Πνευματικός; Ο Πνευματικός δεν μπορεί να αδιαφορήσει για τους Ιερούς Κανόνας των συνόδων της Εκκλησίας, ούτε μπορεί να τροποποιήσει, να περικόψει ή να ακυρώσει τον επιβληθέντα κανόνα από άλλον Πνευματικό. Κανείς, ούτε και ο Επίσκοπος ακόμη δεν μπορεί να καταπατήσει ή περιφρονήσει τους Ιερούς Κανόνας, διότι ο ίδιος υποπίπτει σε βαρύ αμάρτημα. Άκουσε τι λέγουν οι Άγιοι Πατέρες όσο άφορα αυτά: “Ειδωλολάτρης λογίζεται ο ιερεύς, ο οποίος θα ήθελε να λύση ότι εμείς θεσπίσαμε, μήπως εσείς και είσθε πιο ελεήμονες από εμάς!”. (Πηδάλιο). Ο Πνευματικός μπορεί να μικρύνει ένα μεγάλο κανόνα πού επέβαλε στα πνευματικά του παιδιά, αφού μετανοήσουν και διορθωθούν, αλλά δοσμένο κανόνα από άλλον δεν μπορεί να τον λύση ή να τον ακυρώσει. Μπορεί να το κάνη μόνο, εάν ο άλλος Πνευματικός έπεσε στην ίδια αμαρτία με τον εξομολογούμενο. Σε παρόμοιες περιπτώσεις πρέπει να στέλνουμε τους πιστούς στον Πνευματικό, ο οποίος τους έδωσε τον κανόνα. Μόνο ο ίδιος μπορεί να λύση, να ακυρώσει ή να αλλάξει και μικρύνει τον κανόνα. 229. Τι συμβουλές έχετε να δώσετε ακόμη για τους Πνευματικούς; Πώς μπορεί ο Πνευματικός να επιβάλει τον κατάλληλο στην Εξομολόγηση κανόνα; Ο Πνευματικός πρέπει να βαδίζει την μέση οδό, μεταξύ αγάπης και αυστηρότητας, μεταξύ ακριβείας και συγκαταβάσεως. Να κρίνει, έτσι όπως τον συμβουλεύει ο Θεός, αναλόγως της περιπτώσεως, να συνδυάζει την αγάπη με την δικαιοσύνη, με υπομονή και πραότητα. Κατόπιν, να επιβάλει κανόνα ανάλογα με το μέγεθος της αμαρτίας, με την ψυχική και σωματική κατάσταση του πιστού και μέσα στα δυνατά πρακτικά πλαίσια των Κανόνων της Εκκλησίας. Ο ιερεύς έχει ένα όριο στο να λύνει και να δένει τις αμαρτίες, προπαντός όταν εξομολογεί κληρικούς. Δεν έχει όλη την εξουσία να λύνει αμαρτήματα κληρικών. Αυτή την εξουσία την έχει μόνο ο Επίσκοπος ενώ ο Ιερεύς είναι ένας αντιπρόσωπος του, οπότε έχει περισσότερη εξουσία. Όταν ο Ιερεύς δεν μπορεί να υπολογίσει τον πρέποντα κανόνα ή έχει μία σοβαρή περίπτωση τότε να αναβάλει την Εξομολόγηση και την λύση του κανόνος μέχρις ότου να συμβουλευθεί άλλον γεροντότερο και έμπειρο Πνευματικό, ή να τον στείλει σε τέτοιες περιπτώσεις στον Επίσκοπο της επαρχίας. Εάν ένας Πνευματικός δέχεται κάποιον από άλλον Πνευματικό αυτός είναι υποχρεωμένος να τον εξομολογήσει εκ νέου, από την παιδική του ηλικία. Αλλά κανείς δεν μπορεί να αναγκάσει κάποιον να εξομολογηθεί σ’ αυτόν. Ο πιστός έχει την ελευθερία συνειδήσεως να πάει σ’ όποιον έχει περισσότερη ευλάβεια, όπως τον καθοδηγεί το Άγιο Πνεύμα. Διότι τίποτε δεν είναι τόσο δύσκολο όσο να εξομολογεί κανείς, να βοηθεί ψυχές και να τις συμβουλεύει πνευματικά για το δρόμο της σωτηρίας. Γι’ αυτό, πολλοί αποφεύγουν την ευθύνη της πνευματικής πατρότητας, από φόβο μήπως ολισθήσουν και αυτοί στα ίδια αμαρτήματα, διότι άκουσε τι λέγει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος: “Αλίμονο, σ’ αυτούς πού έρχονται με την θέληση των στον κατακλυσμό των κοσμικών παθών, για να σώσουν τους άλλους διότι και αυτοί πνίγονται και χάνουν την Βασιλεία του Θεού”. Ενώ γι’ αυτούς πού ζητούν επιπόλαιους Πνευματικούς, λέγει ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: “Όποιος επιθυμεί άπειρο Πνευματικό, ασφαλώς δεν θέλει να θεραπευθεί από τις αμαρτίες του, αφού ο Πνευματικός του θα ανέχεται τις κακίες του”. 230. Ποια είναι τα αποτελέσματα της Εξομολογήσεως και της Θείας Κοινωνίας; Η εξομολόγησης συγχωρεί και λύνει τις αμαρτίες, ενώ η Θεία Κοινωνία θεοποιεί τον άνθρωπο. Η εξομολόγησης γίνεται σε οποιονδήποτε τόπο, ενώ η Θεία Κοινωνία προσφέρεται με μεγάλη προσοχή μόνο σε όσους είναι άξιοι ενώσεως με τον Χριστό, διότι μεγάλη τιμωρία θα έχει ο Ιερεύς πού προσφέρει τα Αγια Μυστήρια στους αναξίους. Όταν κάποιος δεν είναι άξιος της Θείας Κοινωνίας μπορεί να κοινωνήσει με Μεγάλο Αγιασμό, μέχρις ότου τερματισθεί το επιτίμιο του και παύση να αμαρτάνει και εάν πάλι αμαρτάνει παίρνει τον κανόνα του από την αρχή. 231. Ποια είναι η κατάσταση των ψυχών πού πέθαναν ανεξομολόγητες ή δεν πρόλαβαν να κάνουν τον κανόνα τους; Αυτοί πού πέθαναν εξομολογημένοι και σε περίοδο που εκτελούσαν τον κανόνα τους, συγχωρέθηκαν οι αμαρτίες των και είναι λυτρωμένοι από τα βάσανα της κολάσεως με την θυσία της Θείας Λειτουργίας, η οποία τους ξεπλένει τα αμαρτήματα τους. Αυτή είναι η διαφορά του καθαρτηρίου πυρός των καθολικών και της Θυσίας της Θείας Λειτουργίας. Οι καθολικοί υποστηρίζουν ότι οι αμαρτωλές ψυχές των καθαρίζονται μέσα σ’ ένα καθαρτικό πυρ, ενώ εμείς διδάσκουμε και πιστεύουμε, κατά την διδασκαλία των Αγίων Πατέρων, ότι οι εξομολογημένες ψυχές που είναι στην κόλαση, επειδή δεν πρόλαβαν να εκπληρώσουν τον κανόνα των στην γη, καθαρίζονται και έρχονται στο φως του παραδείσου με την Θυσία της Θείας Λειτουργίας. Διότι η Θυσία και το Αίμα του Ιησού Χριστού μας καθορίζουν από τις αμαρτίες. 232. Ποια σχέσης υπάρχει μεταξύ διδασκαλίας και αρετών; Αυτός πού διδάσκει τους άλλους και δεν τα κάνει ο ίδιος ομοιάζει με εκείνον πού λιχνίζει το ξένο σιτάρι ενώ ο ίδιος πεθαίνει από την πείνα. Διότι λέγει ο Απόστολος Παύλος ότι “η γνώσης φυσιοί ενώ το πνεύμα ζωοποιεί” (Α’ Κορ.8,2). Και ο Σωτήρ λέγει: “Ο ποιήσας και διδάξας ούτος μέγας κληθήσεται εν τη βασιλεία των ουρανών” (Ματθ.5,19). Οπότε λοιπόν, βλέπουμε ότι ο Ιησούς Χριστός βάζει πρώτα το “ο ποιήσας” και μετά το “ο διδάξας”. Πρώτα πρέπει να κηρύττουμε στους άλλους με το παράδειγμα της ζωής μας και κατόπιν με τα λόγια μας. Τα λόγια πρέπει να προέρχονται από τα βιώματα της προσωπικής μας ζωής και όχι το αντίθετο, διότι τότε μόνο έχουν δύναμη και μπαίνουν στην καρδιά των πιστών. Αυτός πού διδάσκει και δεν εργάζεται τις αρετές, σκανδαλίζει τους πιστούς και ούτε αυτός σώζεται, διότι άκουσε τι λέγει ο Χριστός: “Ουδείς ρυπαρός ου μη εισέλθει εν τη βασιλεία του Πατρός μου”. Είναι αλήθεια ότι ο άνθρωπος ουδέποτε θα μπορέσει να κάνη στην ζωή του όσα γνωρίζει, ούτε ποτέ θα φθάσει με τα έργα εκεί όπου έφθασε με τον νου. Αλλά έχει καθήκον, όπως λέγει ο Κύριος, να κάνη έστω με το μικρότερο δάκτυλο του αυτά πού διδάσκει στους άλλους. Αυτά μας διδάσκει και ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος: “Η γνώσης χωρίς τα έργα είναι ενέχυρο εντροπής” (Δηλαδή ντρεπόμαστε για τα λόγια μας και ελεγχόμαστε διότι από όσα λέγομε τίποτε δεν εκτελούμε) ενώ η γνώσης ενωμένη με τα έργα είναι οίκος της ελπίδος, δηλ. ελπίζουμε στην σωτηρία μας. Αλλά όπως λέγει και ένας πατήρ, όταν είναι από υπακοή να τολμάς και να μιλάς κάτι. Δηλ. εάν είναι απόλυτη ανάγκη και σε διατάζουν οι μεγαλύτεροι σου, τότε μιλάει δια σου ο Χριστός. Ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος μας διδάσκει τα εξής “Όταν πρόκειται να μιλήσεις κάπου να μιλήσεις…”. Κατόπιν προσθέτει: Τίποτε δεν είναι τόσο ευτελές όσο ο ομιλών να είναι ο πλέον ακατάλληλος. Το δυνατότερο κήρυγμα είναι το βιωματικό, πού προσφέρεται με το προσωπικό παράδειγμα διότι “ο λόγος και φθεγγόμενος ενοχλεί, ενώ η ζωή (το βίωμα) και σιωπώσα ωφελεί”. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει ότι με τρεις τρόπους κηρύττεται το Ευαγγέλιο του Χριστού: Με τον λόγο, με την γραφίδα και με την ζωή. Ο τρίτος τρόπος είναι ο ανώτερος των άλλων. Ενώ ένας άλλος πατήρ λέγει, “Εάν δεν έχεις αρετές μη μιλάς το πώς επιτυγχάνονται”. Και το ίδιο λέγει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος: “Κανείς δεν είναι τόσο πτωχός στον κόσμο όσο ο νους πού φιλοσοφεί για τις αρετές χωρίς να τις εργάζεται”. ΕΝΑΤΗ ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ 233. Κάποτε ρώτησε τον πατέρα Κλεόπα ένα από τα πνευματικά του παιδιά. Τι πρέπει να κάνω όταν πρόκειται να τελέσω την Θεία Λειτουργία και κοινωνήσω τον Χριστό; Όταν πρόκειται να λειτουργήσεις και να κοινωνήσεις του Σώματος και του Αίματος του Χριστού, τρία πράγματα είσαι υποχρεωμένος να κάνης: Να είσαι ειρηνικός με όλους, να έχεις εξομολογηθεί και να έχεις κάνει τον κανόνα της προσευχής σου. Με αυτούς τους τρεις όρους να πλησιάζεις, και χωρίς αυτούς ουδέποτε να προσεγγίζεις τα Θεία, για να μη καείς από το θείο πυρ. 234. Ένας μοναχός ρώτησε τον π. Κλεόπα κάποια ημέρα: Τι πρέπει να κάνω για να σωθώ; Πάτερ Χαρίτων, φύλαξε αυτά τα τρία πράγματα και με την Χάρη του Χριστού θα σωθείς: Να μην αφήνεις ανεκτέλεστο ποτέ τον κανόνα της προσευχής σου να σηκώνεσαι τα μεσάνυκτα και να προσεύχεσαι συμμετέχοντας κατόπιν και στην ακολουθία του όρθρου και τρίτον να εγκρατεύεσαι μέχρι θανάτου από την κρεατοφαγία και την κατάκριση. 235. Πάτερ Κλεόπα, δώστε μου μία ωφέλιμη συμβουλή του είπε κάποιο από τα πνευματικά τον παιδιά. Άκουσε πάτερ. Η μητέρα όλων των αρετών είναι η προσευχή. Εάν στην καθορισμένοι ώρα της προσευχής είσαι απασχολημένος με άλλα έργα πλην της προσευχής γίνεσαι περίγελος των δαιμόνων. Όλοι οι Άγιοι ήταν σ’ όλη την ζωή των άνθρωποι της προσευχής. Πρώτη σου φροντίδα να είναι η προσευχή και μετά η ανάγνωση, το γράψιμο και το εργόχειρο. Να μην εργάζεσαι στις καθορισμένες ώρες της προσευχής. Μόνο όταν είσαι στην υπακοή είσαι δικαιολογημένος να απουσιάζεις από την προσευχή, διότι η υπακοή είναι ανώτερη από την προσευχή. 236. Άλλοτε πάλι έλεγε περί προσευχής: Από καμιά δωρεά δεν έχει ανάγκη ο άνθρωπος τόσο, όσο την αγία προσευχή από τον Θεό. Να μη τεμπελιάζουμε όταν πρόκειται να προσευχηθούμε στον Θεό, διότι ο διάβολος πολεμά πολύ σκληρά αυτούς που προσεύχονται. 237. Κάποτε τον ρώτησε ένας μοναχός: Πάτερ Κλεόπα, ποια είναι η μεγαλύτερη αρετή σ’ αυτόν που έχει μετάνοια; Λέγουν οι Άγιοι Πατέρες ότι καμία αρετή δεν είναι ακριβότερη σ’ όλη την κτίση, από την συναίσθηση των αμαρτιών μας και κανένας κίνδυνος δεν είναι μεγαλύτερος για την ψυχή, από την άγνοια των αδυναμιών μας. 238. Ένας άλλος αδελφός τον ρώτησε: Πέστε μου πάτερ, κάτι για την Βασιλεία τον Θεού. Άκουσε, αδελφέ. Η Βασιλεία του Θεού δεν είναι στα λόγια αλλά στα έργα. 239. Ένας Πνευματικός κάποιου μοναστηρίου τον ρώτησε: Πάτερ Κλεόπα, έρχονται πιστοί για εξομολόγηση σε μένα, να τους δέχομαι; Να τους δεχόμεθα με όλη μας την καρδιά, πάτερ. Τόσο κοπίασαν οι φύλακες άγγελοι των να τους φέρουν μέχρις εδώ και εμείς να μη τους εξομολογήσουμε; 240. Ένας πιστός τον ρώτησε: Πάτερ Κλεόπα, φιλονίκησα με κάποιον και αρκετές φορές του ζήτησα συγχώρηση και δεν θέλει να με συγχώρηση. Τι να κάνω για να συμφιλιωθώ μαζί του; Μη του ειπείς πάλι τίποτε, ούτε σ’ άλλους να τον κατακρίνεις, αλλά προσευχήσου στον Θεό γι’ αυτόν και συγχώρεσέ τον με την καρδιά σου. 241. Εάν ένας μοναχός στάλθηκε από το μοναστήρι του σε ένα μέρος και δεν επέστρεψε πάλι στην Μετάνοιά του, είναι αυτό αμαρτία; Εάν δεν δέσουμε την καρδιά σε έναν τόπο, ακόμη δεν αγαπήσαμε τον Θεό. Εάν θέλει ο Θεός να βάλει ένα φορτίο στις πλάτες μας, εμείς άραγε δεν θα το δεχθούμε; Ο Θεός δεν μας δίνει φορτίο μεγαλύτερο από τις δυνάμεις μας. Το ίδιο συμβαίνει με τους πειρασμούς, με τους πόνους, αλλά θα έλθει και η παρηγοριά του Θείου Πνεύματος στις καρδιές μας. 242. Ένας μοναχός τον ρώτησε: Πάτερ Κλεόπα, γιατί δεν μπορώ τώρα πλέον να προσευχηθώ με τον ίδιο ζήλο που είχα, όταν ήλθα στο μοναστήρι; Λόγω της λήθης, διότι ξεχνάμε την ώρα του θανάτου και της κρίσεως του Θεού. Οι Άγιοι Πατέρες μας διδάσκουν, ότι: “Όπως το νερό σβήνει την φωτιά, έτσι η λησμονιά σβήνει την προσευχή”. 243. Σ’ ένα γέροντα, που μάλωνε συχνά τον μαθητή του, του είπε: - Πάτερ, τίποτε δεν είναι τόσο δύσκολο από το να κερδίσεις πνευματικά κάποιον. Ας μη ξεχνάμε αυτό που λέγει ο άγιος Εφραίμ ο Σύρος, ότι ο μοναδικός τρόπος διορθώσεως και σωτηρίας των ψυχών είναι η πραότης. 244. Ένας αδελφός που υπέφερε από κάποια βαρεία δοκιμασία, ρώτησε τον πατέρα Κλεόπα: Τι να κάνω πάτερ, σ’ αυτό τον πόνο που έχω; Υπομονή αδελφέ μέχρι τέλους και να ευχαριστείς τον Θεό διότι αυτή η βάσανος είναι σημείο του ελέους του Θεού και όχι της οργής Του. 245. Ένας άλλος πάλι τον ρώτησε: Πάτερ Κλεόπα, μπορεί ένας χριστιανός ενάρετος να σώσει την οικογένεια του, το χωριό του, μία ανθρώπινη κοινωνία με την αγιότητα της ζωής του; - Πώς δεν μπορεί, πάτερ! Όσο περισσότεροι ενάρετοι χριστιανοί είναι στον κόσμο, σε μία χώρα, σε μία κοινωνία, τόσο και η χώρα, η κοινωνία εκείνη φυλάγεται από κινδύνους, πολέμους, ταραχές, πείνες και κάθε κακό. Ενώ όσο λιγότεροι εκλεκτοί του Θεού υπάρχουν, τόσο αυστηρότερη είναι και η απόφασης του Θεού. Κάποτε ερώτησαν ένα Άγιο: “Μπορεί ένας άνθρωπος να σώσει μία πολιτεία; Μπορεί απάντησε αυτός. Παράδειγμα είναι ο προφήτης και βασιλεύς Δαβίδ. Άκουσε τι λέγει ο Θεός: Δια Δαβίδ τον δούλο μου, ου μη απολέσω την πόλιν Ιερουσαλήμ”. 246. Πάτερ Κλεόπα, ρώτησε ένας πιστός, οι προ Χριστού άνθρωποι, που μέχρι σήμερα δεν πίστευσαν στον Χριστό, υπήρξαν ανέκαθεν στην πρόνοια του Θεού ή όχι; Όλοι οι άνθρωποι προ και μετά Χριστόν, πιστοί και άπιστοι, οι προπάτορές μας που ήταν άλλοτε στην απιστία, όλοι ήταν και έζησαν κάτω από την πρόνοια του Θεού. Διότι η πρόνοια του Θεού υπήρξε ανέκαθεν και όχι μόνο από την ενανθρώπιση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Ουδέποτε στερήθηκε ο κόσμος και ολόκληρη η δημιουργία, του ελέους και της προνοίας του Θεού. 247. Κάποια ημέρα τον ρώτησε ένας μαθητής: Πάτερ Κλεόπα, πως πρέπει να συμπεριφέρονται πνευματικά οι άνθρωποι; Να συμπεριφέρονται στις εκδηλώσεις των προς τους άλλους, με ταπείνωση και αγάπη, ενώ μυστικά να ασχολούνται με την πνευματική εργασία της προσευχής. Αυτό είναι το μυστήριο της ζωής μας ή όπως λέγει το Γεροντικό: “Ή ωφέλεια του αδελφού είναι και ωφέλειά σου”. Όταν βοηθούμε, ελεούμε, παρηγορούμε και αγαπάμε τον πλησίον μας, τότε βοηθούμε στην σωτηρία της ψυχής μας. Η προσευχή μας να γίνεται για να θρέψουμε, να ποτίσουμε, να αναπαύσουμε και να ωφελήσουμε τους άλλους. Το ανώτερο από όλα είναι η προσφορά στην κατάλληλη περίσταση της αγάπης παρά η προσευχή. Διότι η προσευχή είναι μόνο μία αρετή, ενώ η αγάπη είναι “σύνδεσμος τελειότητας”. Η αγάπη περιέχει όλα τα έργα. 248. Ένας μοναχός, αρχοντάρης κάποιας Μονής, ρώτησε τον Γέροντα: Πάτερ Κλεόπα, πέστε μου, πως πρέπει να δεχόμεθα τους επισκέπτες στο μοναστήρι; Οι επισκέπτες έρχονται σε εμάς εν ονόματι του Χριστού. Γι’ αυτό να τους δεχόμεθα με αγάπη στο Μοναστήρι, να τους αναπαύουμε, να τους φιλοξενούμε και να τους ξεπροβοδίζουμε στη αναχώρησή των, διότι μερικές φορές με τον αδελφό σου έρχεται και ο Χριστός σε σένα. Έτσι με το μέσον αυτών έρχεται ο Χριστός μέσα μας. Εδώ είναι το κλειδί της μοναστηριακής και χριστιανικής φιλοξενίας μας. 249. Η φιλοξενία και φιλαδελφία, επιβάλλεται κατά το ίδιο μέτρο σε όλους; Ερώτησε ένας μοναχός. Ο Σωτήρ λέγει να αγαπάς τον πλησίον σου, όπως τον εαυτό σου, δηλαδή με το μέτρο που αγαπάς τον εαυτό σου. Ενώ άλλοι Άγιοι Πατέρες λέγουν: “Καμία εκδήλωση αγάπης να μη προσφέρεις προς όλους κατά το ίδιο μέρος, αλλά με διάκριση. Πρώτα να βοηθάς και ελεείς αυτούς που σε επισκέπτονται στο σπίτι σου, κατόπιν τους ομογενείς σου και μετά τους αλλογενείς”. Έτσι και η φιλοξενία στα μοναστήρια να είναι διακριτική, αναλόγως των περιστάσεων. Διότι μας ρίχνει στον ανεμοστρόβιλο του κόσμου από όπου πολλές φορές από το πικρό βγαίνει το γλυκό και ωφέλιμο. 250. Ένας Πνευματικός πατήρ ρώτησε τον Γέροντα: Πάτερ Κλεόπα, ανάλογα με την πείρα που έχετε, που ευρίσκεται σήμερα καθαρότερη η πίστης, στους απλούς πιστούς ή στους διδασκάλους; Ας ακούσομε τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, που λέγει: “Εάν θέλεις να βρεις πίστη καθαρή, στον ταπεινό λαό θα την βρεις…. Την ειλικρίνεια, την ταπείνωση και την μετάνοια των για τις αμαρτίες τους, την δέχεται ο Θεός σαν μία θυσία, όπως τους αμαρτωλούς του Ευαγγελίου. Την καθαρή, ειλικρινή και αφοσιωμένη πίστη των πιστών της χώρας μας δεν θα βρεις σ’ άλλο μέρος. Ο άγιος Εφραίμ ο Σύρος, στον λόγο του για τον τελώνη και φαρισαίο, λέγει μεταξύ των άλλων τα εξής: “Υπάρχει το φαινόμενο ενώσεως σ’ αυτά τα πρόσωπα, της δικαιοσύνης και υπερηφάνειας αφ’ ενός και της ταπεινώσεως με την αμαρτία αφ’ ετέρου και βλέπεις ποιο από τα δύο αυτά πρόσωπα έφθασε γρηγορότερα στον Θεό; Ο φαρισαίος ζεύχθηκε την δικαιοσύνη και την υπερηφάνεια αλλά δεν ευαρέστησε τον Θεό. Ενώ ο τελώνης ζεύχθηκε την αμαρτία με την ταπείνωση, με την οποία δικαιώθηκε ενώπιον του Θεού”. Διότι ο Θεός “υπερηφάνοις αντιτάσσεται ταπεινοίς δε δίδωσι χάριν” (Α’ Πέτρ. 5, 5). Ενώ ένα άλλο χωρίο λέγει: “Άνευ εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν”. (Ίωάν. 15, 5). Υπάρχει ένας εσωτερικός φαρισαίος στις καρδιές μας, ο οποίος δεν μας αφήνει να ταπεινωθούμε. Εάν τον αποβάλουμε από μέσα μας πολύ γρήγορα θα φθάσουμε στον Θεό. Μετά να μη ξεχνάμε ότι ο Θεός είναι ένας Θεός των καρδιών μας. Αυτός γνωρίζει την καρδιά του καθενός μας. Γι’ αυτό είναι μεγάλη αμαρτία να κρίνουμε κάποιον. Επίσης ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει: “Ο Θεός δεν δοξάζεται στους πολλούς αλλά στους λίγους, όχι στους δυνατούς αλλά στους αδυνάτους, στους ειλικρινείς και πιστούς. Διότι τους άρχοντες και δυνατούς, συνήθως τους νικάει ο σατανάς με την υπερηφάνεια, με το μίσος, με την φιλαργυρία, με την αλαζονεία και την απιστία”. 251. Ποια είναι η ανώτερη φιλοσοφία για ένα χριστιανό; Τον ρώτησε ο ίδιος Πνευματικός. Όλοι οι Θείοι Πατέρες λέγουν ότι η μεγαλύτερη φιλοσοφία είναι να γνωρίζεις την αδυναμία σου. Διότι λέγει ο Χριστός: “Όταν ποιήσητε πάντα τα διαταχθέντα υμίν να λέγητε, ότι αχρείοι δούλοι εσμέν, ότι ο ωφείλομεν ποιήσαι πεποιήκαμεν” (Λουκ. 17,10). Αλλά εφαρμόζει κάποιος όλα όσα διέταξε ο Χριστός; Μόνο με την ταπείνωση εφαρμόζονται όλα. Κατά τον άγιο Ισαάκ τον Σύρο η ταπείνωσης είναι δύο ειδών: ταπείνωσης λόγω της αμαρτίας, η οποία είναι η συνείδησης του καθενός και ταπείνωσης λόγω της δικαιοσύνης. Η πρώτη είναι μόνο η εξομολόγησης των προσωπικών αμαρτιών, αλλά κανείς δεν πιστεύει ότι αυτό είναι ταπείνωσης, επειδή γνώρισε κάποιος τις αμαρτίες του. Μόνο αυτή είναι αληθινή ταπείνωσης, όταν κάποιος έχει όλες τις αρετές, αξιώνεται να κάνη και θαύματα και πιστεύει ότι είναι στάκτη και σκόνη. Αλλά στα αληθινά μέτρα της ταπεινώσεως φθάνουν μόνο οι Άγιοι. Θυμάμαι τώρα μία ιστορία: Κάποτε μία παρθένος έμαθε από στήθους όλη την Αγία Γραφή. Κατόπιν επήγε σ’ ένα άγιο ησυχαστή και του είπε αυτό το γεγονός. Ο γέροντας τότε την ρώτησε: Σου συνέβη ποτέ να δεχθείς την ύβρη σαν έπαινο και την ατιμία σαν τιμή; Όχι. Απάντησε εκείνη. Τότε τίποτε δεν έκανες, της είπε ο γέροντας. Πήγαινε στο σπίτι σου και διάβασε πάλι από την αρχή την Αγία Γραφή. 252. Μία άλλη φορά κάποιος τον ρώτησε: Πάτερ Κλεόπα, είπε ένα λόγο για την ερημική ζωή. Είναι αυτή παλαιότερη ή, η κοινοβιακή ζωή; Ο Χριστός θεμελίωσε πρώτα την ζωή της ερήμου με την διαμονή του στην έρημο επί 40 ημέρες, στο Σαραντάριο όρος, όπου πειράχθηκε από τον διάβολο και νίκησε. Κατόπιν, αφού εξέλεξε τους 12 αποστόλους, θεμελίωσε την κοινοβιακή ζωή. 253. Ποια είναι η άσκησης και ποιοι οι πειρασμοί του ερημίτου ασκητού; Η άσκησης του ερημίτου ησυχαστού είναι η ακατάπαυστη προσευχή, που συνοδεύεται από την νηστεία. Η προσευχή και η νηστεία είναι τα δύο προστατευτικά όπλα του ησυχαστού, οι δύο πτέρυγες με τις οποίες ανεβαίνει μέχρι τον θρόνο του Θεού. Ο ερημίτης πρέπει να είναι μία άσβεστη λαμπάδα αδιάλειπτου προσευχής. Εάν μένεις στην έρημο για ησυχία, ψυχαγωγία ή σπουδές ουδέποτε θα σε πολεμήσει ο διάβολος. Αλλά όταν πεις ότι μένεις για τον Κύριο, αρχίζεις να προσεύχεσαι και να νηστεύεις, τότε θα δεις πώς θα σε πολεμήσει ο διάβολος. Λέγει το Γεροντικό για ένα ησυχαστή, ο οποίος επήγε στην έρημο και κάποτε του φανερώθηκε ο διάβολος με την μορφή του ανθρώπου και του είπε: “Γιατί ήλθες εδώ;” “Για τον Θεό”, απάντησε αυτός. Τότε άρχισε ο διάβολος να τον πολεμά με κάθε είδους πειρασμούς για να τον διώξει από την έρημο. Γιατί με πολεμάς έτσι; Ρώτησε ο ερημίτης τον διάβολο. “Αφού ήσουν βλάκας και μου είπες γιατί μένεις εδώ διότι εγώ δεν γνώριζα Τι έκανες εδώ. Πολλοί άνθρωποι μένουν στην έρημο, αλλά δεν προσεύχονται, ούτε νηστεύουν. Εγώ με αυτούς δεν έχω καμία απασχόληση”. Όποτε λοιπόν, όποιος θέλει να έλθει στο μοναστήρι ή να αναχωρήσει για την ησυχία, πρέπει να προσεύχεται πολύ και να νηστεύει κατά την δύναμη του. Διαφορετικά γελάει ο διάβολος με αυτόν. Όσο περισσότερο επιμένει ο μοναχός στην προσευχή άλλο τόσο και προοδεύει πνευματικά. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, λέγει σχετικά με αυτά: “Η δύναμης του βασιλέως φαίνεται στα πολλά όπλα, ενώ η δύναμης του ερημίτου στην πολλή προσευχή”. Ενώ οι πειρασμοί με τους οποίους μάχεται ο ησυχαστής είναι οι εξής: Η ακηδία, ο ύπνος, οι νυκτερινές φαντασίες, ο πόλεμος της πορνείας, η οργή, ο φόβος, η υπερηφάνεια, η κενοδοξία και άλλοι. 254. Πάτερ Κλεόπα, τον ρώτησε κάποιος μαθητής του, είναι υποχρεωμένος ο μοναχός να προσφέρει υλική ελεημοσύνη; Γιατί όχι. Κάθε μοναχός έχει καθήκον να κάνη ελεημοσύνη στους πτωχούς από ότι έχει, ενδύματα, χρήματα, τρόφιμα. Ακόμη και αυτός που ζει στην έρημο, έχει καθήκον να ανοίγει την πόρτα του στους πτωχούς, να τους δίνη παξιμάδι και ένα ακόμη ποτήρι νερό. Μόνο αυτός που ζει τελείως απομονωμένος στα βάθη των ορέων και στερείται όλων των αναγκαίων της ζωής, δεν του ζητείται να κάνη ελεημοσύνη. Δεν ακούμε Τι λέγει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος; “Μοναχός που δεν κάνει ελεημοσύνη, ομοιάζει με το καταραμένο και άκαρπο δένδρο…”. Ιδιαίτερα σήμερα που ο μοναχός έχει όλα τα αναγκαία να κάνη το κατά δύναμη, χωρίς τσιγγουνιά για να μη πέσει στον γκρεμό της απώλειας. Αλίμονο στους μοναχούς που είναι τσιγκούνηδες και δεν ελεούν τους πτωχούς, διότι τους ετοιμάζεται μεγάλη τιμωρία. Υπάρχουν μοναχοί που δεν δίνουν τίποτε σε πτωχούς και τους απομακρύνουν μάλιστα από τα κελιά τους. Αυτοί που υποσχέθηκαν να ζήσουν πτωχοί, αγαπούν μερικές φορές τα χρήματα και τα υλικά αγαθά περισσότερο από τους λαϊκούς. 255. Σε ποια περίπτωση επιτρέπεται να συγκεντρώνει κανείς χρήματα; Για τέσσερις λόγους, λέγουν οι Θείοι Πατέρες, συγκεντρώνουν οι άνθρωποι χρήματα. Από την μανία για την απόκτηση περιουσίας, η οποία είναι προσκύνησις των ειδώλων και σημάδι απιστίας, για να έχουν, όπως λέγουν οι ίδιοι, στα γεράματά των, νομίζοντας ότι ο Θεός θα παύση τότε να φροντίζει γι’ αυτούς. Άλλα Αυτός που σε τρέφει σήμερα θα παύση να σε θρέψη και αύριο; Άλλοι συγκεντρώνουν υλικά αγαθά χάριν απολαύσεως, για να τρώγουν και να ζουν με πολυτέλεια. Άλλοι από κενοδοξία και έπαινο του κόσμου. Ενώ άλλοι συγκεντρώνουν αγαθά για άλλους, δηλ. για οικογένειες, για ασθενείς, για πτωχά μοναστήρια κ.λ.π. Αυτοί δεν αμαρτάνουν αλλά έχουν και μισθό, διότι δεν σπαταλούν την περιουσία τους στα μάταια ούτε την αποκτούν για να την κρύψουν από φιλαργυρία. Όσοι από τους μοναχούς είναι αληθινοί στην ζωή τους και φυλάγουν με ευλάβεια τον θεσμό της ακτημοσύνης, για κάθε Τι το γήινο, δεν είναι υποχρεωμένοι να κάνουν υλική ελεημοσύνη. Αυτοί βοηθούν καλλίτερα τον κόσμο, με την αγία προσευχή και το παράδειγμα της ζωής τους. Τα μοναστήρια ανέκαθεν έκαναν ελεημοσύνη στους πτωχούς και αδυνάτους της ζωής. στις τράπεζες των μονών, ακόμη και στις σκήτες υπάρχει ειδική τράπεζα για τους πτωχούς, όπου τρώγουν πτωχοί, τουρίστες, προσκυνητές και ασθενείς. Η τράπεζα του φαγητού και το αρχονταρίκι για την ανάπαυση τους ήταν πάντοτε δωρεάν στα μοναστήρια. Οποιοσδήποτε έρχεται τρώγει και φιλοξενείται δωρεάν επί τρεις ημέρες. Αυτή είναι η ελεημοσύνη των μοναχών, κατά τους Αγίους Πατέρας. Αυτό γίνεται στα μοναστήρια, αλλά εν ονόματι όλων, διότι όλοι έχουν μέρος απ’ αυτή. και εάν κάποιος από τους μοναχούς, έχει κάτι περισσότερο σε χρήματα ή σε άλλα αγαθά, να το δίνη στον οικονόμο, διότι αυτός είναι διορισμένος να μοιράζει την ελεημοσύνη και όχι οι άλλοι μοναχοί. Θυμάμαι, όταν κάποτε ήλθε στον ηγούμενο μας, πρωτοσύγκελο Ιωαννίκιο Μορόϊ, ένας πτωχός και πολύτεκνος οικογενειάρχης να ζήτηση βοήθεια. Ό ηγούμενος τον ρώτησε: “Αδελφέ, έχεις αγελάδα για να σου δίνη γάλα;”. “όχι, πάτερ, του είπε ο πτωχός, με Τι να την αγοράσω;”. Τότε ο ηγούμενος συμβουλεύθηκε τους πατέρας της Γεροντίας, και του δώρισε μία αγελάδα, η οποία και γέννησε μετά από δύο εβδομάδες. Ο ηγούμενος μας έλεγε τα εξής: “Αφήστε ας πάω εγώ στην κόλαση, διότι μαζεύω χρήματα για την αδελφότητα παρά να πάτε εσείς” και δεν επέτρεπε σε κανένα να έχει χρήματα στο κελί του. “Ο μοναχός που έχει ιδιαίτερη περιουσία, είναι δεύτερος Ιούδας, έλεγε ο Γέροντας, είναι κλέπτης και ληστής, διότι κλέβει από την περιουσία της αδελφότητας και την πηγαίνει στους συγγενείς του”. Αυτά μας διδάσκει ο Μέγας Βασίλειος και ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης. 256. Πατέρες, πρόσθεσε ο πατήρ Κλεόπας,……………….. …………..όταν ήμουν δόκιμος μοναχός στην Μονή Συχαστρία, ποτέ δεν κλείδωνα το κελί μου, διότι τίποτε σχεδόν δεν είχα μέσα και Τι να κλέψει ο κλέπτης. Ότι είχα ανάγκη έπαιρνα από την Μονή. Αλλά να δείτε κάποτε, πως θέλησε ο νοητός εχθρός να με προκαλέσει στο πάθος της φιλαργυρίας. Κατά το έτος 1937, όταν ήμουν μάγειρας στο μοναστήρι, ήλθε ένας χριστιανός και μου είπε: “Πάτερ Κλεόπα, κοίταξε τι ωραίο νόμισμα έκοψαν”. Και μου έδωσε και μένα ένα. Εγώ επήγα το νόμισμα στο κελί μου, το έβαλα στο παράθυρο μέσα σ’ ένα χαρτί, για να μη το βλέπει κανείς και κλείδωσα την πόρτα. Άλλα ενώ δούλευα στο μαγειρείο, έτρεχα πάντοτε στο κελί και από το τζάμι κοίταζα μήπως και χάθηκε το νόμισμα. Δεν πέρασε πολύς καιρός και μία ημέρα, βλέποντας ότι ο εχθρός με νίκησε από την φιλοχρηματία, πρώτα κλείδωσα από μέσα το κελί και σκεπτόμουν τι έπαθα. Κατόπιν έκανα το σημείο του σταυρού, ξεκλείδωσα την πόρτα και έδωσα το νόμισμα σ’ ένα πτωχό. Έτσι λοιπόν, λυτρώθηκα από την φιλαργυρία από τότε. 257. Να σας πω και ένα άλλο που μου συνέβη στην νεότητά μου………………… ………………Όταν ήμουν δόκιμος μοναχός, είχα ταλέντο στην αγιογραφία. Με δίδαξε την αγιογραφία των εικόνων ένας μοναχός, ονόματι Νείλος από το μοναστήρι Σέκου. Αφού συνήθισα στο σχέδιο και την ζωγραφική με νερομπογιές, κατόπιν άρχισα με τα χρώματα. Μερικές φορές ερχόταν ο Ηγούμενος στο κελί μου, κοίταζε πως αγιογραφώ και χαιρόταν. Αλλά εγώ είχα αρχίσει να πειράζομαι από τον πειρασμό της φιλοχρηματίας, διότι μόνος μου αγόραζα χρώματα και όλα τα αναγκαία για τις εικόνες. Κάποτε ήλθε ο Ηγούμενος και Γέροντας μου και μου είπε: Τι τιμή έχει αυτή η εικόνα; Δεν πωλείται, Πανοσιώτατε. Του απάντησα. Αυτήν, αδελφέ Κωνσταντίνε, να την πωλήσεις διότι είναι ωραία. Όταν είδα εγώ ότι πρέπει να παζαρεύομαι με τους ανθρώπους και να έχω χρήματα, φοβήθηκα μήπως και με νικήσει η φιλαργυρία. Μία ημέρα ήλθε ο οικονόμος στο κελί μου και μου είπε: Αδελφέ Κωνσταντίνε, άφησε την αγιογραφία και άιντε στο διακόνημα. Τότε τα παρέδωσα όλα στα χέρια του Ηγουμένου και επήρα το διακόνημα του βοσκού των προβάτων της Μονής. Έτσι τότε λυτρώθηκα από δύο πάθη, από την υπερηφάνεια και από την φιλαργυρία. 258. Πηγαίνοντας κάποτε με τους πατέρας στο κοιμητήρι, τους είπε τα εξής λόγια: Πατέρες, το κοιμητήρι είναι επιστήμη επιστημών και τέχνη τεχνών. Διότι ακούστε Τι λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: “Πήγαινε στο κοιμητήρι, αδελφέ, διότι εκεί είναι η ανώτερη σχολή για τις ψυχές μας, η οποία μας μιλάει για τον Θεό…”. Οι παλαιοί πατέρες είχαν πάντοτε στο κελί των ένα φέρετρο, ένα σταυρό και μία νεκροκεφαλή για να θυμούνται ημέρα και νύκτα την ώρα του θανάτου, να προσεύχονται και να έχουν δάκρυα. Και όταν είχαν ταραχή ή σκληρότητα στην καρδιά των και δεν μπορούσαν να προσευχηθούν, πήγαιναν την νύκτα στο κοιμητήρι ή στους ετοιμοθάνατους αδελφούς και έτσι πάλι δάκρυζαν, ταπεινώνονταν και προσεύχονται με ζήλο. Ας ερχόμαστε καθημερινά στο κοιμητήρι, για να προσευχώμεθα για τους αποθανόντος αδελφούς μας, διότι αυτοί πλέον δεν μπορούν να βοηθήσουν τον εαυτό των. Όλους αυτούς τους πατέρας τους είχα γνωρίσει. Τι καθαρή και ταπεινή ζωή είχαν εδώ στην γη! Μερικοί απ’ αυτούς γνώριζαν το ψαλτήρι από στήθους και δεν έτρωγαν εάν δεν τελείωναν την ανάγνωσή του, όπως ήταν ο πατήρ Γεράσιμος, ο αδελφός μου ή ο πατήρ Βασίλειος Μιτασέρου. Άλλοι είχαν το χάρισμα των δακρύων, άλλοι την αγόγγυστο υπακοή, την τελεία αγάπη, όπως ο πατήρ Γαλακτίων Ηλίε, ο πατήρ Ιλαρίων Ιονίκα και ο αδελφός μου Βασίλειος. Άλλοι αγαπούσαν την ησυχία και σιωπή, όπως ο πατήρ Ποιμήν Ναστάκ και ο μεγαλόσχημος Ιωάννης Ρώσου. Και άλλοι είχαν την καρδιακή προσευχή, όπως ο πατήρ Παΐσιος Νικητένκου και ο πατήρ Γερβάσιος Γκάσπαρ. Απ’ όλους τους πατέρας που έζησαν στην Συχαστρία ωφελήθηκα και όλους τους μνημονεύω στις ανάξιες προσευχές μου. Γι` αυτό έρχομαι πάντοτε εδώ και θυμούμαι την αγάπη και τις συμβουλές των. Αυτοί ζουν τώρα κοντά στον Χριστό, όπου γρήγορα και εμείς θα πάμε για να κριθούμε κατά τα έργα μας. 259. Ένας από τους μαθητές του τον ρώτησε κάποια ημέρα: Πανοσιώτατε πάτερ, με νικά το πάθος της οργής και σκανδαλίζω τους αδελφούς. Τι να κάνω για να είμαι πράος; Ο άγιος Εφραίμ ο Σύρος λέγει: “Προκειμένου για τον άπιστο, όταν θέλεις να έλθει στην πίστη, με μεγάλη πραότητα να του μιλάς, διότι ο τρόπος της επιστροφής και βοηθείας μιας ψυχής είναι μόνο η πραότης”. Ενώ ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος λέγει: “Ή πραότης κυμαίνεται μεταξύ οργής και αναισθησίας”. Συνεπώς λοιπόν, για να αποκτήσουμε το δώρο της πραότητας να προσευχώμεθα με υπομονή και επιμονή στον Κύριο, να διαβάζουμε τις διδασκαλίες των Αγίων Πατέρων κι να βαδίζουμε πάντοτε την μέση και βασιλική οδό. Επίσης ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος λέγει στους ιαμβικούς του λόγους: “Ο νους εξαπατάται και η αλήθεια χάνεται από την υπερβολική αγάπη και το μίσος”. Ο Πνευματικός ιδιαίτερα πρέπει να έχει μέτρο στην πραότητα του και την αλήθεια, η οποία να κυμαίνεται μεταξύ αγάπης και οργής, δηλ. μεταξύ συγχωρήσεως και επιτιμίου. Αυτός πρέπει να συνδυάζει στην εξομολόγηση την αγάπη με την δικαιοσύνη, ενώ το μίσος και την οργή να τα αντιμετωπίζει με υπομονή και πραότητα. 260. Πώς μπορεί ο άνθρωπος να έχει περισσότερη πνευματική ησυχία στην πρόσκαιρη αυτή ζωή του; Ρώτησαν μερικοί μοναχοί τον πατέρα Κλεόπα. Με την απομάκρυνση από τις πολλές γήινες φροντίδες. Αυτό το πράγμα μας το είπε ο θείος πατήρ Ισαάκ ο Σύρος, ο οποίος λέγει: “Ο πολυμέριμνος άνθρωπος δεν μπορεί να ζήση στην πραότητα και την ησυχία”. Και αλλού λέγει: “Χωρίς την απροσπάθεια, μη ζητάς φως στην ψυχή σου”. Και πάλι: “Ο νους του ασχολουμένου με τις γήινες φροντίδες, δεν θα λυτρωθεί από την λησμονιά και δεν θα ανοιχθεί σ’ αυτόν η θύρα της σοφίας”. Να αποφεύγουμε τις απατηλές φροντίδες αυτού του αιώνος για να αποκτήσουμε την ειρήνη της καρδιάς και την αγία προσευχή, η οποία είναι η μητέρα όλων των αρετών. 261. Σε τι συνίσταται η καθαρότητα του ανθρώπου και σε ποσά είδη διαιρείται; Η καθαρότης του ανθρώπου είναι τριπλή και συγκεκριμένα: Καθαρότης του σώματος, δηλ. αποφυγή και προφύλαξη απ’ όλες τις σωματικές ηδονές, καθαρότης της ψυχής, δηλ. απελευθέρωσης από κάθε εσωτερικό δεσμό με τα πάθη, τα οποία εμφωλεύουν στον νου και την καρδιά και τρίτον καθαρότης του νου, στην οποία φθάνουν μόνο οι τέλειοι και με αυτήν αξιώνονται της αποκαλύψεως θείων μυστηρίων. (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος). 262. Πως γίνεται φανερή η αληθινή αγάπη προς το πλησίον; Η αληθινή αγάπη γίνεται γνωστή όχι μόνο με την ελεημοσύνη, αλλά περισσότερο με την προσφορά του θείου λόγου και την σωματική διακονία υπέρ των ασθενών και των εχόντων ανάγκη. 263. Πως μπορούμε να λυτρωθούμε από τις συκοφαντίες και τις κατακρίσεις των άλλων; Απ’ αυτό το φοβερό πάθος δεν μπορούμε να λυτρωθούμε μ’ άλλο τρόπο παρά μόνο με την ιερά προσευχή. Διότι Άκουσε Τι λέγει ο θείος Πατήρ Μάξιμος ο Ομολογητής: “Να προσεύχεσαι όσο μπορείς περισσότερο με την καρδιά σου γι’ αυτούς που σε δυσφημούν και ο Θεός γρήγορα θα φανερώσει την αλήθεια σ’ αυτούς που σκανδαλίζονται”. Το ίδιο λέγει και ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος: “Το άδικο στόμα με την προσευχή σφραγίζεται”. Να προσευχώμεθα περισσότερο για να λυτρωθούμε από τις κακολογίες, τις τιμωρίες και την οργή του Θεού. 264. Ποιος είναι ο δυνατότερος λόγος που μπορεί να ωφελήσει τους άλλους; Ο δυνατότερος λόγος που μπορεί να οικοδόμηση τους άλλους είναι ο έμπρακτος, δηλ. το παράδειγμα της ζωής μας. Το ίδιο μας λέγει και ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος: “Άλλος είναι ο λόγος με το έργο και άλλος ο ωραίος και εγκωμιαστικός για τα έργα”. Σ’ άλλο σημείο λέγει ο Ίδιος πατήρ: “Γνωρίζει η σοφία να στολίζει τα λόγια της και να μιλάει για την αλήθεια, την οποία αγνοεί και ξέρει ακόμη να δείχνει τα καλά έργα, χωρίς όμως να έχει την επιδεξιότητα να τα εκτελέσει. Ο έμπρακτος λόγος είναι ο οίκος της ελπίδος, ενώ η θεωρητική σοφία είναι το ενέχυρο της εντροπής”. Δηλαδή, ντροπιάζει την συνείδηση του αυτός που μιλάει χωρίς να εκτελεί αυτά που λέγει. Κατόπιν πρόσθεσε: “Τα πολλά λόγια χωρίς τα έργα ομοιάζουν με τον μάστορα, που ζωγραφίζει με νερομπογιές τον τοίχο και δεν μπορεί να δροσίσει την δίψα του, και ακόμη ομοιάζουν με εκείνον που βλέπει ωραία όνειρα”. 265. Πώς πρέπει να συμπεριφέρεται ο μοναχός προς τους λαϊκούς; Πάντοτε μόνο με την αγάπη και την πραότητα και να προσεύχεται πάντοτε γι’ αυτούς. Εάν ήταν δυνατόν να μη τρώγει, να μη χαίρεται και να μη φιλοξενείται με αυτούς, διότι έτσι μας λέγουν οι Άγιοι Πατέρες μας, για να μη γίνει πρόξενος σκανδάλου. Ιδού τι λέγει όσο άφορα αυτά, ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος: “Να αγωνίζεσαι όσο είναι δυνατόν να μη γελάσεις και να μη τους βλέπεις. Εάν είναι ανάγκη να μιλήσεις με γυναίκα, να μη βλέπεις το πρόσωπό της και μίλησε της με πολλή προσοχή και με τα πρέποντα λόγια. Ενώ από τους μοναχούς να απομακρύνεσαι σαν το πυρ και σαν παγίδα του διαβόλου, τόσο τις συναντήσεις, όσο και τις συνομιλίες και παρρησία μεταξύ σας, έστω και αυτοί να είναι αδελφοί σου κατά σάρκα. Φυλάξου απ’ αυτούς και έχε τους σαν ξένους”. 266. Πώς μπορεί να απομακρύνει ο άνθρωπος από την ψυχή του την κενοδοξία και την υπερηφάνεια; Η κενοδοξία εξαφανίζεται από την καρδιά του ανθρώπου με την μυστική απόκτηση των αρετών, ενώ η υπερηφάνεια με τον αγώνα του άνθρωπου για να απόκτηση την ομοίωση με τον Θεό (Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής). Ο ίδιος άγιος Πατήρ λέγει: “Δεν είναι μικρός ο πόλεμος, που χρειάζεται για να λυτρωθεί κανείς από την κενοδοξία, ο οποίος συνίσταται στην εσωτερική απόκτηση των αρετών και την συχνή προσευχή. Το σημείο της απελευθερώσεως απ’ αυτά τα πάθη είναι όταν κανείς δεν κρατάει κακία γι’ αυτούς που τον δυσφημούν”. 267. Τι είναι η ταπείνωσης; Μπορεί κανείς να σωθεί χωρίς αυτήν; Η ταπείνωσης είναι η μεγαλύτερη και σπουδαιότερη αρετή για την σωτηρία μας, χωρίς την οποία κανείς δεν μπορεί να δει τον Ιησού Χριστό, ο οποίος ταπεινώθηκε για εμάς. Διότι άκουσε τι λέγει το Ιερό Ευαγγέλιο: “Ο Θεός υπερηφάνοις αντιτάσσεται, ταπεινοίς δε δίδωσι χάριν” (Α’ Πέτρ. 5, 5). Το να είναι ενάντιος των υπερήφανων αυτό σημαίνει ότι τους κλείνει την θύρα της Βασιλείας των Ουρανών. Με την ταπείνωση όμως ο χριστιανός ανυψώνεται, ανάλογα με τις δυνάμεις του, στην ίδια την χάρη του Χριστού, ο οποίος λέγει: “Μάθετε απ’ εμού ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία και ευρήσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών”. (Ματθ. 11, 29). Η ταπείνωσης είναι η αναγκαιότερη αρετή για την είσοδο μας στην Βασιλεία των Ουρανών και χωρίς αυτήν κανείς δεν μπορεί να σωθεί. Γι’ αυτή την μεγάλη αρετή μας δίνει παράδειγμα ο Σωτήρ τα παιδιά, και ιδού Τι λέγει: “”Όστις ουν ταπεινώσει εαυτόν ως το παιδίον τούτο, ούτος εστίν ο μείζων εν τη βασιλεία των ουρανών”. (Ματθ. 18, 4). Κατά τον άγιο Ισαάκ τον Σύρο, η ταπείνωσης είναι “το ένδυμα του Χριστού”, ο οποίος ταπεινώθηκε, λαμβάνοντας το θνητό μας σώμα. Είναι κατά τον ίδιο διδάσκαλο της ησυχίας, μία μυστική δύναμης, την οποία λαμβάνουν οι μεγάλοι άγιοι, ανάλογα με το ύψος της πνευματικής τελειώσεώς τους εν Χριστώ. Αυτή η δύναμης δεν δίδεται παρά μόνο στους τελείους κατά την αρετή και εξαρτάται από την ανθρώπινη προαίρεση και αντοχή με την συνεργεία της θείας Χάριτος. 268. Τι σημαίνει αυτοεπίγνωσης και πώς ωφελεί στην σωτηρία της ψυχής του ανθρώπου; Η επίγνωσης του εαυτού μας είναι ένας βαθμός της ταπεινώσεως των λογισμών. Αυτήν είχε ο τελώνης, όταν προσευχόταν στο Ιερό και επέστρεψε “δεδικαιωμένος εν τω οίκω αυτού” παρά ο φαρισαίος. Ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος λέγει γι’ αυτήν: “Μακάριος είναι ο άνθρωπος, που γνωρίζει τις αδυναμίες του, διότι η γνώσης αυτή είναι το θεμέλιο, η ρίζα και η αρχή για κάθε είδους αρετή” (Λόγος 21). 269. Ποιος από τους μοναχούς ευαρεστεί περισσότερο τον Θεό; Αυτός που ησυχάζει στην έρημο με νηστεία και αδιάκοπη προσευχή ή αυτός που κηρύττει στους άλλους τον λόγο του Κυρίου για την σωτηρία τους; Είναι περισσότερο κοντά στον Θεό ο μοναχός, που αγωνίζεται στην έρημο με μεγάλη ταπείνωση, με σιωπή, με δάκρυα, με νηστεία, εγκράτεια και απάρνηση όλων των βιοτικών του κόσμου φροντίδων, καθαρίζοντας την ψυχή του από τα πάθη, παρά αυτός που κηρύττει στους άλλους τον λόγο του Κυρίου χωρίς να έχει επιτελέσει αυτά που διδάσκει, ακόμη και θαύματα να έκανε. Αυτό το πράγμα μας το λέγει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος: “Να μη συγκρίνεις αυτούς που κάνουν σημεία, θαύματα και δυνάμεις στον κόσμο με αυτούς που ζουν στην ησυχία με πνευματική σύνεση και σοφία. Αγάπα περισσότερο την απροσπάθεια της ησυχίας παρά να χορταίνεις τους πεινασμένους του κόσμου ή να επιστρέφεις πολλούς λαούς στην πίστη του Θεού” (Λόγος 23). Συνεπώς λοιπόν, μεγαλύτερο και ωφελιμότερο έργο είναι να καθαρίζεται κανείς από τα σωματικά και ψυχικά του πάθη στην ησυχία και την υπακοή, παρά να διδάσκει στους άλλους το θέλημα του Θεού, χωρίς να έχει την κατάλληλη πνευματική ηλικία γι’ αυτά. Γι’ αυτό το έργο λέγει και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος τα εξής:”Καλόν είναι να θεολογείς για τον Θεό, αλλά καλλίτερο είναι να καθαρίζεις τον εαυτόν σου από τα πάθη σου για τον Θεό”. Ενώ ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος λέγει: “Σου είναι ωφελιμότερο να φροντίζεις να αναστηθείς από το ψυχικό πάθος, που συχνά σε αιχμαλωτίζει με την εξύψωση των λογισμών σου στα ουράνια, παρά να αναστήσεις νεκρούς” (ενθ’ ανωτ). Κατόπιν ο ίδιος Πατήρ λέγει: “Πολλοί ετέλεσαν δυνάμεις, ανέστησαν νεκρούς, εκοπίασαν να επιστρέψουν πλανεμένους στον Χριστό και έκαναν μεγάλα έργα… όμως μετά απ’ αυτά οι ίδιοι έπεσαν στα ακάθαρτα πάθη, θανάτωσαν τους εαυτούς των και σκανδάλισαν πολλούς με τα κακά έργα των. Επειδή ήταν ακόμη ασθενείς στην ψυχή και δεν φρόντισαν πρώτα για την υγεία της, αλλά ξεχύθηκαν στην λαοθάλασσα του κόσμου για να σώσουν τις ψυχές των άλλων, ενώ αυτοί οι ίδιοι ήταν άρρωστοι ψυχικά και χάθηκαν οι ψυχές τους, καθώς και η ελπίδα των προς τον Θεό”. 270. Σήμερα, όπου δεν ζουν πλέον πολλοί μοναχοί στην έρημο και οι περισσότεροι πιστοί έρχονται στα μοναστήρια για να προσευχηθούν, για να αναπαυθούν πνευματικά και να διδαχθούν, δεν είναι πιο ωφέλιμο να προσευχώμεθα γι` αυτούς και να τους συμβουλεύουμε με λόγια και συμβουλές παρηγορητικές; Τι να προτιμάμε περισσότερο, την ησυχία ή την ευαγγελική αγάπη; Να τα εφαρμόζουμε και τα δύο, για να μη αντιτίθενται μεταξύ των, όμως με πολλή προσοχή και ταπείνωση. Το καλό έργο που κάνουμε σήμερα να μη γίνεται και πάντοτε. Δηλαδή να μη αφήνουμε την μοναχική μας ταξί και ζωή, την προσευχή, δηλ. την σιωπή την υπακοή, την εγκράτεια των αισθήσεων, την καθαρότητα και πτώχεια για την αγάπη του Χριστού, διότι όλα αυτά μας βοηθούν στην κάθαρση, στην πνευματική πρόοδο και την ωριμότητα, ώστε να γίνουμε ωφέλιμοι γι’ αυτούς που έρχονται στο μοναστήρι. Έτσι λοιπόν, οι νέοι μοναχοί, οι αρχάριοι, οι ποθούντες την ησυχία, οι μεγαλόσχημοι οι γέροντες πατέρες και οι ασθενείς πρέπει να προτιμούν την σιωπή περισσότερο, την υπακοή, την εκκλησία, το κελί και την ησυχία. Ενώ οι Πνευματικοί, οι διορισμένοι να αναπαύουν τους λαϊκούς πατέρες, οι λειτουργοί ιερείς, που έχουν μία ενάρετη ζωή και το χάρισμα του λόγου, είναι υποχρεωμένοι να δέχονται τους πιστούς με πολλή αγάπη, να ακούουν τις στενοχώριες των, να τους συμβουλεύουν, να προσεύχονται γι’ αυτούς και να τους παρηγορούν πνευματικά, διότι αυτός είναι ο σκοπός των μοναστηριών μας και μόνο έτσι διατηρήθηκε καθαρή ή πίστης προς τον Χριστό και η ενότης στο έθνος μας. Έτσι έκαναν και οι παλαιοί πατέρες μας. όμως η προσευχή, η εκκλησία και το διακόνημα να μη σταματούν και τότε ο Θεός της αγάπης θα είναι πάντοτε μαζί μας. Έρχεται όμως και ο σατανάς, σ’ αυτούς τους διδασκάλους και παρηγορητές του λαού, οι οποίοι δεν έχουν πολύ χρόνο για προσευχή και αρκετή ησυχία και τους πολεμά με σκληρούς πειρασμούς, όπως και τους άλλους μοναχούς, προπαντός με την περίσπασι του νου, με τους ακάθαρτους λογισμούς, με την κενοδοξία, την γαστριμαργία και την φιλοχρηματία. Και εάν δεν εξομολογούνται καθαρά και συχνά και δεν προσέχουν και αυτοί, αλλά ηδονίζονται με τους κακούς λογισμούς τους, είναι κατόπιν εύκολο να πέσουν σε θανάσιμη αμαρτία. Γι’ αυτό ακριβώς χρειάζεται πολλή προσοχή όσον αφορά αυτά εκ μέρους των εργαζομένων πνευματικά για τον λαό του Θεού. Και μάλιστα να μη δέχονται επαίνους και ευχαριστίες, ούτε τρόφιμα και περιουσίες, διότι πολλοί ποιμένες των ψυχών υποτάχθηκαν σ’ αυτά και κολάσθηκαν. Ο Απόστολος Παύλος επειδή ήξερε τι θεμέλια χρειάζονται γι’ αυτούς που κηρύττουν το λόγο του θεού στους άλλους, έλεγε στον εαυτό του “αλλά υποπιάζω μου το σώμα και δουλαγωγώ, μήπως άλλοις κηρύξας αυτός αδόκιμος γένωμαι” (Ρωμ. 14, 27). Αυτός βασάνιζε το σώμα του με νηστεία, με ολονύκτια αγρυπνία, με εργόχειρο και με προσευχή, για να μη πέσει και σκανδαλίσει τους επιστρέφοντας στον Χριστό. Το ίδιο έκανε και ο Μωυσής. Αυτός πρώτα προσευχόταν και κατόπιν δίδασκε τον λαό. Ο Θεός διέταξε στον Μωϋσή ότι η λυχνία με τα επτά καντήλια να είναι εξ ολοκλήρου χυτή και κτυπημένη με σφυρί, για να φανεί ότι, αυτός που θέλει να είναι φως στους άλλους να είναι τέλειος και να έχει δοκιμαστή με τα σφυροκτυπήματα των πειρασμών. Μόνο έτσι αυτός που διδάσκει τους άλλους “δύναται τοις πειραζομένοις βοηθήσαι”, όπως λέγει ο Απόστολος Παύλος. 271. Ποιες είναι οι μεγαλύτερες αιτίες των αμαρτιών στον κόσμο; Οι μεγαλύτερες αιτίες που οδηγούν τους περισσοτέρους χριστιανούς στην απώλεια είναι: “Το κρασί και γενικώς τα ποτά, οι γυναίκες, ο πλούτος, η απιστία στον Θεό και η τελεία υγεία του σώματος, όπως λέγει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος (Λόγος 5). Εάν αποφύγουμε αυτές τις αιτίες, με την βοήθεια του Θεού, θα λυτρωθούμε από τις αμαρτίες και τον θάνατο. 272. Ο αιώνας μας διακρίνεται για μία γενικά αδυναμία της πίστεως στον Χριστό και της χριστιανικής ζωής. Ποιος είναι ο αρχικός λόγος της αδυναμίας της πίστεως μας σ’ αυτόν τον κόσμο; Ο πρώτος λόγος της αδυναμίας της πίστεώς μας είναι ένας: Η αύξησης της ανομίας στους ανθρώπους. Η πίστης ελαττώθηκε λόγω κυρίως των παρακάτω αμαρτιών: Από την υπερηφάνεια, την εμπιστοσύνη των ανθρώπων στην λογική των, από την οποία γεννιόνται οι αιρέσεις, η παρακοή στον λόγο του Ευαγγελίου και στους ποιμένας της Εκκλησίας, η αποξένωσης των χριστιανών από την Εκκλησία, η έλλειψης ενάρετων ποιμένων, η μέθη, η ασωτία κ.λ.π. Αυτή την αλήθεια μας την λέγει ο ίδιος ο Κύριος μας, Όταν λέγει: “Και δια το πληθυνθήναι την ανομία ψυγήσεται η αγάπη των πολλών” (Ματθ. 24, 12). Οι χριστιανοί που διασπάσθηκαν οριστικά από την Εκκλησία, εναντιώνονται στα ορθόδοξα και αποστολικά δόγματα της πίστεως μας και δημιούργησαν μία πλανεμένη περί πίστεως διδασκαλία, αυτοί ονομάζονται αιρετικοί. Οι αιρέσεις στην Εκκλησία υπήρχαν και από την αρχή ακόμη της κηρύξεως του Ευαγγελίου στον κόσμο και θα υπάρχουν μέχρι συντέλειας των αιώνων. Με αυτές είναι τόσο ριζωμένη η απιστία στους ανθρώπους, Όσο και ένα δυνατό αποκαλυπτικό σημείο. Οι άνθρωποι γενικά, συνεχώς εγκαταλείπουν την Εκκλησία και πέφτουν στις αιρέσεις, εξ αιτίας των επομένων περιπτώσεων: Από την άγνοια δηλ. από την έλλειψη της γνώσεως του λόγου του Θεού, της Ιεράς Παραδόσεως και της διδασκαλίας των Αγίων Πατέρων, από την απάτη του διαβόλου, ο οποίος “περιπατεί ως λέων ζητών τίνα καταπιεί”, και κατορθώνει να ξεγελά πολλούς χριστιανούς με τα πάθη, με την αυτοπεποίθηση, με την απιστία κ.λ.π. Από την υπερηφάνεια, η οποία δημιούργησε τις περισσότερες αιρέσεις και σχίσματα στην όλη ιστορία της χριστιανικής Εκκλησίας με αποτέλεσμα να διαιρεθεί το μυστικό Σώμα του Χριστού. Από την απόλαυση εκ των σαρκικών παθών, όπως: Από την μέθη, την ακολασία, το διαζύγιο, τις εκτρώσεις, την οικογενειακή ακαταστασία κ.λ.π. Μετά, από την έλλειψη αφοσιωμένων λειτουργών στην Εκκλησία του Χριστού, από την έλλειψη κατηχητικών μαθημάτων, από το ακατανόητο της ορθοδόξου πίστεως υπό των πιστών από την επαναστατική φύση μερικών χριστιανών, από την έλλειψη εκκλησιαστικών βιβλίων και προσευχηταρίων, από την έλλειψη υποδειγματικής ζωής των ιερέων, από την έλλειψη πνευματικής εμπειρίας, πραότητας, επιμονής και ειδικεύσεως στην ποιμαντική των Ιερέων κ.λ.π. Ο πολλαπλασιασμός των αιρέσεων και ψευδοπροφητών, ιδιαίτερα στον παρόντα καιρό, είναι σίγουρα και ένα αποκαλυπτικό σημείο της συντέλειας του κόσμου. Αυτήν την αλήθεια μας την φανερώνει ο ίδιος ο Σωτήρ ημών, ο οποίος διηγούμενος για την Δευτέρα Παρουσία Του στην γη, λέγει τα εξής: “Και πολλοί ψευδοπροφήται εγερθήσονται και πλανήσουσι πολλούς…”. 273. Ποιες είναι οι μεγαλύτερες συνέπειες του προσηλυτισμού εκ των αιρέσεων στην χώρα μας και σ’ όλο τον κόσμο; Οι φοβερότερες συνέπειες της αυξήσεως των αιρέσεων είναι πολλές και μάλιστα ανεκτίμητα μεγάλες, ενώπιον του Χριστού. Πρώτα – πρώτα οι πνευματικοί ποιμένες, που χάνουν τους πιστούς από την Εκκλησία, δεν σώζονται ούτε αυτοί ούτε και εκείνοι που εξ αιτίας των εγκατέλειψαν την αληθινή πίστη. Κατόπιν η φιλοδοξία, το ενδιαφέρον στην ηθική μόνο και στις υλικές υποσχέσεις των αιρέσεων, η υπερηφάνεια, ο φανατισμός, φθάνουν μερικές φορές μέχρι του εγκλήματος, η διαίρεσης των αιρέσεων και ο μεταξύ των ανταγωνισμός, η ενοποιήσεις όλων των νεοπροτεσταντικών αιρέσεων με τις δυτικές χώρες, όπου έχουν και την προέλευση των, η διαίρεσης του ορθόδοξου ρουμάνικου λάου μας, η διάλυσης χιλιάδων οικογενειών, λόγω διαφορετικών θρησκευτικών φρονημάτων, η ελάττωσης της πνευματικής ενότητας της Εκκλησίας και κάθε χώρας. Γενικά παντού βασιλεύει το μίσος, η αντιπάθεια, η εκδίκησης, η απιστία και παρακοή. Ιδού λοιπόν, ποιες είναι οι συνέπειες των πολυαρίθμων αιρέσεων στην χώρα μας και σ’ όλο τον κόσμο. 274. Τι πρέπει να κάνει η Ορθόδοξος Εκκλησία, οι ποιμένες και οι πιστοί μας, δηλ. πως θα αντιμετωπίσουν καλλίτερα τον προσηλυτισμό εκ των αιρέσεων στις πόλεις και στα χωριά μας; Για να εμποδίσουν την φθορά της αληθινής και αποστολικής πίστεως εκ μέρους των αιρέσεων, τόσον οι ποιμένες, Ιεράρχαι, ιερείς και μοναχοί Όσο και οι ορθόδοξοι χριστιανοί μας, πρέπει να ενεργήσουν με τρεις τρόπους: α) Πρώτον να διαβάζουν συχνότερα και με πολλή ευλάβεια και προσοχή την Αγία Γραφή και τις διδασκαλίες περί πίστεως της Ορθόδοξου Εκκλησίας μας, για να γνωρίζουν όσο γίνεται καλλίτερα την αποστολική μας πίστη. β) Να σπουδάζει καθένας, τόσο οι ποιμένες όσο και οι πιστοί τα δόγματα της Ορθόδοξου Εκκλησίας μας για να διδάξουν με την σειρά των κατόπιν τους πιστούς των ενοριών, γ) Οι ποιμένες και οι πιστοί μας χριστιανοί να αγωνίζονται να ζουν σύμφωνα με τις εντολές του Ευαγγελίου του Χριστού για να γίνουν σ’ όλους παράδειγμα προς μίμηση με τα έργα των. Ο Σωτήρ μας Ιησούς Χριστός ζητά πρώτον από εμάς να εργαζόμαστε τις εντολές Του και κατόπιν να μιλάμε στους άλλους γι’ αυτές, διότι λέγει: “Ο ποιήσας και διδάξας μέγας κληθήσεται εν τη βασιλεία των ουρανών” (Ματθ. 5, 19). Το ίδιο διδάσκει και ο Απόστολος Παύλος στον μαθητή του Τίτο: “Περί πάντα σεαυτόν παρεχόμενος τύπον καλών έργων” (Α’ Τίτ. Β, 7). Και ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος λέγει: “Σιώπησε εσύ για να μιλήσουν τα έργα σου” (Λόγος 23). Επίσης για την αντιμετώπιση του προσηλυτισμού είναι πολύ σπουδαίο να εκδοθούν για τους πιστούς όσο το δυνατόν περισσότερα βιβλία, δηλ. προσευχητάρια με κατηχητικά μαθήματα και χριστιανική διδασκαλία και προπαντός με τους βίους των Αγίων, οι οποίοι είναι πολύ οικοδομητικοί. Με άλλον επίσης σπουδαίο τρόπο προστατεύεται η πίστης με το κήρυγμα στις εκκλησίες και σ’ οποιαδήποτε άλλη ευκαιρία καθώς και το καθήκον των ιερέων να κάνουν τακτικά μαθήματα κατηχήσεως των πιστών. Εάν οι ποιμένες εκπληρώνουν με αφοσίωση και αγιοσύνη τα ευαγγελικά των καθήκοντα, θα κατορθώσουν εξάπαντος να περιορίσουν τον προσηλυτισμό και τους φανατικούς αιρετικούς. Ενώ, εάν αδιαφορήσουν δεν θα πετύχουν σχεδόν τίποτε απέναντι της προπαγάνδας των αιρετικών της χώρας μας. 275. Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι μοναχοί και τα μοναστήρια μας για την προστασία της Ορθόδοξου πίστεως και την αντιμετώπιση των αιρετικών; Οι μοναχοί των μοναστηριών μας βοηθούσαν ανέκαθεν στην διάδοση, διατήρηση και προστασία της ορθοδόξου πίστεως και θρησκευτικής ενότητας στην χώρα μας. Τα μοναστήρια και οι μοναχοί που ασκούνται σ’ αυτά ήταν και είναι πνευματικά λιμάνια των χριστιανών, τα οποία τους ξεκουράζουν από τα φουρτουνιασμένα κύματα αυτού του αιώνος. Τόσο οι μοναχοί και μοναχές, όσο προπάντων οι ηγούμενοι και Πνευματικοί των μοναστηριών μας, εάν θα έχουν μία, όσο το δυνατόν ενάρετη ζωή, κατά το παράδειγμα των Αγίων Πατέρων, σύμφωνη με τις μοναχικές των υποσχέσεις, εάν θα προσεύχονται με επιμονή νυχθημερόν και γνωρίζουν όσο γίνεται καλλίτερα την Αγία Γραφή και την διδασκαλία των Αγίων Πατέρων, θα είναι από τώρα και εμπρός λαμπάδες και λιμάνια αναπαύσεως και σωτηρίας για τους κουρασμένους ψυχικά χριστιανούς, λόγω της αιχμαλωσίας εκ των παθών των, και για τους ολιγόπιστους, οι οποίοι μάχονται με τους πειρασμούς, τα πάθη και τις στενοχώριες αυτής της ζωής. Τα μοναστήρια μας, με την χιλιετή παράδοση τους, με τους ικέτες και οσίους μοναχούς τους, ήταν και πρέπει να είναι στο μέλλον οι εστίες της εν Χριστώ Ιησού πνευματικής ζωής, οι τόποι της παρηγοριάς και ενισχύσεως της πίστεως, οι φωτεινές οάσεις της χριστιανικής δράσεως και τα λιμάνια της ειρήνης των ψυχών των χριστιανών μας, με τις ιερές ακολουθίες που γίνονται σ’ αυτά, με τις πνευματικές διδασκαλίες των εμπείρων μοναχών και ιδιαίτερα με το παράδειγμα της καθαρής ζωής τους. Πιστεύω ότι υπάρχει ανάγκη στα μοναστήρια, όπως και στα χωριά, από καλούς Ιερείς και Πνευματικούς Ικανούς, διότι εάν θα βάλεις ένα τσοπάνη να φύλαξη χίλια πρόβατα, πολλά απ’ αυτά θα χαθούν και άλλα θα αρπάξει ο λύκος. Γι’ αυτό λέγει και ο άγιος Χρυσόστομος ότι, “όταν θα ελαττωθούν οι ποιμένες του Χριστού θα πολλαπλασιασθούν οι λύκοι”. 276. Τι γνώμη έχετε για τον οικουμενισμό και την παγκόσμια οικουμενική κίνηση; Εάν η οικουμενική κίνησης θα διευθυνόταν από την Ορθόδοξο Εκκλησία οι ελπίδες ενώσεως όλων των χριστιανών με τον οικουμενισμό θα ήταν περισσότερες. Αλλά όσο καιρό η οικουμενιστική κίνησης κυβερνάται από λαϊκούς, δηλ. από την προτεσταντική Εκκλησία, η οποία δεν έχει Ιεραρχία, και συνεπώς, ούτε την σωτήριο χάρι, η ελπίδα της ενώσεως των χριστιανών με τον οικουμενισμό σε μία κοινή καθολική Εκκλησία είναι σχεδόν αδύνατος. Στον Θεό όμως τίποτε δεν είναι αδύνατον. Είναι πρωτίστως ανάγκη να προσευχώμεθα πολύ, διότι χωρίς τον Θεό τίποτε δεν μπορούμε να κάνουμε (Ιωάν. 15, 5). Οι συναντήσεις των εκπροσώπων των Εκκλησιών είναι καλές, ευαγγελικές, διότι έτσι οι χριστιανοί γνωρίζονται περισσότερο μεταξύ των και καταπαύει το μίσος μεταξύ των. Όμως από εδώ μέχρι την ενοποίηση όλων των Εκκλησιών, η απόστασης είναι μεγάλη όσο ο ουρανός από την γη, διότι καμία ετερόδοξος Εκκλησία δεν θα αφήσει την πίστη της και να έλθει στην Ορθόδοξο πίστη. Ζητάτε ακόμη από τα μέλη των Ορθόδοξων Εκκλησιών, τα οποία τις εκπροσωπούν να προσέχουν πολύ για να μη εγκαταλείψουμε κάτι από την παράδοση μας, από τις διδασκαλίες των Αγίων Πατέρων και μάλιστα από τα δόγματα της Ορθόδοξου Εκκλησίας, τα οποία διαφυλάχθηκαν και στερεώθηκαν από τόσους αγίους και με τόσες θυσίες. Διότι, εάν οι συνελθόντες Άγιοι Πατέρες για την σύγκλιση των επτά Οικουμενικών Συνόδων και των άλλων Τοπικών στους πρώτους χριστιανικούς αιώνας, δεν αγωνίζονται με μεγίστη προσοχή για την διαφύλαξη των δογμάτων και των διδασκαλιών της ορθής ορθοδόξου πίστεως, εμείς σήμερα μπορεί να μην ήμασταν ορθόδοξοι χριστιανοί. Οπότε λοιπόν, πρέπει να προσέχουμε πολύ διότι οι θυσίες των Αγίων μας δεν έγιναν άσκοπα. Διαφορετικά χανόμεθα ψυχικά και διαιρούμε τους πιστούς των Ορθόδοξων Εκκλησιών, που είναι τόσο σταθεροί, ευλαβείς και αφοσιωμένοι χριστιανοί. 277. Πότε πιστεύετε ότι θα εκπληρωθεί ο λόγος τον Ιερού Ευαγγελίου, ότι θα γίνει στην γη “μία ποίμνη εις ποιμήν;”. Όταν όλοι οι χριστιανικοί και ετερόδοξοι λαοί έλθουν στην αληθινή ορθόδοξο πίστη του Θεού, ο οποίος τριαδικός δοξάζεται και μεγαλύνεται. Αυτό θα γίνει μόνο στην συντέλεια των αιώνων και τον τρόπο τον γνωρίζει μόνο ο Θεός. ΔΕΚΑΤΗ ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ 278. Πάτερ Κλεόπα, για εμάς τους μοναχούς τι είναι πιο ωφέλιμο να κάνουμε στην ζωή; Εγώ νομίζω ότι το ανώτερο σ’ αυτή την ζωή είναι να τα εγκαταλείπει κανείς όλα και να κλαίει για τις αμαρτίες του, διότι το ακριβότερο δώρο για εμάς είναι η αιωνιότητα. Συνεπώς, πρέπει να κάνουμε το πάν για να μη χαθούμε, διαφορετικά μάταια πλέον ζήσαμε σ’ αυτή την ζωή! 279. Ποια πνευματική σχέση υπάρχει μεταξύ προσευχής και αναγνώσεως των ιερών βιβλίων; Λέγουν οι Άγιοι Πατέρες, ότι ο νους του ανθρώπου με δύο έργα γενικά πρέπει να ασχολείται: Με την ανάγνωση και την προσευχή. Αυτά βοηθούν πάντοτε το ένα το άλλο. Όταν είμεθα ταραγμένοι και έχουμε διανοητικά περισπασμό, περισσότερο να διαβάζουμε τα ψυχωφελή βιβλία. Και όταν η καρδιά μας ειρήνευσε και οι σκέψεις μας συγκεντρώθηκαν, τότε περισσότερο να προσευχώμεθα και λιγότερο να διαβάζουμε. 280. Δώστε μου μία συμβουλή για την προσευχή, διότι μερικές φορές, ενώ έχω καιρό να προσευχηθώ, ο νους μου με προτρέπει να κάνω κάτι άλλο και άλλοτε, όταν δεν έχω καιρό, επιθυμώ να προσεύχομαι. Εάν σε αποσπά ο εχθρός από την προσευχή, εσύ να αρπάζεις ότι μπορείς. Γι’ αυτό λέγει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος: “Εάν στον καιρό της προσευχής σου κάνης κάτι άλλο από το να προσεύχεσαι, να ξέρης ότι γίνεσαι περίγελος των δαιμόνων”. Εγώ σε συμβουλεύω ποτέ να μην αφήνεις την προσευχή, ούτε να κάνης κάτι άλλο στον διορισμένο καιρό της, διότι ο διάβολος μας προτρέπει να κάνουμε οτιδήποτε, προπαντός στην κατάλληλη για προσευχή ώρα, μόνο και μόνο για να μη προσευχηθούμε. 281. τι εννοούμε για την προσευχή που γίνεται “εν πνεύματι και αλήθεια”. Όταν προσευχώμεθα νοερά στον Θεό, τότε προσευχώμεθα εν πνεύματι, δηλ. με τον νου και η καρδιά να έχει προσοχή και αίσθηση. Εν άληθεία προσευχώμεθα όταν εργαζόμαστε και τις εντολές του Θεού, διότι λέγει ο προφήτης Δαβίδ: “Πάσαι αι εντολαί σου αλήθεια” (Ψαλμ. 118, 86). Αλλά προσεύχεσαι εν αληθεία, όταν κάνης τις εντολές κατά τον νόμο του Θεού, με την ορθή πίστη, διότι, όπως λέγει ο ψαλμωδός: “Και ο νόμος σου αλήθεια” (Ψαλμ. 118, 142). 282. Πως μπορούμε να φθάσουμε στην πνευματική προσευχή; Μητέρα της προσευχής είναι η Χάρις του Αγίου Πνεύματος. Αυτή διδάσκει τον άνθρωπο να προσεύχεται, να προοδεύει στην προσευχή, μέχρι να φθάσει στην υψίστη βαθμίδα, που είναι η προσευχή της εκστάσεως. Διότι οκτώ είναι οι βαθμίδες της προσευχής, κατά τους Αγίους Πατέρας: Η εν πνεύματι φυσική θεωρία, δηλ. σκέψεις για την κτίση του Θεού, η προσευχή με την γλώσσα, η προσευχή με δυνατή την φωνή (προφορική), η προσευχή του νου και του στόματος, δηλ. όταν προσεύχεσαι προφορικά και προσεχής με τον νου όσα λέγεις, η νοερά προσευχή, η νοερά και καρδιακή προσευχή, όταν προσεύχεται μυστικά με νίψη και με αίσθηση της καρδίας σου, η καρδιακή προσευχή, όταν ο νους είναι κλεισμένος στην καρδιά με την Χάρι του Θεού και από εκεί ανυψώνεται στον ουρανό και η τελευταία βαθμίδα, εάν είναι με το σώμα ή χωρίς το σώμα. Αυτή η προσευχή γίνεται χωρίς λόγια και φθάνουν μόνον οι άγιοι με την Χάρη του Αγίου Πνεύματος. 283. Με ποιο είδος προσευχής μπορούμε να φθάσουμε στην θερμή καρδιακή προσευχή; Με κάθε είδος μπορούμε να αποκτήσουμε την καρδιακή προσευχή. Και με την ανάγνωση του ψαλτηρίου, εάν την κάνουμε με μεγάλη πίστη και προσοχή και με τις μετάνοιες και με τους Χαιρεημούς και ακόμη με την πνευματική ψαλμωδία, με την νηστεία, και με την ολονύκτια αγρυπνία. Οι Άγιοι Πατέρες όμως έχουν εκλέξει την ευχή του Ιησού για την απόκτηση της καρδιακής προσευχής, ως την πλέον κατάλληλη. Ανώτερη από την καρδιακή προσευχή είναι η έκστασης, η αρπαγή του νου, που ονομάζεται από τους πατέρας “πνευματική θεωρία”, και συμβαίνει όταν καθαρίζεται τελείως η καρδιά. Σ’ αυτή την βαθμίδα έφθασε ο Μωυσής, ο Ηλίας, όταν αξιώθηκαν να μιλήσουν με τον Θεό και είδαν την δόξα Του και ιδιαίτερα ο Απόστολος Παύλος, ο οποίος ανέβει μέχρι τρίτου ουρανού. Στην τελευταία αυτή βαθμίδα της προσευχής οι σωματικές δυνάμεις παραμένουν στον άνθρωπο, αλλά τις κυβερνάει το Άγιο Πνεύμα όπου και όπως θέλει, διότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να τις κυβέρνηση. Ο νους του ανθρώπου σε τέτοιες στιγμές λειώνει σαν κερί στην φωτιά από την δύναμη του θείου πυρός και παύουν οι ενέργειές του. Δεν μπορεί τότε ο άνθρωπος με την ανθρώπινη αντίληψη να καταλάβει τα μυστήρια αυτά του Θείου Πνεύματος. Ούτε τις θείες αποκαλύψεις κατά τον καιρό της προσευχής, δεν μπορεί να εξήγηση στους άλλους αυτός πού τις είδε, αλλά μόνο σ’ άλλους πού ευρίσκονται υψηλότερα απ’ αυτόν, όπως ήταν ο προφήτης Δανιήλ. Αυτός δεν μπορούσε να εξήγηση τις θείες αποκαλύψεις αλλά του τις εξήγησε ο αρχάγγελος Γαβριήλ. 284. Γνωρίσατε κανένα μοναχό ή λαϊκό, ο οποίος να έχει την καρδιακή προσευχή; Γνώρισα μερικούς ερημίτες, που ζούσαν στις τρώγλες των δασών γύρω από το μοναστήρι Συχαστρία, την Σύχλα, την Παλαιά Αγαπία, το Ποκρώβ, αλλά πόσο είχαν προοδεύσει στην αρετή μόνο ο Θεός το γνωρίζει. Τώρα όλοι αυτοί έφυγαν απ’ αυτό τον κόσμο. Είχαν επίσης την καρδιακή προσευχή, πατέρες από το μοναστήρι μας την Συχαστρία, όπως ο π. Γερβάσιος Γκάσπαρ, ο Παΐσιος Νικητένκου, μάγειρας του μοναστηρίου (1970) και ίσως ο αδελφός μου, Γεράσιμος Ηλίε. Όμως η καρδιακή προσευχή είναι ένα μυστικό έργο, το όποιο μόνο ο Θεός το γνωρίζει, και αυτός που την έχει πολύ δύσκολα την λέγει στους άλλους. Μάλιστα μερικές φορές ούτε ο ίδιος άνθρωπος δεν γνωρίζει ότι έχει την καρδιακή προσευχή. Υπάρχουν και λαϊκοί που έχουν αυτή την πνευματική προσευχή, ώστε ξεπερνούν και τους μοναχούς. Να σας ειπώ ένα θαυμαστό γεγονός που είδα εδώ στην εκκλησία, πριν από δέκα χρόνια. Ευρισκόμουν στο Άγιο Βήμα. Είχα έλθει στην Εκκλησία από τις 4 το πρωί και διάβαζα την Θεία Μετάληψη μπροστά στην Αγία Τράπεζα γονατιστός. Μετά από λίγη ώρα μπήκε μέσα μία γυναίκα να προσευχηθεί, η οποία είχε έλθει από το βράδυ στο μοναστήρι. Δεν την γνώριζα. Προσκυνούσε όλες τις εικόνες και έκανε παντού μετάνοιες. Δεν γνώριζε ότι κάποιος ήταν στην εκκλησία. Ήταν σκοτάδι διότι ήταν τότε χειμώνας. Βλέποντας εγώ να προσεύχεται έτσι επίμονα την κοίταζα από την Ωραία Πύλη και αυτή επήγε και γονάτισε στο μέσον της εκκλησίας με τα χέρια υψωμένα ψηλά και έλεγε από την καρδιά της αυτά τα λόγια: “Κύριε, μη με εγκαταλείπεις. Κύριε, μη με εγκαταλείπεις!”. Είδα ένα κίτρινο φως τριγύρω της και τρόμαξα. Κατόπιν η γυναίκα έπεσε με το πρόσωπο στην γη και προσευχόταν σιωπηλά. Η φωτεινή ακτίνα που την περιέλουζε μεγάλωσε περισσότερο και μετά εξαφανίσθηκε. Κατόπιν, αφού έσβησε το θείο εκείνο φως, η γυναίκα σηκώθηκε στα πόδια της και βγήκε έξω από την εκκλησία. Ήταν μία απλή γυναίκα από τα χωριά μας. Ιδού λοιπόν, ποιος έχει το δώρο της προσευχής. Να που και οι λαϊκοί ξεπερνούν τους μοναχούς. Εγώ έκανα προσκομιδή και από την μεγάλη μου συγκινήσει άρχισα να κλαίω και έτρεμα με τα χαρτιά στο χέρι. Μόνο ο Θεός γνωρίζει πόσοι εκλεκτοί υπάρχουν σ’ αυτό τον κόσμο! 285. Τι έχετε να πείτε για τις φαντασίες που έρχονται στην ώρα της προσευχής; Μακάριος είναι ο νους πού προσεύχεται χωρίς φαντασίες, διότι μόνο ο Χριστός δεν είχε φαντασίες, επειδή ήταν Θεός. Ο Αδάμ έπεσε από τον παράδεισο, αφού πρώτα έπεσε στην φαντασία του, διότι φαντάστηκε, κατά την συμβουλή του εωσφόρου, ότι εάν θα φάει από τον απαγορευμένο καρπό, δεν θα πεθάνει στον αιώνα. Λέγουν οι Άγιοι Πατέρες ότι ο μεγαλύτερος πειρασμός στην ώρα της προσευχής είναι η φαντασία του νου, που λέγεται και “οκτάπους της ψυχής ή “οκτάγωνο”. Ονομάζεται ακόμη η φαντασία και “γέφυρα των δαιμόνων”. Στον καιρό της καρδιακής προσευχής, το δυσκολότερο πράγμα είναι η διαφύλαξης του νου από τον διασκορπισμό. Είναι πιο δύσκολο ακόμη από το να φυλάξεις τον νου από τους λογισμούς. Να παρατηρούμε ότι κάθε τι που είναι περιφερειακό (έρχεται και φεύγει) και φανταστικό, δεν είναι από τον Θεό. Εάν νομίζουμε ότι μπορούμε να εμποδίσουμε την φαντασία μας, εξαπατόμαστε. Δεν μπορούμε να εισδύσουμε στην στενή πύλη της καρδίας, ούτε μπορούμε να φθάσουμε τον Θεό. 286. Γιατί ο άνθρωπος είναι ανώτερος από όλα τα αλλά δημιουργήματα; Όλα είναι δημιουργήματα του Θεού, αλλά δεν προήλθαν όλα από τον Θεό, όπως προήλθε ο άνθρωπος. Αυτός δημιουργήθηκε με την βούληση της Αγίας Τριάδος, κατ’ εικόνα και ομοίωση του Θεού. Συνεπώς ο άνθρωπος έχει την δύναμη να γίνει υιός του Θεού κατά χάριν, να αναγεννηθεί εκ του Θεού, να δημιουργήσει καλά έργα, να θεωθή. Έχει ψυχή ζώσα, που προήλθε από τον Θεό και σ’ αυτήν αναπαύεται ένα μικρό μέρος των ακτίστων ενεργειών του Θεού, οι οποίες είναι τόσες όσες είναι και οι ιδιότητες του Θεού. 287. Αυτός πού δεν κάνει το θέλημα του Θεού, έχει καθήκον να προτρέπει τους άλλους στην απόκτηση των καλών έργων; Λέγει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος ότι “πρέπει και αυτός πού δεν κάνει τα έργα των αρετών να διδάσκει τους άλλους για τις αρετές και την στέρηση των έργων του την συμπληρώνει με τα ωφέλιμα λόγια του”. Ενώ ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος λέγει: “Πρέπει αυτός που διδάσκει και δεν τα εκτελεί, ο ίδιος να ντρέπεται από τα λόγια του και έτσι να αρχίσει και αυτός να κάνη λίγο – λίγο τα έργα των αρετών”. 288. Τι συμβουλή μας δίνετε για την ψυχική μας σωτηρία; Να παραμείνετε μέσα στο πλοίο την Εκκλησία, να υπακούετε σ’ Αυτήν, διότι είναι το σώμα του Χριστού. Αυτή είναι η κοινή Μητέρα μας. Δια της Εκκλησίας μπαίνουμε στον κόσμο, στην ζωή και με αυτή αναχωρούμε απ’ αυτό τον κόσμο, για την αιώνια ζωή. Εμείς οι χριστιανοί ομοιάζουμε με ένα δένδρο φυτεμένο από τον Θεό. Το κλωνάρι που πέφτει από το δένδρο πεθαίνει και δεν μπορεί να ζήση πλέον. Έτσι και οι χριστιανοί που αποκόπτονται από την Εκκλησία, πεθαίνουν και δεν μπορούν να έχουν πλέον ζωή, ούτε σωτηρία, εκτός και επιστρέψουν πάλι στους κόλπους της. Όταν ο άνθρωπος ταλαντεύεται στην πίστη και εγκαταλείπει τελικά την Εκκλησία, μάταια είναι όλα τα καλά έργα. Και όπου υπάρχει ενότης και ειρήνη, εκεί υπάρχει σωτηρία και Χάρις Θεού. Λέγουν ακόμη οι Άγιοι Πατέρες ότι στους έσχατους καιρούς δύο πράγματα θα βοηθήσουν την Εκκλησία και τους πιστούς της. α) Η αίσθησης και παρουσία της ερήμου, δηλαδή τα βουνά, οι σπηλιές και τα δάση και β) η διατήρησης της πίστεως μυστικά στις καρδιές των αγωνιστών χριστιανών. 289. Που πιστεύετε ότι σώζονται οι μοναχοί ευκολότερα; Στην κοινοβιακή ζωή, στην ιδιόρρυθμη ή στην ησυχαστική; Λέγει ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης τα εξής: “Οι μοναχοί των κοινοβίων σώζονται κατά χιλιάδες, ενώ της ιδιορρύθμου ζωής, ένας στους χίλιους”. Στην κοινοβιακή ζωή πρέπει να υπάρχει ένας νους, μία σκέψης για όλους και μία ψυχή σ’ όλα τα σώματα, όπως λέγει ο Μέγας Βασίλειος. Ενώ στην Ιδιόρρυθμη ή κελιώτικη ζωή κάνει καθένας ότι θέλει. Κανείς δεν τον κυβερνάει και δεν του κόβει το θέλημα, παρά μόνο η συνείδησής του τον καθοδηγεί και ο Πνευματικός, εάν τον συμβουλεύεται. Όσο αφορά αυτά να προσέξουμε και τα λόγια του Γέροντος μας και ηγουμένου της Συχαστρίας, π. Ιωαννικίου Μορόϊ, ο οποίος έλεγε: “Πατέρες και αδελφοί, όταν θα καταστραφεί η κοινοβιακή ζωή στα μοναστήρια, τότε αυτά θα ερημώσουν”. Και έτσι είναι. 290. Κατά την τάξη της μοναχικής ζωής σήμερα, με ποια κανονική αιτία μπορεί κάποιος μοναχός να αναχωρήσει από το μοναστήρι της Μετανοίας του; Τρεις είναι οι λόγοι για τους οποίους ένας μοναχός μπορεί να φύγει σε άλλο μοναστήρι και συγκεκριμένα: Εάν μένουν στο μοναστήρι γυναίκες, εάν είναι μικρά παιδιά και εάν ο ηγούμενος είναι αιρετικός. Τέταρτος λόγος κατά τον Μέγα Βασίλειο είναι, όταν ένας μοναχός τραυματίσθηκε πνευματικά στο μοναστήρι του, οπότε μπορεί να πάει σε άλλο. 291. Ποια είναι η σπουδαιότητα της Θείας Λειτουργίας; Η Θεία Λειτουργία έχει χαρακτήρα και θυσίας και δείπνου. Με την λειτουργική Θυσία ξεπλένονται οι αμαρτίες αυτών πού μνημονεύονται με την εξαγωγή μερίδων στην Προσκομιδή και κάθε φορά με αυτή την Ιερά Θυσία προσφέρεται ως δώρο το δείπνο του Κυρίου, δηλαδή το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Όσο διάστημα θα τελείται η Θεία Λειτουργία στην γη, αυτό θα είναι και το σημείο ότι το έλεος του Θεού δεν μας εγκατέλειψε ακόμη. Ενώ όταν θα παύση η Θυσία και προσφορά, όπως λέγει Δανιήλ ο προφήτης, τότε θα έλθει το τέλος του κόσμου. Διότι δεν θα ερημώσουν και κάψουν τα όπλα την γη, αλλά η ανομία θα ερημώσει όλη την γη και θα καταστρέψει τους θρόνους των δυναστών. 292. Πάτερ Κλεόπα, πότε ήλθατε στο μοναστήρι; Οι γονείς μου απέκτησαν δέκα παιδιά από τα οποία τα πέντε, -τέσσερα αγόρια και ένα κορίτσι- επήγαμε σε μοναστήρια. Ο μεγάλος αδελφός μου, ονόματι Μιχαήλ ασκήτευε στα βουνά Τσεαχλέου. Η αδελφή μου Αικατερίνη έγινε μοναχή στο μοναστήρι Παλαιά Αγαπία, ενώ εγώ και δύο μεγαλύτερα αδέλφια μου, ο Βασίλειος και ο Γεώργιος, ήλθαμε στην Συχαστρία. Μέχρι το 1935 πέθαναν όλοι οι αδελφοί μου, κατόπιν απέθανε και ο πατέρας μου Αλέξανδρος. Έζησα πλέον εγώ, ως ηγούμενος τότε του μοναστηρίου Συχαστρία και η μητέρα μου στο σπίτι, στην κοινότητα Σουλίτσα -Μποντοσάνι. Το έτος 1946 μετέφερα την μητέρα μου στην Συχαστρία, όπου την έκειρα μοναχή και την έστειλα στην Παλαιά Αγαπία, όπου έζησε μέχρι το 1968 και έφυγε για τον Κύριο σε ηλικία 92 ετών. Ό ερχομός μου στο μοναστήρι έγινε ως έξης: στις 12 Δεκεμβρίου 1929, μνήμη του αγίου ιεράρχου Σπυρίδωνος, όταν ήμουν 17 ετών έφυγα από το πατρικό σπίτι με τον μεγαλύτερο αδελφό μου Βασίλειο με τους ντορβάδες μας στην πλάτη. Στον ένα είχαμε τους βίους των Αγίων, το ψαλτήρι, το Ωρολόγιο και την Αγία Γραφή, ενώ στον άλλο είχαμε δύο μεγάλες ζωγραφιστές εικόνες, η μία της Θεοτόκου και η άλλη του Αγίου Γεωργίου. Τίποτε άλλο δεν πήραμε από το σπίτι. Οι γονείς μας Αλέξανδρος και Άννα μας συνόδευσαν κλαίγοντας μέχρι κάτω την πεδιάδα, στην περιοχή πού ονομάζεται “Το φαράγγι του Βόδα”. Τότε ο αδελφός μου Βασίλειος άρχισε να ψάλλει το κοντάκιο των Χαιρετισμών του Σωτήρος Ιησού Χριστού μας: “Ιησού γλυκύτατε το Φως του κόσμου, της ψυχής μου φώτισαν τους οφθαλμούς…”. Κατόπιν ασπασθήκαμε τα χέρια των γονέων μας, επήραμε την ευχή των και αναχωρήσαμε για την σκήτη Κοζάντσεα. Εκείνη τη στιγμή οι γονείς μας έπεσαν κάτω και έκλαιγαν με αναφιλητά…. Στην Κοζάντσεα μείναμε μία νύκτα κοντά στον π. Παΐσιο. Μετά επήραμε και τον αδελφό μας Γεώργιο και ήλθαμε και οι τρεις στην Σουτσεάβα, προσκυνήσαμε τα Λείψανα του αγίου Ιωάννου του Νέου και κατεβήκαμε κάτω στο μοναστήρι Συχαστρία. Εδώ ήταν ηγούμενος ο πρωτοσύγκελος Ιωαννίκιος Μορόϊ. Όταν μας είδε, μας κράτησε τρεις ημέρες και τρεις νύκτες έξω στην πόρτα του μοναστηρίου, για να μας δοκιμάσει εάν έχουμε υπομονή για την μοναχική ζωή. Μόνο το βράδυ μας άφηνε να κοιμηθούμε μέσα σ’ ένα κελί. Μετά από τρεις ήμερες νηστείας, προσευχής και πειρασμών, μας κάλεσε στην εκκλησία, μας εξομολόγησε, μας κοινώνησε των Αχράντων Μυστηρίων και μας έδωσε κελιά και διακονήματα στο μοναστήρι. Μ’ αυτό τον τρόπο μπήκαμε στην μοναχική ζωή. Κατόπιν το 1931 και 1933 πέθαναν τα αδέλφια μου και έμεινα πλέον μόνος. Το 1937 εκάρη μοναχός και έβοσκα τα πρόβατα του μοναστηρίου επί δέκα χρόνια. Κατά τα έτη 1942 -1945 μου ανέθεσαν την διακυβέρνηση του μοναστηρίου, επειδή ο Ηγούμενος ήταν άρρωστος. Τον Ιανουάριο του 1945 χειροτονήθηκα Ιερεύς και εξελέγην ηγούμενος της Μετανοίας μου, στην θέση του αποβιώσαντος Γέροντος μου ηγουμένου Ιωαννικίου. 293. Τώρα που φθάσαμε στο τέλος αυτών των πνευματικών συνομιλιών, θα σας παρακαλέσω πάτερ Κλεόπα, να δώσετε και σε μένα προσωπικά μία ωφέλιμη συμβουλή. Πάτερ Ιωαννίκιε, τίποτε δεν είναι τόσο εύκολο, όσο να διδάσκεις τους άλλους και τίποτε δεν είναι τόσο δύσκολο όσο να εκτελείς αυτά πού διδάσκεις. Πρώτα – πρώτα να έχουμε συναίσθηση, ότι σε κάθε στιγμή λυπούμε τον Θεό. Χωρίς αυτή την καρδιακή ταπείνωση, δεν μπορούμε να σωθούμε. Εγώ έτσι τουλάχιστον αρχίζω την εξομολόγηση μου. Κατόπιν, εάν θέλεις να σωθείς, φύλαξε αυτά τα τρία πράγματα, όπως λέγει ο Μέγας Αντώνιος: Να μη μεταβαίνεις από το ένα μοναστήρι στο άλλο, να έχεις πάντοτε τον Θεό μπροστά στα μάτια σου και οτιδήποτε κάνεις να το κατοχυρώνεις με χωρία της Αγία Γραφής και των Αγίων Πατέρων. Ένας άλλος πατήρ έλεγε: “Να μένεις συχνά στο κελί σου, να έχεις τους αδελφούς ως αγγέλους, ζήτησε να έχεις την ειρήνη και θα σωθείς”. “Έτσι και εμείς πάτερ, να φυλάξουμε με ακρίβεια τις διδασκαλίες των Αγίων Πατέρων, τις εντολές του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού και με την Χάριν Του, ελπίζουμε να σωθούμε και να φιλοξενηθούμε στην αιώνια ανάπαυση. Αμήν. ΠΑΪΣΙΟΣ ΟΛΑΡΟΥ Η φήμη του γέροντος Ιερομόναχου π. Παϊσίου είναι παντού διαδεδομένη στα μέρη της Μολδαβίας, όπως και του μαθητού του, αρχιμ. π. Κλεόπα Ήλίε. Έχουν και οι δύο τον ίδιο ζήλο για τον Χριστό, για την προστασία της ορθοδόξου πίστεως, για την προσευχή, την νηστεία, την αγάπη, για την ησυχία. Αποτελούν σήμερα τα μεγαλύτερα πνευματικά αναστήματα, λόγω της ασκητικής των ζωής και των πολλών προσωπικών εμπειριών πού γεύθηκαν εξ αυτής της πολιτείας τους. Έτσι με τον αγιασμένο βίο τους, το κήρυγμα των, τις σοφές συμβουλές των αναπαύουν πάσης τάξεως και ηλικίας χριστιανούς πού πρόθυμα καταφθάνουν στα κελιά των για ένα λόγο σωτηρίας… Ό π. Παΐσιος είναι ό Πνευματικός της καρδίας. Ξεκινά πρώτα με την προσευχή, μετά εξομολογεί και πατρικά συμβουλεύει ότι ο λόγος πηγάσει μέσα από την καρδιά του. Γι’ αυτό κλαίει στις εξομολογήσεις των άλλων, πού και αυτοί βλέποντας τον, ταπεινώνονται και αρχίζουν τα κλάματα για τις αμαρτίες τους. Σπανίως ομιλεί περί κολάσεως. Ό παρήγορος λόγος του στρέφεται περισσότερο στο έλεος του Θεού και την μακαριότητα των δικαίων. Γι’ αυτό ο αποχαιρετισμός του προς τα πνευματικά του παιδιά γίνεται με τα λόγια: “Καλή αντάμωση στην θύρα του παραδείσου!”. Είναι ο πατήρ της συγχωρή Μερικές από τις σπουδαιότερες ερωταποκρίσεις, που είχαμε μαζί του για την ωφέλεια όλων μας: 1. Πάτερ Παΐσιε πέστε μας κάτι για τον τόπο της καταγωγής σας. Γεννήθηκα στο χωριό Στρωϊέστ του νoμού Μποτοσάνι το 1897 και οι γονείς μου λέγονταν Ιωάννης και Αικατερίνη. Ήμουν ό μικρότερος από τα πέντε παιδιά του σπιτιού μας. Οι γονείς μου έζησαν με ειρήνη σ’ όλη των την ζωή και με δίδαξαν την αγάπη για τον Χριστό με την συχνή παρακολούθηση των Ιερών ακολουθιών στην εκκλησία. 2. Τι συμβουλές σας έδιναν οι γονείς σας στα παιδικά σας χρόνια; Περισσότερο με δίδασκαν με την ζωή των, γιατί ήταν άνθρωποι απλοί. Ποτέ δεν τους άκουσα να μαλώσουν ή να υβρισθούν. Ό πατέρας μου γνώριζε το Όνειρο της Παναγίας από στήθους, καθώς και άλλες προσευχές, και προσευχόταν τόσο δυνατά, ώστε αν τον ακούγαμε και εμείς. Έλεγε όπως λέγει και ό ιερεύς: “Του Κυρίου δεηθώμεν!” και κτυπούσε κλαίγοντας με τις γροθιές του τα στήθη του. Ενώ ή μητέρα μου ήταν αγαπημένη με όλο τον κόσμο και μας έλεγε πολλές φορές: “Παιδιά μου, να είσθε φρόνιμα για να σας τίμηση ό κόσμος!”. 3. Ποιος σας προέτρεψε για τον μοναχικό βίο; Οι βίοι των αγίων με βοήθησαν να ακολουθήσω τον Χριστό δια του μοναχισμού. Κατ’ αρχάς επήγα στην σκήτη Κοζάντσεα, το1921. Πνευματικός μου ήταν ό π. Καλλίνικος Σούσου, μεγάλος αγωνιστής και εργάτης της προσευχής. Κάθε φορά με ξυπνούσε τα μεσάνυκτα, λέγοντας μου: “Άιντε να πάμε στην εκκλησία διότι ό θερισμός είναι πολύς και οί έργάται ολίγοι”. Αλήθεια είναι ότι στενοχωριόμουνα πού σηκωνόμουν τόσο ενωρίς, αλλά πηγαίνοντας στην εκκλησία τον εύρισκα πολλές φορές να με περιμένει στον έξωνάρθηκα… Είχα μέσα μου την επιθυμία να ζήσω στην ησυχία. Ηθέλησα να πάω στην μονή Συχαστρία, όπου υπάρχει περισσότερη ησυχία, αλλά ό τότε ηγούμενος π. Ίωαννίκιος δεν με δεχόταν χωρίς την ευλογία του Γέροντος μου. Έμεινα λοιπόν στην Κοζάντσεα, όπου με την ευλογία του Γέροντος μου έφτιαξα σ’ ένα κατάλληλο μέρος ένα σπιτάκι και δίπλα ένα παρεκκλήσιο, όπου αγωνίσθηκα στην ησυχία και προσευχή, χωρίς να εγκαταλείψω το διακόνημά μου, πού είχα στην εκκλησία. Εκεί έζησα 18 χρόνια δηλ. μέχρι το 1948, οπότε ήλθα στην μονή Συχαστρία. 4. Ποιοι είναι οι σπουδαιότεροι μαθητές που είχατε στην ησυχία; Είχα αρκετούς, αλλά ό πιο ενάρετος ήταν ό αδελφός του πατρός Κλεόπα, ονόματι Γεώργιος Ήλίε. Ενθυμούμαι ότι έμενε σ’ ένα κελί με ένα άλλον δίπλα του, ό όποιος δεν γνώριζε να διαβάζει. Ήταν σιωπηλός πάντοτε, βιαστής της προσευχής και της νηστείας. Κάποτε, όταν προσεύχονταν μαζί το βράδυ, ό αδελφός Γεώργιος του έριξε δύο χαστούκια στα μάγουλα για να του δίωξη τον ύπνο. Τότε ό γέροντας εκείνος φοβισμένος έτρεξε στην προσευχή μετά ήλθε σε εμένα ταραγμένος και μου είπε, ότι ό Γεώργιος τρελάθηκε και δεν μπορούμε να κάνουμε μαζί τα πνευματικά μας καθήκοντα. Επήγα και τους συμφιλίωσα. Την άλλη ημέρα εργαζόμουν στο αμπέλι με τους αδελφούς. Το βράδυ στείλαμε τον δόκιμο Γεώργιο να ετοιμάσει το φαγητό. Όταν ήλθαμε βρήκαμε στο τραπέζι ένα σημείωμα, το όποιον έγραφε: Συγχώρεσέ με πάτερ Παϊσιε, πηγαίνω για πέντε ήμερες στο δάσος για να κλάψω τις αμαρτίες μου. Εμείς φάγαμε, κάναμε την βραδινή προσευχή μας και εξαπλώσαμε. Κατά τα μεσάνυκτα, ακούω στην πόρτα κάποιος να κτυπά. Ποιος είναι; ερώτησα. “Ευλόγησον πάτερ Παΐσιε, είμαι ό αδελφός Γεώργιος ό αμαρτωλός”. “Ό αδελφός Γεώργιος αναχώρησε στην ησυχία επί πέντε ήμερες για να μετανοήσει!” Του είπα Μπήκε στο κελί μου φοβισμένος και κουρασμένος. “Τι έπαθες;” τον ερώτησα. Και αυτός μου είπε , πήγα σ’ ένα κοίλωμα στο δάσος και εκεί αποφάσισα να μείνω πέντε ήμερες με προσευχή και νηστεία. Άλλα, όταν διάβαζα την βραδινή ακολουθία με τους Χαιρετισμούς των Αρχαγγέλων, άκουσα μία φοβερή φωνή: “Τι κάνεις δω;” Ήταν ό σατανάς! Τότε φοβισμένος πήρα το Ωρολόγιο της Εκκλησίας και δεν κατάλαβα πώς έφθασα εδώ. Σας παρακαλώ, συγχωρέστε με, πάτερ Παΐσιε. “Ό Θεός να σε συγχώρηση, αδελφέ Γεώργιε, του απήντησα. Αυτά παθαίνουν, αυτοί πού θέλουν οποιοδήποτε έργο χωρίς την ευλογία του γέροντος του”. Αφού αναχώρησε ό αδελφός Γεώργιος για το μοναστήρι Συχαστρία, μου έστειλε ό Θεός, ένα άλλο καλόν υποτακτικό, επίσης στο όνομα Γεώργιος. Καταγόταν από το χωριό Φλαμινζί, ήταν μεγάλης ηλικίας, με γένια και άσπρα μαλλιά και σ’ όλη του την ζωή βοσκούσε πρόβατα. Ή πρώτη μας συνάντηση έγινε μία χειμωνιάτικη βραδιά. Εμφανίστηκε μπροστά μου, έξω από το κατώφλι της εκκλησίας, ξυπόλυτος και γαλήνιος στο πρόσωπο. Τίναζε τα κατακόκκινα πόδια του για να πέση το χιόνι. “Έμεινε κοντά μου, ως υποτακτικός οκτώ χρόνια. Αυτό μόνο έχω να ειπώ ότι με ξεπέρασε σε όλα, στην νηστεία, την προσευχή, την ταπείνωση και τίποτε δεν έκανε χωρίς ευλογία. Έμεινε για πάντα στην μνήμη μου, ως ένας αληθινός ερημίτης. Τις μετάνοιες του δεν τις αριθμούσε και όλη σχεδόν την νύκτα προσευχόταν. Κάποτε με ερώτησε: Πάτερ Παΐσιε, πόσες περίπου μετάνοιες πρέπει να κάνω για ένα λέϊ (3 περίπου δραχμές), Όταν κάποιος μου δίνη με την παράκληση να προσευχηθώ γι’ αυτόν; Περίπου 10 μετάνοιες είναι αρκετές, του είπα εγώ. Όχι, πάτερ, λέγει εκείνος, εγώ κάνω 100 μετάνοιες για ένα λέϊ… Δεν μπορώ να θυμηθώ και σημειώσω όλα, όσα είδα και ωφελήθηκα από την οκταετή ζωή αυτού του αγαπητού και όσιου γέροντος. 5. Τι πνευματικές συμβουλές δίνετε στους μαθητές σας Πριν γίνω Ιερεύς και Πνευματικός, τους πλέον γνωστούς εκ των λαϊκών, προέτρεπα να προσεύχονται πολύ, να διαβάζουν το ψαλτήριο, να κάνουν μετάνοιες, να νηστεύουν, να συμφιλιώνονται μεταξύ τους και να εξομολογούνται στον Πνευματικό της Σκήτης. Τους μαθητές μου, όμως ήμουν υποχρεωμένος να τους διδάσκω περισσότερο με τα έργα και λιγότερο με τα λόγια. “Όταν με έβλεπαν να τρέχω στην προσευχή, να νηστεύω, να σιωπώ και να συμπεριφέρομαι μαζί των με πραότητα, αναγκάζονταν και οί ίδιοι να κάνουν τα ίδια και ανώτερα έργα από εμένα. Όταν χειροτονήθηκα, ήμουν υποχρεωμένος να προσπαθώ να τους ωφελήσω και με τα λόγια, διότι δεν ανταποκρινόμουν με την ζωή μου. Μόνο με την χάρι του Θεού προσπαθούσα να τους ειρηνεύσω όλους και να επιστρέψουν στα κελιά τους ήσυχοι. 6. Επειδή υπηρετήσατε ως νοσοκόμος, πείτε μας κάτι για το τέλος ορισμένων μοναχών ή μαθητών της Πανοσιότητα σας; Ναι, αγαπούσα τους ασθενείς, όχι από αγάπη για τον Θεό, αλλά από ανθρώπινο καθήκον. Εάν θελήσω να ειπώ ή να γράψω για το τέλος των μοναχών πού κοιμήθηκαν με ειρηνικό τέλος, θα πρέπει να γράψω ένα ολόκληρο βιβλίο. Θα αναφέρω όμως μερικά παραδείγματα εξ αυτών: Ενθυμούμαι ένα αδελφό, ονόματι Γεώργιο Κοσμαντσιούκ, μεγάλο αγωνιστή. Αυτός, όταν αρρώστησε, με κάλεσε κοντά του και μου ζήτησε να τον κουρεύσω μοναχό. Την τρίτη ημέρα μετά την κούρα του, κοινώνησε των Άχραντων Μυστηρίων, έλαβε συγχώρηση από όλους και όντας στα χέρια μου παρέδωσε την ψυχή του στα χέρια του Θεού. Ένας ιεροδιάκονος, ονόματι Γεράσιμος Βιέρου, όταν αρρώστησε, με κάλεσε να του διαβάσω την Παράκληση της Θεοτόκου. Ενώ είχα φθάσει στο μέσον, παρέδωσε την ψυχή του στην αγκαλιά του Θεού. Άλλος ιεροδιάκονος, ό Νήφων Ντραγκουλεάνου, μεγάλος βιαστής των αρετών, με κάλεσε μία ημέρα και μου είπε: “Κλείδωσε το κελί μου και έλα πάλι την δεύτερη ημέρα να ψάλλουμε μαζί με τους αγγέλους το Αλληλούια”. “Όταν ήλθε ή επόμενη ήμερα, εγώ καθυστέρησα με τον κόσμο και δεν επήγα στην καθορισμένη ώρα. Επήγα στις εννέα, αλλά ό π. Νήφων μόλις είχε κοιμηθεί, διότι ήταν ακόμη το σώμα του ζεστό. Έκλαψα και λυπήθηκα πολύ διότι δεν ήλθα στις 8 για να ψάλλουμε μαζί του και με τους αγγέλους το Αλληλούια! Γνώρισα και ένα άλλον θαυμαστό γέροντα, τον μοναχό Γερμανό Κοντουράκε, πού ήταν ηλικίας 90 ετών. Ήταν ειρηνική ψυχή και σ’ όλη του την ζωή ήταν τσοπάνης προβάτων. Είχε μεγάλη ευλάβεια στον άγιο Νικόλαο και τον παρακαλούσε συχνά: “Άγιε Νικόλαε, λυπήσου με τον αμαρτωλό. Εγώ γέροντας και εσύ γέροντας είσαι, έχεις έλεος για μένα!” Πέθανε την ήμερα της μνήμης των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Δεν μπορώ να ξεχάσω ούτε τον μοναχό Γεννάδιο Άβαταμινίτσε, ό όποιος, παρότι γέροντας, έκανε μετάνοιες δίπλα στο κρεβάτι μου, όταν ήμουν άρρωστος για να θεραπευθώ. Έζησε μαζί μου οκτώ χρόνια, ενώ σ’ όλη του την ζωή δεν κοιμήθηκε σε κρεβάτι. Όταν πλησίασε ή ώρα του θανάτου του, ζήτησε και τον έβγαλα έξω στην γεμάτη από χόρτα και λουλούδια αυλή. Τον άφησα επάνω στα χόρτα να βλέπει προς ανατολάς και έτσι, μέσα στην φύση πού έζησε ολόκληρη την ζωή του ως τσοπάνης και την αγάπησε, παρέδωσε και την ψυχή του στον Θεό. Στην μνήμη μου παρέμειναν ανεξίτηλες ή ταπείνωση και ή απλότητα τους, διότι δεν ήταν άνθρωποι μορφωμένοι με πολλές γνώσεις, αλλά αυτά πού παρέλαβαν από τους προκατόχους των, τα διατηρούσαν με ευλάβεια, δηλ. τον κανόνα στο κελί, τις εκκλησιαστικές ακολουθίες και το εργόχειρο. Ήταν και πολύ προοδευμένοι στην νοερά προσευχή. 7. Πότε, πάτερ Παϊσιε, εισήλθατε, στο μοναστήρι Συχαστρία και ποία ή πνευματικότητα τότε των πατέρων; Ήλθα στην Συχαστρία το 1948. Ηγούμενος τότε ήταν ό π. Κλεόπας. Υπήρχε εκεί μία αληθινή κοινοβιακή ζωή. Γνώρισα πατέρες, οί όποιοι δεν είχαν τίποτε στο κελί των παρά μόνο το ξυλοκρέβατο και λίγα βιβλία. Ό π. Δομέτιος, ένας γέροντας μοναχός και ενάρετος, δεν απουσίαζε ποτέ από την ακολουθία της εκκλησίας, και ερχόταν από την αρχή του μεσονυκτίου. Ένας άλλος ταπεινός μοναχός ό π. Χριστόφορος, γηροκόμος των ασθενών αδελφών, μετέφερε στις πλάτες του τους ασθενείς αδελφούς στην εκκλησία και μάλιστα τον π. Μιχαήλ, ό όποιος είχε παραλύσει. Όλοι οί αδελφοί ήταν υποχρεωμένοι να έρχονται στον όρθρο. Όταν δεν έρχονταν, δεν έτρωγαν την δεύτερη ήμερα. 8. Πάτερ Παϊσιε, πότε σας μετέθεσαν στο μοναστήρι Σλάτινα και πώς ήταν εκεί ή ζωή; Μετέβην στην Σλάτινα το φθινόπωρο του 1949 με μία συνοδεία από 23 αδελφούς της Συχαστρίας με επικεφαλής τον π. Κλεόπα. Συνάντησα και εδώ πνευματικούς πατέρας, όπως τον άρχιμ. Παϊσιο Κοσμά. Προ του θανάτου του ό π. Παΐσιος κάλεσε όλους τους πατέρας και ζήτησε συγχώρηση. Ήλθα και εγώ δίπλα του και τον προέτρεψα να λέγει το “Κύριε Ιησού Χριστέ…”. Αυτός τότε μου απήντησε: “Πάτερ Παΐσιε, είμαι άνθρωπος αμαρτωλός, πολύ αμαρτωλός, αλλά άλλον Θεόν δεν γνώρισα. Τον παρακαλούσα σ’ όλη μου την ζωή και πιστεύω ότι θα προνοήσει για μένα!”. Και λέγοντας αυτά έφυγε ή ψυχή του για πάντα από κοντά μας. Γνώρισα ακόμη τον μοναχό Ίουβενάλιο Μπιρσάν. Αυτός διάβαζε πάντοτε ψαλτήριο, αγαπούσε την υπακοή και την σιωπή. Ήταν εκκλησιαστικός και κόλλυβας και ουδέποτε έκανε λάθη στο διακόνημα της εκκλησίας. Αγαπούσε επίσης την κατά Θεόν πτώχεια. Στο κελί του δεν είχε τίποτε, παρά μόνο δύο μοναχικά ενδύματα, ένα μικρό χαλί για τις μετάνοιες, το ψαλτήριο και ήταν πάντοτε ευτυχισμένος. Τότε στην Σλάτινα είχαν έλθει πολλοί αδελφοί και υπήρχε υπακοή και ειρήνη μεταξύ μας. Διότι Τι ωραιότερο μπορεί να υπάρχει στην γη από την ενότητα και αγάπη! 9. Ζήσατε ένα διάστημα και στην σκήτη Ραρέου. Τι πνευματικές αναμνήσεις έχετε από εκεί; Έμεινα περίπου ένα χρόνο στη σκήτη Ραρέου, ή οποία εξαρτάται από το μοναστήρι Σλάτινα. Εκεί αγωνίζονταν αρκετοί μοναχοί, από τους οποίους ό σπουδαιότερος ήταν ένας μοναχός τυφλός, ονόματι Νικόδημος. Ήταν δυνατός στην πίστη και έμπειρος στις πνευματικές συμβουλές για την πνευματική οικοδομή των άλλων. Κάποτε ό ηγούμενος της Σκήτης με ερώτησε, εάν απέκτησα την νοερά προσευχή. Εγώ του είπα ότι τίποτε δεν άκουσα γι’ αυτήν. Τότε αυτός μ’ έκλεισε σ’ ένα μικρό κελί, με τα τζάμια καλά σφραγισμένα και με διέταξε να λέγω πάντοτε το “Κύριε Ιησού Χριστέ…”. “Έμεινα εκεί κλεισμένος μία εβδομάδα. Κατόπιν με εξέτασε, εάν κατόρθωσα την προσευχή. Του απάντησα ότι δεν μπόρεσα να κάνω τίποτε. Όταν άκουσε αυτά εκείνος, στενοχωρήθηκε και μου είπε: “Είσαι ένα μικρό, άχρηστο και άδειο δοχείο”. Μείνε ακόμη μία εβδομάδα στο ίδιο κελί για να διδαχθείς την νοερά προσευχή! “Εγώ έκανα υπακοή και το Σάββατο, όταν ήλθε να με ερώτηση τα ίδια, του είπα, για να μην τον στενοχωρήσω, ότι απέκτησα την ευχή. Τότε αυτός χαρούμενος με διέταξε να την διδάξω και στους άλλους”. Εγώ όμως ούτε τώρα στα γεράματα δεν την απέκτησα, διότι δεν έχω πνευματική ζωή και δεν αγαπώ, όσο πρέπει, τον Χριστό… 10. Τι άλλα ωφέλιμα θυμάστε κατά τον καιρό της διακονίας σας στην Ραρέον; Πηγαίνοντας κάποτε με τον μαθητή μου για την σκήτη Ραρέου, περάσαμε από ένα ορεινό χωριό, ονόματι Σλατιοάρα. Εκεί εξήλθε μπροστά μου μία γυναίκα και μου είπε ότι στο τάδε σπίτι είναι μία γερόντισσα και δεν μπορεί να πεθάνει διότι είναι ενοχλημένη με την τάδε γειτόνισσα. Επήγα στο σπίτι, κάλεσα την γειτόνισσα, τους διάβασα συγχωρητική ευχή, τις συμφιλίωσα και όταν αναχωρήσαμε από το σπίτι, ή γυναίκα εκείνη παρέδωσε την ψυχή της με ειρήνη. 11. Ως Πνευματικός στο μοναστήρι Συχαστρία επί 30 χρόνια τι έχετε να μας πείτε γι’ αυτό το δύσκολο διακόνημα; Ή πνευματική πατρότητα είναι το δυσκολότερο διακόνημα της μοναχικής ζωής. Από αυτήν εξαρτάται ή σωτηρία ή τιμωρία κάθε ψυχής, ή μοναχική κούρα των αδελφών μιας μονής, ή άδεια για να κοινωνήσουν λαϊκοί και μοναχοί, καθώς επίσης και ή χορήγησης συμμαρτυρία για τους άξιους της ιεροσύνης. Μεγάλη ευθύνη έχει ό Πνευματικός και γι’ αυτό σώζεται δυσκολότερα από ένα μοναχό ή λαϊκό. Ως Πνευματικός της μονής Συχαστρίας είχα πολλές πνευματικές ευφρόσυνες, αλλά και Όχι λιγότερους πειρασμούς και απογοητεύσεις. Όλους τους υποδεχόμουν ως πνευματικά μου παιδιά, τους παρηγορούσα, τους συμφιλίωνα, Όταν διχάζονταν μεταξύ των και τους συμβούλευα ν’ αγαπούν περισσότερο την υπακοή, τις εκκλησιαστικές ακολουθίες, την σιωπή, ταπείνωση, προσευχή στο κελί. Μερικοί όμως έρχονταν σπανίως στην εξομολόγηση, συγχωρούσαν δύσκολα τους άλλους, διαμαρτύρονταν στο διακόνημα τους και ήταν ενίοτε πολύ δυσαρεστημένοι. Με αυτούς είχα πολλή δουλειά να κάνω. Χρειαζόταν περισσότερη υπομονή και τέχνη για να τους κερδίσω πνευματικά. Πολλές φορές πήγαινα στα κελιά τους. Άλλοτε τους έδινα ευκολότερο κανόνα προσευχής κ.λ.π., τους έδινα κουράγιο και πολύ προσευχόμουν γι’ αυτούς. Μερικοί άπ’ αυτούς ωφεληθήκανε, ενώ άλλους τους κρατούσα να μην πέσουν στο χειρότερο και να μη φεύγουν από το μοναστήρι. Κατά πόσο επέτυχα, πόσους κέρδισα ή έχασα γνωρίζει μόνο ό Θεός. “ένα μόνο έργο γνωρίζω, ότι για Όλους αυτούς τους οποίους ξομολογούσα και συμβούλευα, θα έχω να δώσω λόγο ενώπιον του Δίκαιου Κριτου Χριστού. 12. Σάς φαίνεται δυσκολότερη ή πνευματική πατρότητα και ποιμαντική των λαϊκών ή των μοναχών; Είναι δυσκολότερη ή ποιμαντική των μοναχών και ιερέων από ότι των λαϊκών, επειδή αυτοί έδωσαν υποσχέσεις, έχουν μεγάλη ευθύνη διότι γνωρίζουν τον λόγο του Θεού και τους ιερούς Κανόνες και όμως δεν εκτελούν τα καθήκοντα των, δηλ. αμαρτάνουν με την θέληση τους και έχουν επίγνωση του κάκου. Ενώ οι λαϊκοί έχουν μικρότερη ευθύνη και πολλοί σφάλλουν από αγνοία. Εδώ εκπληρώνεται ό λόγος του Ευαγγελίου, ό οποίος λέγει: “Τω διδόντι πολύ, πολύ ζητηθήσεται και τω διδόντι ολίγον, ολίγον ζητηθήσεται”. 13. Εάν κάποιος δεν υπακούει στον Πνευματικό του και επιτελεί το κακό, έχει καμιά ευθύνη ενώπιον του Θεού ό Πνευματικός γι’ αυτόν; Εάν κάποιος παρεκκλίνει από τα καθήκοντα του και δεν υπακούει στις συμβουλές του Πνευματικού του, αυτός θα έχει και την ευθύνη ενώπιον του Θεού. Ό Πνευματικός όμως είναι υποχρεωμένος να προσεύχεται στον Θεό για την επιστροφή του και για την συγχώρηση του. 14. Τι κανόνα προσευχής επιβάλλετε σ’ ένα δόκιμο μοναχό, σ’ ένα μοναχό, στον μεγαλόσχημο και τον ιερομόναχο; Εγώ δεν βάζω κανόνα με νούμερα. Γενικά στους αδελφούς πού εξομολογούνται τους δίνω τον κανόνα του κελιού, δηλ. τους χαιρετισμούς του αγίου της ημέρας, την Παράκληση της Θεοτόκου ή άλλου αγίου και εάν μπορούν ένα κάθισμα του ψαλτηρίου. Επιπλέον στους αδελφούς δοκίμους του μοναστηριού τους λέγω να κάνουν από 40 μετάνοιες μεγάλες, στους μοναχούς από 100, ενώ στους μεγαλόσχημους διπλασιάζεται ό κανόνας, διότι έλαβαν πέντε τάλαντα και πρέπει να τα επαυξήσουν. Εγώ Τι έπαθα μία φορά για τον κανόνα της προσευχής! Αφού εκάρη μοναχός, επήγα στον Πνευματικό μου και τον ερώτησα Τι κανόνα πρέπει να κάνω. Αυτός μου είπε: “Επειδή είσαι στην υπακοή, να κάνης ότι μπορείς!”. Επειδή όμως εγώ δεν Έμεινα ευχαριστημένος με τον λόγο αυτόν, επήγα για δεύτερη φορά και τον ερώτησα. Τότε ό Πνευματικός μου, κάπως αυστηρά μου είπε: “Εάν για δεύτερη φορά με ρωτάς, από τώρα σου λέγω να κάνης αυτό πού δεν μπορείς να κάνης μέχρι τώρα, διότι ή υπακοή στο μοναστήρι και ό κόπος του κοινοβίου καλύπτουν ένα μέρος του κανόνος”. 15. Τι κανόνα βάζετε στους ασθενείς, πού δεν μπορούν να κάνουν μετάνοιες; Στους γέροντες και ασθενείς, τους βάζω κανόνα κατά την δύναμη τους. Εάν δεν μπορούν να κοπιάσουν σωματικά, τους λέγω να διπλασιάζουν την προσευχή με το “Κύριε Ιησού Χριστέ…”. Ζούσε κάποτε στο μοναστήρι Συχαστρία ένας μεγαλόσχημος, ό μοναχός Νικάνωρ Μπίτικα, ό όποιος στα γεράματα του δεν μπορούσε να κάνη εδαφιαίες μετάνοιες, ενώ τις προσκυνητές τις έκανε από το σκαμνί. Αφού έπεσε στο κρεβάτι, δεν μπορούσε πλέον να κάνη ούτε προσκυνητές, ούτε σταυρό, παρά μόνο στο στήθος σημείωνε το σημείο του σταυρού και έτσι έκανε τον κανόνα του. Λοιπόν, καθένας να κάνη όσο μπορεί και όπως μπορεί, κατά την συμβουλή , του Πνευματικού, διότι “ιλαρό δότη αγαπά ό Θεός”. 16. Τι κανόνα μετανοίας επιβάλλετε στους λαϊκούς, στους γονείς πού έχουν παιδιά και στους νέους πού πρόκειται να νυμφευθούν; Στους λαϊκούς βάζω κανόνα ανάλογα με τις περιστάσεις και την κατάσταση πού ευρίσκονται. Γι’ αυτούς πού έχουν πολλά παιδιά, ό μεγαλύτερος κανόνας είναι να μεγαλώσουν τα παιδιά των στο φόβο του Θεού και να μη τα φονεύουν με εκτρώσεις ή άλλες σκανδαλώδεις πράξεις. Αυτοί πού δεν έχουν είναι υποχρεωμένοι να κάνουν ελεημοσύνη, εάν βέβαια έχουν εάν είναι πτωχοί, να μη κλέπτουν και να ζουν κοντά στην εκκλησία. Τους νέους συμβουλεύω να διατηρούν την σωφροσύνη και τιμή των προ του γάμου και μετά , τον γάμο τους να αποκτούν παιδιά, όσα τους δώσει ό Θεός. Να μη κάνουν εκτρώσεις, να μη αποφεύγουν την τεκνογονία με τεχνικά μέσα, να έχουν ένα Πνευματικό για εξομολόγηση και να εφαρμόζουν τους νόμους της Εκκλησίας περί νηστείας, εγκράτειας και λιτότητας. 17. Ποιοι είναι οί συνηθέστεροι και χειρότεροι πειρασμοί των μοναχών και πώς μπορούν να λυτρωθούν άπ’ αυτούς; όλα τα πάθη των μοναχών και οί πειρασμοί γεννώνται από δύο αμαρτίες: Από την ανυπακοή και την άκηδία στην προσευχή. Εάν εκπέσουμε από την αγία υπακοή και φεύγουμε εύκολα από την εκκλησία, την προσευχή, τις μετάνοιες, τις νηστείες, πέφτουμε πολύ εύκολα σ’ όλους τους πειρασμούς και τα θανάσιμα πάθη και χάνουμε την σωτηρία μας. Αυτές οί δύο αμαρτίες θεραπεύονται με την καθαρά εξομολόγηση στον Πνευματικό, με τον κανόνα και την εκβλάστηση των αρετών στην θέση των παθών, πού μας εξουσιάζουν. Μεγάλη βοήθεια στον δρόμο της σωτηρίας μας περεχεί ή ταπείνωσης και οί ταπεινοί λογισμοί, οί όποιοι μας ξεπλένουν από την αμαρτία και νικούν τον διάβολο. 18. Ποιες αρετές πρέπει να έχει ό ηγούμενος ή ό Πνευματικός για να ποιμαίνει επάξια τα πνευματικά του παιδιά; Πρέπει να γίνουν σ’ όλους παράδειγμα αρετής με την ταπείνωση και την αγάπη. Μόνο έτσι μπορούν να σωθούν αυτοί και να σώσουν και τους άλλους. 19. Πώς μπορεί να καταπολεμηθεί ή βδελυκτή αμαρτία της ακολασίας και πορνείας; Ή ακολασία στους λαϊκούς έχει φθάσει στο κατακόρυφο. Αυτή μαζί με την απιστία προς τον Θεό γρήγορα οδηγούν στο τέλος του κόσμου. Ή ακολασία κυριαρχεί στην γη, επειδή οί άνθρωποι δεν κρατούν τις νηστείες και απομακρύνθηκαν από τον Θεό. “Όταν ελαττωθεί ή πίστης, έρχεται στη θέση της ή πορνεία, ή μέθη, ό φόνος και κάθε κακία. “όλα αυτά μπορεί να καταπολεμηθούν με την καθαρά εξομολόγηση, την άρνηση της αμαρτίας, την αποχή για ένα διάστημα από την Θεία Κοινωνία, την νηστεία και την προσευχή. 20. Τι κανόνα επιβάλλετε στις γυναίκες πού κάνουν εκτρώσεις; Ό φόνος των εμβρύων πρέπει να κανονίζεται με μετάνοιες κάθε ημέρα, νηστεία μέχρι το βράδυ κάθε τετάρτη και παρασκευή, τελεία αποχή απ’ αυτή την αμαρτία και γέννηση άλλων παιδιών στην θέση των φονευθέντων. Επίσης απαγορεύεται σ’ αυτές τις περιπτώσεις ή Θεία Κοινωνία επί επτά χρόνια, εκτός σε περίπτωση εγκύου γυναικός πού μπορεί εκτάκτως να κοινωνήσει. 21. Για ποια αιτία αδυνάτισε σήμερα ό ζήλος για την προσευχή και τα καλά έργα, τόσο στα μοναστήρια όσο και στους λαϊκούς; - Διότι ελαττώθηκε ή πίστης σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Σήμερα κάθε χριστιανός και μοναχός ομολογεί ότι δεν μπορεί να προσεύχεται, όπως προσευχόταν στο παρελθόν ό άνθρωπος. Σήμερα μεγάλη φιλονικία υπάρχει μεταξύ της “Μάρθας” και “Μαρίας”, ή οποία εξέλεξε την αγαθή μερίδα. Σε όλα τα μοναστήρια σχεδόν υπερέχει της Μαρίας ή Μάρθα και δεν την αφήνει να προσεύχεται πολύ, ενώ ή Μαρία κλαίει απαρηγόρητη. Εάν θέσουμε πρώτα την εκκλησία, δηλ. την Μαρία και κατόπιν τα διακονήματα και εργόχειρα, δηλ. την Μάρθα, τότε όλα τα μοναστήρια και οι εκκλησίες μας θα αναγεννηθούν πνευματικά και ό διάβολος θα φεύγει από τους ανθρώπους. Ή πνευματική πρόοδος αρχίζει απ’ αυτό τον λόγο: “Κύριε, βοήθησε με να βλέπω τις αμαρτίες μου και να μη κατακρίνω τον αδελφό μου”. 22. Τι κανόνα βάζετε σ’ αυτούς πού αρνήθηκαν την πίστη των και κατόπιν μετανόησαν; Αυτούς πού δεν πιστεύουν στον Θεό, ούτε εξομολογούνται, δεν τους δέχομαι ούτε εγώ. Εάν όμως μετανοήσουν ειλικρινά, τους βάζω πρώτα να ειπούν το Σύμβολο της Πίστεως τρεις φορές. Κατόπιν τους φέρω να προσκυνήσουν στην εκκλησία, να προσκυνήσουν τις αγίες εικόνες και τα Λείψανα των αγίων. Μετά τους εξομολογώ, τους θέτω ένα κατά την δύναμη των κανόνα, και εάν στο μέλλον αγαπήσουν την εκκλησία, προσκυνούν, υπακούουν στους νόμους της, τους δίνω και την αδεία να κοινωνήσουν. Αυτό εξαρτάται από την πίστη και μετάνοια τους. Εάν ακόμη έχουν αμφιβολίες για την πίστη, τους δίνω να διαβάσουν κατάλληλα βιβλία για να ενισχυθούν στην πίστη. 23. Ποιο είναι το μεγαλύτερο έργο των μοναστηριών και των μοναχών; Να προσεύχονται ακατάπαυστα για τους εαυτούς των και για όλο τον κόσμο. Να δοξάζουν και υμνολογούν τον Θεό πάντοτε, να διδάσκουν και παρηγορούν τους ανθρώπους. Στο μοναστήρι ή Μάρθα πρέπει να υπάκουη στην Μαρία, και όχι ανάποδα και να ζουν ή μία αρμονικά με την άλλη. 24. Πώς πρέπει να ζήση ό μοναχός για να αξιωθεί της σωτηρίας; Λέγει ό Σωτήρ: “Εν τούτω γνώσονται πάντες, ότι έμοί μαθητές έστε, εάν αγάπη έχετε εν αλλήλοις” (Ίωάν. 13, 35). Κατόπιν ό καθένας να κάνη την διορισμένη σ’ αυτόν υπηρεσία με χαρά χωρίς γογγυσμούς και άκηδία. Έτσι θα διδάσκουμε και τους άλλους πρώτα με τα έργα μας και μετά με τα λόγια μας, έχοντας ύπ’ όψη μας τα λόγια του Κυρίου: “Ό ποιήσας και διδάξας μέγας κληθήσεται εν τη βασιλεία των ουρανών” (Ματθ. 5, 19). Επίσης τα λόγια του ψαλμωδού Δαβίδ, ό όποιος λέγει: “Δουλεύσατε τω Κυρίω εν φόβω και άγαλλιασθε αύτώ εν τρόμω” (Ψαλ. 2, 9). Τελικά, ό,τιδήποτε κάνουμε να απολήγει για την δόξα του Θεού και να γίνεται με ταπείνωση, καθώς λέγει ό Χριστός: “”Όταν ποιήσητε πάντα τα διαταχθέντα υμίν, λέγετε ότι δούλοι αχρείοι έσμεν, ότι ο όφείλομεν ποιήσαι πεποιήκαμεν” (Λουκά 17, 10). Τόσο οι μοναχοί, όσο και οί λαϊκοί, εάν έχουν την ειρήνη του Χριστού στην καρδιά των και την συνείδηση των και αγάπη για όλους, τότε έχουν ελπίδες να σωθούν. 25. Τι είδους ελεημοσύνη πρέπει να κάνουν οί μοναχοί; Οί μοναχοί πού έχουν να βοηθούν τους έχοντας ανάγκη. Πιστεύω ότι το μεγαλύτερο μισθό έχουν αυτοί πού βοηθούν τους ξένους και τους εχθρούς των. Ή ανώτερη όμως ελεημοσύνη των μοναχών είναι να είναι πτωχοί από κάθε υλικό πράγμα και να προσεύχονται για όλους. όπως λέγει και ό Ψαλμωδός: “Πλούτος εάν ρέη, μη προστίθεσθε καρδίαν” (61,11). Αυτοί πού δεν έχουν τίποτε να αισθάνονται ωσάν να τα έχουν όλα και αυτοί πού έχουν, να ζουν ωσάν να μη έχουν τίποτε και να τα προσφέρουν στους άλλους. Μεγάλη βέβαια δύναμη έχει ή ελεημοσύνη, αλλά για τους μοναχούς ανώτερη ή πτώχεια και ή καθαρή προσευχή. 26. Πώς μπορούμε να ειρηνεύσουμε αυτούς πού είναι διαπληκτισμένοι; Πρώτα να προσευχώμεθα γι’ αυτούς. Μετά να τους προτρέπουμε για εξομολόγηση στον Πνευματικό και να τους συμβουλεύουμε με τα λόγια του Ευαγγελίου, κατά τον λόγο του Κυρίου, πού λέγει: “Μακάριοι οί ειρηνοποιοί, ότι αυτοί υιοί Θεού κληθήσονται” (Ματθ. 5, 9). Αυτοί πού δεν θέλουν να συμφιλιωθούν, δεν μπορούν και να κοινωνήσουν. Εάν ό ένας άπ’ αυτούς πεθάνει ασυμφιλίωτος με τον αντίδικο του, τότε πρέπει ό ζών να υπάγει στον τάφο του επί 40 ήμερες και να τον παρακαλεί να τον συγχώρηση. Αυτό βέβαια είναι κάπως δύσκολο. Εμείς όμως προτρέπουμε τους ζώντας να βάζουν μετάνοια στους νεκρούς με τους οποίους στην ζωή μάλωσαν και ελπίζουμε στο έλεος του Θεού να τους συγχώρηση. Σε μερικά πνευματικά του παιδιά τα συμβούλευε ως έξης: Δεν σας εύχομαι εδώ στην γη να αποκτήσετε ούτε δόξα, ούτε περιουσία, ούτε κάθε τι το μάταιο και φθαρτό. Άλλα να κάνετε το θέλημα του Θεού για να έχετε και εδώ πολύ όφελος και στην άλλη ζωή την αιώνια μακαριότητα. Σε άλλη ευκαιρία έλεγε τα έξης: Να μη ξεχνάτε τον θάνατο, διότι στην ζωή μας αυτός είναι ό καλλίτερος διδάσκαλος. Όλοι όσοι ακολούθησαν την ανθρώπινη δόξα και εξαπατήθηκαν από τις κοσμικές μέριμνες, στο τέλος της ζωής των, λυπήθηκαν πολύ, αλλά ήταν πολύ αργά. 27. Δύο μοναχοί από την μονή Συχαστρία του ζήτησαν λόγο σωτηρίας και ό Γέροντας τους είπε: Να έχετε τον φόβο του Θεού και κάθε ήμερα να βάζετε καινούργια αρχή. ότι ελλείψεις έχετε να τις διορθώσετε. Εάν βλέπετε ότι δεν έχετε, τότε φυλαχτείτε να μη πέσετε. Είναι εύκολο να ζήσετε, αλλά είναι πολύ δύσκολο να πεθάνετε. Οί άνθρωποι ξεχνούν την ώρα του θανάτου, κατά την οποία θα δουν με τα μάτια των, αυτά πού έκαναν κακά ή καλά στην ζωή των. Κάποτε ευρέθηκα στο κρεβάτι ενός μελλοθανάτου, ό όποιος ήταν απροετοίμαστος, βασανιζόταν και κραύγαζε σε εμένα απελπισμένος: “Μη με αφήνεις, πάτερ Παΐσιε, μη με αφήνεις”. Σηκώθηκε από το κρεβάτι, ζητούσε να φυγή να γλιτώσει και φώναζε: “Μη με αφήνεις, πάτερ Παΐσιε” πέθανε σ’ αυτή την κατάσταση ό Θεός να τον συγχώρηση. Ένας άλλος πού ήταν ασθενής, είχε ειρηνικό θάνατο. Εξομολογήθηκε, κοινώνησε των αχράντων Μυστηρίων και ζήτησε να τον διαβάσουν μεγαλόσχημο. Την Πέμπτη εκάρη στο κρεβάτι του μοναχός και το Σάββατο αναχώρησε για τον Κύριο. Πριν από την ώρα του θανάτου του, μ’ έστειλε να καλέσω τον Πνευματικό του για να του διάβαση τις ευχές της ψυχορραγήσεως. Κατόπιν αναφώνησε: “Ανάψετε ένα φως, γρήγορα ένα κερί ανάψετε”. Του άναψα εγώ το φως και ζήτησε να το κράτη ό ίδιος. Το κράτησε στα χέρια του μερικά λεπτά. Κοίταξε προς τα αριστερά και έφριξε. Κατόπιν στράφηκε προς τα δεξιά και χάρηκε λίγο. Στην συνέχεια μου είπε: “Πάτερ, σβήσε το φως, δεν το χρειάζομαι άλλο”. Ήλθε ό Πνευματικός, του διάβασε τις ευχές και εκείνος ζήτησε να έλθουν όλοι οι πατέρες κοντά του. Αφού επήρε από όλους συγχώρηση, ανέπνευσε βαθιά και παρέδωσε την ψυχή του με ειρήνη. Αυτός ήταν ό μαθητής μου Γερβάσιος μοναχός. Είχε μόνο 19 χρόνια στην ζωή. Άγνωστες οι κρίσεις του Θεού. Παίρνει τους νέους για να μη αμαρτήσουν και αφήνει τους γέροντες για να μετανοήσουν. Δοξασμένο το Όνομα του Θεού, πού ανέχεται και εμένα ακόμη για να ζήσω και να μετανοήσω. 28. Τι είναι ή ταπείνωση, πάτερ Παϊσιε; Τον ρώτησαν μερικοί μαθητές του. Ταπείνωσης είναι ή σκέψης και αίσθησης της καρδίας μας ότι είμεθα αμαρτωλότεροι άπ’ όλους τους ανθρώπους και ανάξιοι για το έλεος του Θεού. Όταν υβρίζουμε εμείς οι ίδιοι τους εαυτούς μας δεν σημαίνει αυτό αληθινή Ταπείνωσης. Ή αληθινή Ταπείνωσης είναι όταν κάποιος μας ονειδίζει και υβρίζει δημοσίως και εμείς υπομένουμε και λέγομε: “Ό Θεός διέταξε τον αδελφό να με κακολογήσει για τις πολλές αμαρτίες μου”. Όταν κάποιος σε περιφρονεί, να λέγεις ότι ό Θεός τον διέταξε να μου το κάνη. Όταν ένας σου παίρνει την θέση ή την σειρά στις υπηρεσίες και τα διακονήματα, να λέγεις ότι ό Θεός διέταξε να γίνει έτσι. Κάθε τι να το δεχώμεθα ως εντολή του Θεού. Αυτό είναι αληθινή Ταπείνωσης. Ενώ υπερηφάνεια είναι, όταν εμπιστεύεσαι στον εαυτό σου, στον νου σου, στις δυνάμεις σου, όταν νομίζεις ότι είσαι ανώτερος από τον άλλον, καλλίτερος, ωραιότερος, εναρετώτερος και ευαρεστότερος στον Θεό. Τότε σίγουρα είσαι κυριευμένος από την υπερηφάνεια, από την οποία είθε να μας φύλαξη ό Θεός, πού ταπεινώθηκε για την σωτηρία μας. Να ταπεινούμεθα, αδελφοί, διότι ό υπερήφανος δεν μπορεί να σωθεί. Να κλαίμε τις αμαρτίες μας εδώ, για να χαρούμε στην άλλη ζωή αιωνίως, διότι μετά την σωματική μας αναχώρηση άπ’ αυτόν τον κόσμο όλοι θα μας ξεχάσουν. Να μην έχουμε την ελπίδα μας στους ανθρώπους, αλλά μόνο στον Θεό. Ό άνθρωπος αλλάζει. Σήμερα σου δίνει και αύριο σου ζητεί. Σήμερα σε επαινεί και αύριο σε κατακρίνει. Ας θέσουμε τις ελπίδες μας στο έλεος του Θεού και δεν θα απογοητευθούμε ποτέ. 29. Άλλοτε πάλι συμβούλευε ως εξής τους ίδίους μαθητές του: Εάν θα είχαμε την πίστη ότι ό Θεός είναι πάντοτε μαζί μας και μέσα μας, δεν θα φοβόμασταν ούτε τον θάνατο, ούτε την πείνα, ούτε την ασθένεια, διότι θα είχαμε την εμπιστοσύνη μας ότι ευρισκόμεθα στην αγκαλιά του Θεού, όπως τα νήπια στην αγκαλιά της μητέρας των. Δεν φθάσαμε όμως στο μέτρο αυτό. Έχουμε στηρίξει τις ελπίδες μας στα χρήματα, τις περιουσίες, στην δύναμη των ανθρώπων, στις ηδονές και όχι στον Θεό. 30. Πώς μπορούμε να έχουμε παντοτινή μνήμη του θανάτου και της μελλούσης Κρίσεως; Ερώτησε κάποιος από τους μαθητές του τον Γέροντα Αλίμονο στον άνθρωπο πού θα πέση στα χέρια του Θεού του Ζώντος, είπε ό Γέροντας στενάζοντας! Από μία φυλακή σε βγάζει ένας δικηγόρος, από ένα νοσοκομείο, μπορεί να σε βοηθήσει να βγεις ένας ιατρός, αλλά, όταν βαδίζεις ενάντια προς το Θείο θέλημα και παροργίζεις τον Θεό, που μπορείς να κρυφθείς από το πρόσωπο Του; Πατέρες, να σκεπτώμεθα πάντοτε τις αμαρτίες μας και την εσχάτη ώρα της κρίσεως και στους αιώνας δεν θα αμαρτάνουμε. 31. Πάτερ Παϊσιε, πείτε μου ένα λόγο σωτηρίας; Τον ρώτησε κάποιος. Έτσι ερώτησα και εγώ κάποιον και μου είπε: Να μη κάνης κάθε τι πού μπορείς, να μη πιστεύεις κάθε τι πού ακούς και να μη λέγεις κάθε τι πού γνωρίζεις!!! 32. Άλλοτε πάλι συμβούλευσε τα έξης σ’ ένα μαθητή του: Να ζητάμε από τον Θεό δια της προσευχής τον φόβο Του και τον φόβο του θανάτου. Με τον φόβο του Θεού έχουμε την αρχή της σοφίας, ενώ ό φόβος του θανάτου και της εσχάτης κρίσεως μας φυλάγει από την αμαρτία και μας προτρέπει στην μετάνοια. Επίσης από τον θείο φόβο γεννώνται σ’ εμάς ή πίστης, ή ελπίδα και ή αγάπη. 33. Πώς πρέπει να συμπεριφέρομαι στον πλησίον μου για να εκπληρώνω την εντολή της αγάπης; Τον ερώτησε ένας μοναχός. Να θεωρείς τον πλησίον σου καλλίτερο από τον εαυτό σου, να τον συμβουλεύεσαι, να του παραχωρείς την θέση σου, ενώ τις ελλείψεις του να τις καλύπτεις και να τις θεραπεύεις με την αγάπη σου. Κάνε αυτά και θα σωθείς. 34. Τι έχετε να μας πείτε για τους αιρετικούς, πάτερ Παΐσιε; Τον ρώτησαν κάποτε οι μοναχοί της μονής Συχαστρίας. Όπως λέγει και ή Αποκάλυψη, δύο θηρία θα εξαπατήσουν τον κόσμο. Το ένα θα προέλθει από την γη και το άλλο από την θάλασσα. Το πρώτο είναι οί αιρετικοί, οι όποιοι λέγουν: Ιδού, εδώ είναι ό Χριστός, εκεί ό Χριστός, πουθενά ό Χριστός! Το δεύτερο θηρίο εκ της θαλάσσης είναι οί άπιστοι και οί βλάσφημοι του Θεού. Θάλασσα είναι ό κόσμος, ενώ ή γη είναι ή Αγία Γραφή, από την οποία γεννώνται οί διαστρεβλωμένες διδασκαλίες των αιρετικών. Το πρώτο θηρίο, οί αιρετικοί, υπηρετεί το δεύτερο, δηλ. τους απίστους. Ποιος γνωρίζει όμως με Τι τρόπο και ποία μέσα θα σώσει ό Θεός την Εκκλησία Του και τον κόσμο! Αυτός είναι πού είπε: “Και εν αύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου την Εκκλησία και πύλαι αδου (δηλ. τα στόματα των αιρετικών) ου κατισχύσουσιν αυτής” (Ματθ. 16, 18). Ας προσευχώμεθα στον αγαθό Θεό και Σωτήρα μας Ιησού Χριστό να λύτρωση τον κόσμο και την Εκκλησία Του από αυτά το δύο μεγάλα θηρία της απώλειας. Κάποτε ένας μοναχός από την Συχαστρία τον ρώτησε: 35. Πάτερ Παΐσιε, βλέπω φαντασίες πειρασμικές και δεν μπορώ να τις υπομείνω, Τι να κάνω; Άκουσε, πάτερ, απήντησε ό Γέροντας, να δοξάζουμε , τον Θεό, διότι μας δοκιμάζει με πειρασμούς, με ασθένειες και κάθε είδους δοκιμασίες εδώ σ’ αύτη την γη και όχι στην άλλη. Εάν δεν ζούμε περικυκλωμένοι με πειρασμούς δεν μπορούμε και να σωθούμε. Όπως είναι ή φωτιά για τον χρυσό, έτσι είναι και οί πειρασμοί για την ζωή μας. Μας ενισχύουν, μας επαναφέρουν στον σωστό δρόμο, μας επαυξάνουν την πίστη, μας ταπεινώνουν και μας διδάσκουν να προσευχώμεθα και να συμβουλευώμεθα άλλους. Όποιος είναι καλός, γίνεται καλλίτερος, και αυτός πού νίκησε τους πειρασμούς να προσεύχεται για τους άλλους πού είναι ευάλωτοι στο κακό. Ας προσευχώμεθα, πάτερ. Όταν οί Πνευματικοί μας επιπλήττουν για την διόρθωση μας, να μη στενοχωρούμεθα, διότι ό δρόμος της σωτηρίας είναι με πειρασμούς στρωμένος. Τώρα, πάθαμε και εμείς ότι και ό ιερεύς Ήλί της Παλαιάς Διαθήκης με τα δύο παιδιά του. Τα λυπήθηκε και δεν τα επέπληξε στην κατάλληλη ώρα, οπότε έσφαλαν ενώπιον του Κυρίου και τιμωρήθηκαν όλοι με θάνατο. Ο Θεός να μας φύλαξη να μην έχουμε την τύχη εκείνου. 36. Ένας πιστός ζήτησε από τον Γέροντα λόγον ωφελείας και εκείνος τον είπε: Αδελφέ, πολλές φορές τα ζώα είναι σοφότερα από τους ανθρώπους. Να διδασκώμεθα από το βόδι την υπακοή και υπομονή, από το πρόβατο την ταπείνωση και πραότητα, από το μυρμήγκι και την μέλισσα την καθαριότητα και την εργατικότητα. Από όλα τα ζώα μπορούμε να πάρουμε κάτι για την ζωή μας. 37. ΛΟΓΟΣ Κάποια ημέρα ό Γέροντας ενώ θαύμαζε την ωραιότητα των δασών και βουνών της Σύχλας, είπε στους πατέρες με στεναγμούς: Φοβάμαι, πατέρες μου, πολύ ότι θα μείνουμε μ’ αυτόν τον φυσικό παράδεισο της γης και θα χάσουμε τον άλλον, λόγω της οκνηρίας μας! Άλλοτε πάλι, σε ώρα εσπερινού, ευρισκόμενος μέσα στο Ιερό Βήμα και ακούγοντας έξω ανάγνωσμα από τον προφήτη Ησαΐα περί της εσχάτης κρίσεως, γονάτισε και με βαθύς στεναγμούς, έλεγε: “Αλίμονο, Αλίμονο, Τι φοβερή θα είναι ή τελική κρίσης του Θεού. Και άρχισε να κλαίει με ολολυγμούς…”. 38 Στην συνέχεια πρόσθεσε ό Γέροντας και αυτό τον λόγο: Το καλλίτερο είναι να γίνει ό άνθρωπος ένα πήλινο σκεύος, το όποιον είναι χρήσιμο για όλους τους ανθρώπους και για όλες τις δουλειές κάθε ημέρα, και για το φαγητό, για το νερό κ.λ.π. Ενώ το χρυσό σκεύος τίθεται στα σκευοφυλάκια, κλειδώνεται στις ντουλάπες, κινδυνεύει από τους κλέφτες και χρησιμοποιείται λίγες φορές ή μία φορά τον χρόνο. Το πήλινο σκεύος έχει την καθημερινή του χρήση και προσφορά για τον άνθρωπο. Έτσι είναι και ό ταπεινός άνθρωπος, πού δεν ζητεί, τιμές και αξιώματα. Παραμένει ασήμαντος εν μέσω και της κατωτέρας ακόμη τάξεως ανθρώπων, άλλ’ όλους τους ωφελεί, τους συμβουλεύει, τους βοηθεί και όλοι τον ζητούν και χαίρονται μαζί του. Ή Ταπείνωσης είναι μεγάλο δώρο για τους μοναχούς και τους χριστιανούς! 39. Πάτερ Παΐσιε, Τι είναι ή συνείδηση; Τον ερώτησε ένα μοναχός. Συνείδηση είναι ό άγγελος του Θεού, ό όποιος φυλάγει , τον άνθρωπο. Όταν σε ελέγχει, σημαίνει ότι ό Θεός σε μαλώνει και πρέπει να χαίρεσαι διότι ό Θεός δεν σε ξέχασε. Πρέπει να έχουμε πάντοτε ενώπιον μας τις αμαρτίες μας, για να μας ραπίζει ή συνείδησης με τον έλεγχο και έτσι να αποκτήσουμε δάκρυα στην προσευχή και να μη αμαρτάνουμε πλέον. 40. Κάποτε ένας χριστιανός, πού ήταν λυπημένος, ζήτησε λόγο παρηγοριάς από τον Γέροντα και εκείνος τον είπε: Άκουσε, αδελφέ. Χωρίς πειρασμούς και θλίψεις δεν μπορούμε να σωθούμε. Άλλα να μη ταραζώμεθα, ούτε να ολιγοπιστούμε, διότι τώρα ό διάβολος επιτίθεται σκληρότερα εναντίον των ανθρώπων, από ό,τι στο παρελθόν, διότι ξέρει ότι λίγο καιρό ακόμη θα κυρίαρχη ως κοσμοκράτορας του σημερινού κόσμου. Να προσευχώμεθα, να υπομένουμε και να ενθυμούμεθα τα λόγια του Κυρίου, πού είπε ότι θα είναι μαζί μας μέχρι συντέλειας των αιώνων. Ούτε να απελπιζόμαστε στον καιρό των δοκιμασιών μας, διότι ό Θεός δεν μας εγκαταλείπει. όπως στο καιρό του προφήτου Ηλία του Θεσβίτου, του είπε ό Θεός ότι υπάρχουν ακόμη 7.000 άνδρες εκλεκτοί Του πού δεν προσκύνησαν τον θεό Βάαλ, έτσι σήμερα υπάρχουν πολλοί εκλεκτοί χριστιανοί με δυνατή πίστη πού δεν έκλιναν την ψυχή των στην δουλεία των παθών. Έχει ό Θεός τους δικαιους Του, στα χωριά και στις πόλεις, πού Τον δοξάζουν ήμερα και νύκτα και ζουν με παρθενία και εγκράτεια, ελεούν τους πτωχούς και τις χήρες, αλλά τα ονόματα τους τα γνωρίζει μόνον ό Θεός. 41. Μία γυναίκα, ή οποία δεν ήθελε να έχει πολλά παιδιά, επήγε στον Γέροντα να την συμβουλεύσει Τι να κάνη. Αυτός της είπε: Εάν αποφεύγεις τα παιδιά, αποφεύγεις την σωτηρία. Μην αρκείσαι μόνο σε ένα παιδί διότι μπορεί να το χάσης και αυτό. Τα πολλά παιδιά σ’ ένα σπίτι είναι υγιέστερα από εκεί όπου υπάρχουν συνήθως ένα ή δύο, τα όποια γίνονται δύστροπα και φιλάσθενα. Εδώ εκπληρώνεται ό λόγος του Κυρίου πού λέγει: “Ό σπείρων φειδομένως , φειδομένως και θερίσει, και ό σπείρων έπ’ εύλογίαις έπ’ εύλογίαις και θερίσει” (Β’ Κορ. 9, 6). Ήλθε σε μένα πριν από λίγο καιρό μία γερόντισσα γυναίκα για εξομολόγηση και την ερώτησα: Αδελφή, πόσα παιδιά έχεις; Απέκτησα 18 πάτερ! Τα οκτώ τα επήρε ό Θεός, πέθαναν από μικρά και τα άλλα δέκα είναι στην ζωή, όλοι τακτοποιημένοι στο χωριό με τις οικογένειες τους. Ήλθε μία άλλη γυναίκα από μακριά και την ερώτησα: Πόσα παιδιά έχεις, χριστιανή μου; Ούτε ένα, πάτερ. Πόσες εκτρώσεις έχεις κάνει μέχρι τώρα; Σαράντα έκανα πάτερ. Πήγαινε από εδώ, παιδί μου, και εξομολογήσου στον επίσκοπο και μετανόησε όσο έχεις καιρό, διότι είναι φοβερή ή κρίσης του Θεού! Μετά από την άρνηση της πίστεως, το μεγαλύτερο αμάρτημα στον κόσμο είναι ό φόνος των βρεφών δια των εκτρώσεων. Αυτά τα δύο αμαρτήματα προκαλούν γρήγορα την οργή και τιμωρία του Θεού στους ανθρώπους. Ένας αρχάριος μοναχός είπε στον Γέροντα: Τι να κάνω, πάτερ, διότι δεν μπορώ να κάνω υπομονή στο διακόνημα πού μου έδωσαν; Εάν μπορείς και δεν θέλεις, είναι αμαρτία, ενώ εάν δεν μπορείς, διότι είναι βαρύ ή είσαι ασθενής, δεν είναι αμαρτία. Μόνο να το πεις στον ηγούμενο να σε τακτοποίηση σε άλλο διακόνημα, όπως θα τον φωτισει ό Θεός. Στο μοναστήρι τίποτε να μην κάνης χωρίς ευλογία. Εάν ζήσουμε με υπακοή και εκκοπή θελήματος θα σωθούμε σίγουρα. 42. Ένας μοναχός ήλθε στον πατέρα Παΐσιο και του είπε: Πάτερ, θα κάνω αίτηση για να πάω στο Άγιον Όρος, διότι εδώ φοβούμαι ότι δεν θα σωθώ! Τότε ό Γέροντας του είπε: Και εγώ θα ήθελα να πάω, αλλά εάν με στείλουν ή μου δώσουν απολυτήριο από εδώ. Διαφορετικά δεν ξέρω Τι ζητώ. Εάν θέλουμε την σωτηρία μας να μη κάνουμε ποτέ το θέλημα μας, ούτε να εμπιστευόμεθα στον δικό μας νου. Πάτερ, άκουσα ότι ένα τμήμα εκ των μοναχών πηγαίνει στην μονή Νεάμτς Πολύ καλά! Εκεί δεν υπάρχει ό Θεός; Ακούγοντας αυτά τα λόγια ό νέος μοναχός, επέστρεψε ήσυχος στο κελί του. Μερικοί μοναχοί ζήτησαν λόγους παρακλήσεως από τον Γέροντα και εκείνος τους είπε: Από τρία πράγματα πρέπει να φυλάγεται περισσότερο ό μοναχός: Από το κρασί, την κρεοφαγία και την συζήτηση με γυναίκες. Ένας άλλος πάλι, του ζήτησε συμβουλές και ό Γέροντας του είπε: Παράδωσε τον εαυτό σου στο θέλημα του Θεού και θα έχεις ειρήνη στην ψυχή σου. Κάνε ότι σε διατάζουν, μην εργάζεσαι τίποτε χωρίς ευλογία. Όταν δεν ξέρης κάτι, ρώτησε τους άλλους, και όταν δεν υπάρχει κάποιος να τον ερώτησης, προσευχήσου στον Θεό και Εκείνος θα σου δείξει τον καλό δρόμο και θα σε φωτίσει. 43. Όταν βρίσκομαι μόνος και πρέπει να εκλέξω κάτι, πώς θα ξέρω ότι αυτό θα είναι κατά Θεόν, για να το κάνω; Προσευχήσου επίμονα με νηστεία και μετάνοιες μέχρι τρεις ήμερες και προσπάθησε να ακούσης την φωνή της συνειδήσεως σου. Αυτό πού σε προτρέπει να κάνης επίμονα, αυτό είναι και το θέλημα του Θεού. 44. Κάποτε τον ερώτησαν μερικοί αδελφοί: Γιατί, πάτερ Παΐσιε, δεν έχουμε αγάπη για την προσευχή και δεν στεκόμαστε με ζήλο και ευλάβεια στην εκκλησία, έτσι όπως ήλθαμε στην αρχή; Εμείς είμεθα οι ένοχοι, διότι ασχολούμεθα περισσότερο με τις υλικές φροντίδες, παρά με τον Θεό. Διάβασα στον άγιο Ισαάκ τον Σύρο αυτόν τον λόγο περί προσευχής: “Σημείο πνευματικής αδυναμίας είναι ή περιφρόνησης προς την προσευχή”,Και σε άλλο μέρος λέγει: “Εάν ό μοναχός κάνη κάτι άλλο στον καιρό της προσευχής, περιπαίζεται από τον διάβολο”. Έτσι λοιπόν, εάν εγκαταλείψουμε τον κανόνα της προσευχής, τότε μας εγκαταλείπει και ό Θεός. Ή αποστολή του μονάχου είναι μία και μόνη: Να δοξάζει ακατάπαυστα τον Θεό, να προσεύχεται για τον κόσμο και για την συγχώρηση των αμαρτιών του. Μόνο σε περίπτωση μεγίστης ανάγκης για επιτέλεση διακονήματος κατόπιν υπακοής στον γέροντα μας ή υπηρεσίας ασθενών, επιτρέπεται να απουσιάζουμε από την εκκλησία. Άλλα και τότε είμεθα υποχρεωμένοι να προσευχώμεθα νοερός. Ή ελάττωσης της αγάπης και του ζήλου για τα Θεία και προπαντός για την εκκλησία, είναι σημείο της ψυχικής μας ερημώσεως. 45. Σε ένα νέο ιερομόναχο του έδωσε ό Γέροντας την έξης συμβουλή: Μη δέχεσαι ποτέ γυναίκα στο κελί σου για να την συμβουλεύσεις, διότι αυτό είναι μεγάλος κίνδυνος, ιδιαίτερα για τους νέους μοναχούς. Εάν σου ζητεί συμβουλή να πάτε στην εκκλησία και όχι στο κελί. Εάν σε αναζητούν γυναίκες για συμβουλές μη χαίρεσαι γι’ αυτό, αλλά να φοβάσαι, διότι είναι μεγάλος κίνδυνος. Από τις συζητήσεις με γυναίκες έρχονται οί πτώσεις! 46. Δύο αρχάριοι αδελφοί ζήτησαν από τον Γέροντα λόγους παρηγορητικούς και εκείνος στενάζοντας τους είπε: Διάβασα στον άγιο Θεόδωρο τον Στουδίτης αυτόν τον λόγο: “Αγια είναι τα οστά εκείνα πού έχουν σπέρμα στην Σιών!” Ευλογημένοι και αγιασμένοι να είναι και οί γονείς σας πού σας γέννησαν και σας χάρισαν στον Θεό. Να ζείτε με χαρά και πολλή ευγνωμοσύνη στον Οίκο του Θεού. Το μοναστήρι είναι ή Ιερουσαλήμ και ή πνευματική Σιών. Από τον αγώνα μας εδώ θα εξαρτηθεί και ή απόκτησης της ουρανίου Ιερουσαλήμ. Να είσθε ευτυχείς διότι ευρίσκεστε στην αγκαλιά του Θεού και κατοικείτε στις πύλες του θείου Οίκου. Πόσοι από τους άλλους της ηλικίας σας θα επιθυμούσαν να κατοικούν εδώ, να ψάλλουν μαζί σας, να προσεύχονται και να χαίρονται μέσα σ’ αυτή την αγγελική χορεία, αλλά δεν εκλήθησαν από τον Θεό. Λοιπόν, Άιντε, πηγαίνετε χαίροντες και προσμένοντας πάντοτε το θείον έλεος. 47. Ένας Πνευματικός ζήτησε από τον Γέροντα μία συμβουλή και εκείνος τον είπε: Το δυσκολότερο έργο για τον Ιερέα είναι ή Θεία Λειτουργία και ή εξομολόγησης. Μερικοί σκανδαλίσθηκαν και έπεσαν ακόμη κατά την εξομολόγηση. Γι’ αυτό ό Ιερεύς καλείται και Πνευματικός διότι θα πρέπει να είναι το φως για τους άλλους και το δοχείο της Χάριτος του Αγίου Πνεύματος. Εάν έχει πλούσια επάνω του την θεία χάρι, δεν σκανδαλίζεται από τις αδυναμίες των ανθρώπων, διότι ευρίσκεται θεία χάριτι υπεράνω αυτών και μπορεί να θεραπεύει τις ψυχές των χριστιανών. Εάν είναι εμπαθής, το Άγιο Πνεύμα δεν κατασκηνώνει σ’ αυτόν και εύκολα σκανδαλίζεται, όταν ακούει τα αμαρτήματα των ανθρώπων. Ένας τέτοιος ιερεύς δεν πρέπει να εξομολογεί τον κόσμο. Ή πνευματική πατρότητα δίνεται κατά κανόνα, μόνο στους ηλικιωμένους και δοκιμασμένους στην αρετή. Οσάκις πρόκειται να εξομολογήσουμε, είμεθα υποχρεωμένοι πρώτα να προσευχηθούμε, να έχουμε πραότητα και με την ανάλογη διάκριση και Χάρι του Θεού μπορούμε να κερδίζουμε πολλούς για την σωτηρία. 48. Σε άλλον αδελφό, πού του ζήτησε συμβουλές, του είπε: Ή καλλίτερη συμβουλή την όποια μπορώ να σου δώσω είναι να υπομένεις τα πάντα στο μοναστήρι. Εάν οί Άγιοι υπέμειναν τα θανατηφόρα βάσανα των από τους εχθρούς της πίστεως μας για την αγάπη του Χριστού, πώς εμείς να μη υπομείνουμε έναν έλεγχο ή επίπληξη από τους άλλους ή τους γεροντάδες μας, πού έχουν τον Θεό μέσα των και έτσι θα μας βοηθήσουν να σωθούμε; 49. Ένας άλλος αδελφός ερώτησε τον Γέροντα: Πάτερ, τι να κάνω στον καιρό του πειρασμού για να μη νικηθώ; Αδελφέ, αυτό να κάνης: Να προσεύχεσαι και να υπομένεις, μέχρι να απαλλαγής από τον πειρασμό. Είδες όταν έρχεται βροχή με αστραπές, βροντές και θύελλες, τρέχεις για να προφυλαχθείς στο σπίτι σου; Ενώ, όταν πέραση ή κακοκαιρία, βγαίνεις πάλι έξω. Έτσι και στο μοναστήρι, όταν έρχονται οί πειρασμοί και σε περικυκλώνουν, τρέξε για προσευχή στην εκκλησία ή στο κελί σου, κάνε την Παράκληση της Παναγίας, προσκύνησε τον Τ. Σταυρό, διάβασε ένα ή δύο καθίσματα από το ψαλτήρι. Όταν πέραση ό πειρασμός, βγές πάλι για το διακόνημά σου και ευχαρίστησε τον Θεό, διότι σε σκέπασε στον καιρό της δοκιμασίας σου. 50. Μία ασθενής γυναίκα, αφού εξομολογήθηκε στον Γέροντα στο τέλος του ζήτησε και κανόνα, και εκείνος της είπε: Ό κανόνας του ασθενούς είναι το κρεβάτι του πόνου. Να που υπομένεις με ευχαρίστηση την ασθένεια σου και θα σωθείς. Να λέγεις όσο μπορείς το “Πάτερ ημών…”, το “Κύριε Ιησού Χριστέ…”, το “Άγιος ό Θεός…”, το “Πιστεύω…” και εάν δεν γογγύζεις και εξομολογείσαι τακτικά, θα απόκτησης την αιώνια ζωή. 51. Μερικοί από τους χριστιανούς ερώτησαν τον Γέροντα, Τι τύχη θα έχουν στην άλλη ζωή οί ψυχές των φονευθέντων βρεφών από εκτρώσεις και εκείνος στενάζοντας είπε: Εγώ πιστεύω ότι αυτά τα βρέφη είναι μάρτυρες. Αυτά θα συμπληρώσουν τον αριθμό των μαρτύρων στους έσχατους καιρούς, όπως λέγει ή Αποκάλυψις. Αυτά λαμβάνουν το βάπτισμα του αίματος, όταν προέρχονται από εκτρώσεις, αλλά ή Εκκλησία δεν τα μνημονεύει στις προσευχές της για να μη ενθαρρύνει τις εκτρώσεις, πού για τους γονείς αποτελούν πράξη παιδοκτονίας. 52. Μερικοί γέροντες ερώτησαν τον πατέρα Παϊσιο: Ποιο είναι το χειρότερο αμάρτημα σήμερα στον κόσμο; Και εκείνος απήντησε: Είναι ή απιστία στον Θεό, διότι απ’ αυτό προέρχονται όλες οί άλλες επί της γης αμαρτίες. Όταν ό άνθρωπος δεν πιστεύει στον Θεό, δεν έχει τον φόβο Του, δεν έχει ελπίδα ούτε χαρά, αγνοεί , τον σκοπό της ζωής του και πέφτει σε όλα τα κακά, απελπίζεται και…ό Θεός να μας λύτρωση απ’ αυτά. 53. Κάποιος κληρικός του είπε: Εάν διδάσκω, πάτερ, τους άλλους στην εκκλησία και στο σπίτι, αλλά δεν εκτελώ αυτά πού τους λέγω, επισύρω επάνω μου την καταδίκη του Θεού; Εδώ και εγώ είμαι ένοχος, αλλά εξομολογήθηκα στον Πνευματικό μου ότι δεν κάνω αυτό πού διδάσκω τους άλλους και μου είπε να κάνω ότι έκαναν οί λαμβάνοντες τα τάλαντα, κατά την γνωστή παραβολή του Σωτήρος, δηλ. να μη τα θάψω προς τιμωρία μου, αλλά να τα δώσω και στους άλλους πού μπορούν να τα εργασθούν και να τα αποκτήσουν. “Έτσι πολλαπλασιάζουμε τα δοσμένα από τον Θεό τάλαντα, δανείζοντας τα οί μεν στους δε και έτσι βοηθάμε στην σωτηρία των ανθρώπων. 54. Τι πνευματικές συμβουλές δίνετε στα πνευματικά σας παιδιά, τα όποια σας αγαπούν και προσεύχονται για την σωτηρία σας; Να ζουν με τελεία αγάπη μεταξύ τους, να προσεύχονται πάντοτε, ν’ αγαπούν την εκκλησία και την ανάγνωση των ιερών βιβλίων, να υπακούουν στον Πνευματικό τους, να κάνουν την κατά δύναμη ελεημοσύνη, διότι αυτή ευαρεστεί πολύ τον Θεό και να είναι πάντοτε ταπεινοί και πράοι. Με δυο λόγο να κάνουμε όλοι έργα άξια του παραδείσου και να μη ξεχνάμε τον θάνατο ουδέποτε. Εάν θα κάνουμε αυτά, όλοι θα σωθούμε! 55. Κάποιος από τους στενότερους μαθητές του τον ερώτησε: Τι συμβουλή μου δίνετε, Γέροντα, ως πνευματική διαθήκη, ή οποία θα με βοηθήσει στην σωτηρία μου, καθώς και άλλες ψυχές; Να κάνουμε και εμείς αυτό το όποιο διδάσκουμε στους άλλους και ότι κάνουμε στην ζωή μας να γίνεται για την δόξα του θεού και για την ωφέλεια του πλησίον, διότι ή “αγάπη καλύψει πλήθος αμαρτιών”. Αυτήν την διαθήκη αφήνω σ’ όλους τους μαθητές μου δηλ, την διαθήκη τις αγάπης, όπως μάς διδάσκει ο ίδιος ο Σωτήρ: “Εν τούτω γνώσονται πάντες ότι εμοί μαθητές έστε, εάν αγάπη έχητε εν αλλήλοις” (Ίωάν. 13, 35). 56. Τι πνευματική συμφωνία έχετε κάνει Γέροντα Παΐσιε με τον Γέροντα Κλεόπα; Τον ερώτησε ένας μαθητής του. Το φθινόπωρο του 1935 ό πατήρ Κλεόπας επέστρεψε από τον στρατό και πέρασε από εμένα, όπου ευρισκόμουν τότε στην σκήτη Κοζάντσεα, για να πάρει την ευλογία. Και καθώς τον συνόδευα λίγο κατά την αναχώρηση του, τον ερώτησα: Ε, τώρα Τι σκέπτεσαι να κάνης, αδελφέ Κωνσταντίνε; Διότι δεν ήταν ακόμη μοναχός. Θα παραμείνεις στην Κοζάντσεα, ή θα πας πάλι στην Συχαστρία; Θα πάω πάλι στην Συχαστρία, πάτερ Παΐσιε, όπου ευρισκόμουν και πριν επί πέντε χρόνια, κοντά στους τάφους των δύο αδελφών μου. Εκεί έχω και περισσότερη ησυχία… Τότε βγάλαμε και οι δύο τα σκουφιά μας, γονατίσαμε, κάναμε τρεις μετάνοιες και εγώ είπα αυτή την προσευχή: “Κύριε, ευλόγησε την συμφωνία μας πού κάνουμε τώρα και οι δύο μαζί σ’ αυτόν τον αιώνα. Εάν πεθάνω πρώτα εγώ, αυτός να είναι στο κεφάλι μου… και εάν πεθάνει πρώτα αυτός τότε εγώ να ευρίσκομαι στο κεφάλι του! Αμήν. Κατόπιν ασπασθήκαμε και οι δύο και αποχωρισθήκαμε.