Πνευματικοί διάλογοι με Ρουμάνους πατέρες

ΣΥΝΕΧΕΙΑ

021. Πόσα είδη αγάπης υπάρχουν κατά τους Αγίους Πατέρας και ποια απ’ αυτά συνεργούν στην σωτηρία;

Είναι πέντε είδη αγάπης: Η πρώτη και η δεύτερη είναι πνευματικές, η τρίτη είναι αγάπη φυσική, δρα ούτε καλή ούτε κακή, ενώ οι δύο τελευταίες οδηγούν στην τιμωρία και καταδίκη. Η αγάπη του Θεού και του πλησίον οδηγούν στην σωτηρία αυτούς που τις εκτελούν, διότι σ’ αυτές κρέμεται όλος ο νόμος και οι προφήται. (Ματθ. 13,37-40).

Η φυσική αγάπη είναι των γονέων προς τα παιδιά και το αντίθετο. Ενώ οι αγάπες, που καταδικάζονται είναι:

η σαρκική – εμπαθής αγάπη και η του συμφέροντος, δηλαδή για τη δόξα, τα χρήματα κ.λ.π.

022. Ποια είναι τα τέκνα της χριστιανικής αγάπης;

Είναι όλα τα καλά έργα και το πρώτο εξ αυτών είναι η αγία προσευχή.

023. Πώς αποδεικνύεται η χριστιανική αγάπη;

Η χριστιανική αγάπη τόσο προς τον Θεό όσο και προς τον συνάνθρωπο αποδεικνύεται με τα καλά έργα, όπως:

Την ελεημοσύνη, την βοήθεια στους έχοντας κάποια ανάγκη, την υποδοχή στους ξένους, την ανάπαυση και συμπαράσταση στους πονεμένους, την υποστήριξη των αδυνάτων, την απόκρυψη των ελαττωμάτων των άλλων, την συγχώρηση σ’ αυτούς που μας λύπησαν, την προσευχή για την ευόδωση των έργων των άλλων, την θυσία του εαυτού μας για τους άλλους κ.λ.π. (Β’ Κορ. 8,12 Α’ Θεσ.2,8 Β’ Τιμ. 11,10 Α’ Ιωάν. 3,6 κ.λ.π).

024. Τι είναι το μίσος, το οποίο γεννάται στην καρδιά του ανθρώπου και πώς μπορεί να καταπολεμηθεί;

Το μίσος, καθώς και τα άλλα πάθη προέρχονται από την αγάπη του εαυτού μας, η οποία είναι μητέρα και ρίζα όλων των παθών, κατά τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό και τον Ισαάκ τον Σύρο.

Αυτή η αγάπη είναι η παρά φύσιν αγάπη του σώματός μας, κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή.

Το μίσος είναι ο δολοφόνος του ανθρώπου (Α’ Ιωάν. 3,15).

Επιτρέπεται μόνο εναντίον του διαβόλου και της αμαρτίας (Ψαλμ. 96, 11, Αμώς 5,15) και εναντίον των αδίκων κατά τον λόγο του ψαλμωδού: «αδικία εμίσησα και εβδελυξάμην, τον δε νόμον σου ηγάπησα» (Ψαλμ. 118,163 Ρωμ. 12,19).

Οι χριστιανοί πρέπει να μισούν το ψευδός (Ψαλμ. 118,163) και κάθε οδό αδικίας «Από των εντολών σου συνήκα, δια τούτο μίσησα πάσαν οδόν αδικίας» (Ψαλμ. 118), καθώς και την σύναξη των αμαρτωλών ανθρώπων: «Εμίσησα εκκλησία πονηρευομένων και μετά ασεβών ου μη καθίσω».

Πρέπει να μισούν αυτούς που μισούν τον Θεό (Ψαλμ. 138, 21-22).

Το μίσος διώχνεται με την αγάπη του Θεού και του πλησίον, ενώ την προς τον Θεό αγάπη την αποκτούμε με την εκτέλεση των καλών έργων και κυρίως με την καθαρά προσευχή.

025. Ποια είναι η διαφορά μεταξύ μίσους, οργής, ζηλοτυπίας, φθόνου, διαπληκτισμού, πείσματος και ποια είναι τα επακόλουθα αυτών;

Το μίσος είναι η ρίζα των σημειωθέντων ανωτέρω παθών και αυτά είναι τα παρακλάδια του, όπως λέγει ο άγιος Εφραίμ ο Σύρος, για την διαφορά των παθών.

Ο καρπός του μίσους και των τέκνων του είναι ο θάνατος της ψυχής.

026. Με τι λόγια και πνευματικές συμβουλές στηρίζετε τους πιστούς στις τρεις θεολογικές αρετές – πίστη, ελπίδα και αγάπη – οι οποίες αποτελούν το θεμέλιο της σωτηρίας μας;

Εγώ είμαι απλός και αγράμματος άνθρωπος και δεν είμαι ειδικός να διδάξω γι’ αυτές τις τρεις αρετές. Το αφήνω ανεπιφύλακτα στους θεολόγους, οι οποίοι μπορούν να κατανοήσουν και να εξηγήσουν αυτές στους ακροατές των. Εδώ πρόκειται να πούμε για την θεολογία στους πολλούς και αγράμματους, οι οποίοι ακόμη δεν ξέρουν το Σύμβολο της Πίστεως και το Πάτερ ημών και ακόμη ούτε τις στοιχειώδεις προσευχές. Εγώ, με τις ασθενείς μου δυνάμεις και τις λίγες γνώσεις που έχω σ’ αυτούς που ποθούν την σωτηρία των, πρώτα – πρώτα συνιστώ τον φόβο του Θεού, που διδάσκει κάθε άνθρωπο πώς να αποφεύγει το κακό.

Γνωρίζουμε από τους Αγίους Πατέρας ότι η σοφία είναι διπλή. Η άνω είναι ο φόβος του Θεού και η κάτω είναι η αγάπη του Θεού, η οποία είναι «σύνδεσμος τελειότητας». Αρχίζοντας εγώ από τον φόβο του Θεού, προτρέπω τους πιστούς στο φόβο του θανάτου και της Μελλούσης Κρίσεως.

Ύστερα μεταφέρω την σκέψη των στα βάσανα της κολάσεως, στην δόξα του παραδείσου, στην διάθεση για τα έργα της ελεημοσύνης, στην ανατροφή των παιδιών με τον φόβο και τον πόθο του Θεού, στην ειλικρινή εξομολόγηση, στην αποφυγή των αμαρτιών, που είναι η αληθινή μετάνοια.

Τους παντρεμένους προτρέπω στην καθαρά συζυγική ζωή, στην αποφυγή των εκτρώσεων και οποιαδήποτε προσπάθεια αποφυγής της τεκνογονίας. Τους συμβουλεύω ν’ αποφεύγουν τους καυγάδες, τα δικαστήρια, την οργή, την μέθη, το μίσος και να ειρηνεύουν μ’ αυτούς που διαπληκτίζονται προ της δύσεως του ηλίου.

Να πηγαίνουν επίσης στην Αγία Εκκλησία, ν’ ακούουν το κήρυγμα των ιερέων και να μη συχνάζουν στα σπίτια και τις συνάξεις των αιρετικών. Να φυλάγονται από το ποτό, την ακολασία, την μοιχεία και από άλλες συνήθειες αυτών των μεγάλων αμαρτιών.

Τους συμβουλεύω να νηστεύουν με πνεύμα αγιασμού και όχι επιδείξεως τις τέσσερις νηστείες του έτους, καθώς και την Τετάρτη και Παρασκευή εκτός των περιπτώσεων ασθενείας η άλλης παρόμοιας ευλογίας.

Επίσης να μη διαβάζουν τα αντιχριστιανικά και αιρετικά βιβλία, ούτε να συζητούν με αιρετικούς, αλλά να διαβάζουν κυρίως την Αγία Γραφή και την διδασκαλία των Αγίων Πατέρων.

Ακόμη να έχουν στο σπίτι των το Ωρολόγιο της Εκκλησίας, το Ψαλτήρι, την Αγία Γραφή και άλλα ψυχωφελή και πνευματικά βιβλία. Επίσης να υπακούουν στους ιερείς και τους άρχοντας της Χώρας διότι αυτοί έχουν τοποθετηθεί από τον Θεό σ’ αυτά τα αξιώματα. Να προσεύχονται το βράδυ και το πρωί και ν’ αρχίζουν οποιαδήποτε εργασία των με προσευχή και το σημείο του Σταυρού. Να ζουν μεταξύ των στο σπίτι με ειρήνη, με τους γειτόνους και με όλους τους ανθρώπους, να συμπαθούν τους πτωχούς, τους ξένους και τους ασθενείς.Να μην αρπάζουν τίποτε από τους άλλους ούτε από την κοινή περιουσία των.

Επίσης τους παρακαλώ να προσεύχονται για όλο τον κόσμο, να υπομένουν με γενναιοψυχία τις στενοχώριες, τις αρρώστιες και τις συκοφαντίες των άλλων, να αποδίδουν στον άξιο τιμής την τιμή, στον επιζητούντα τις οφειλές να δίνουν τις οφειλές και σε τίποτε κανείς να μην είναι οφειλέτης, όπως διδάσκει ο άγιος Απόστολος Παύλος στην προς Ρωμαίους επιστολή του (13,8).

Μ’ αυτά τα λόγια διδάσκω τους χριστιανούς της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, που έρχονται σε μένα για συμβουλές.

Δεν πρέπει σ’ αυτούς τους απλούς ανθρώπους να αναπτύσσουμε θέματα θεολογίας διότι δεν τα καταλαβαίνουν και ούτε είναι για την ψυχική των ωφέλεια εν όσο καιρώ έχουν «γαλακτίους οδόντας»

027. Για ποια αιτία δημιούργησε ο Θεός τον ορατό και αόρατο κόσμο;

Ο Θεός δημιούργησε όλο τον ορατό και αόρατο κόσμο χάριν της ανέκφραστου αγάπης, ελέους, και αγαθότητας Του (Ψαλμ.32,5 64,9 135, 1 κ.λ.π.).

Για την δόξα Του (Ψαλμ. 18,1-2 96,6 Ρωμ.1,20).

Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στο βιβλίο του «Συμβουλευτικό Εγχειρίδιο» στο Β’ Κεφ. μας λέγει για όλα αυτά.

028. Τι σημαίνει δικαιοσύνη Θεού και πώς μπορούμε να την εφαρμόσουμε;

028. Η δικαιοσύνη του Θεού είναι μία από τις αρετές του Θεού.(Ψαλμ. 7,9 Δευτ. 32,4 κ.λ.π.).

Ενώ, όσον άφορα για την εκπλήρωση της δικαιοσύνης του Θεού κατά το ανθρωπίνως δυνατόν, πρέπει ο χριστιανός να αναγκάζει τον εαυτό του στα καλά έργα και στην εκπλήρωση όλων των εντολών του Κυρίου και τότε να θεωρεί τον εαυτό του «αχρείο δούλο», όπως λέγει ο Χριστός (Λουκ. 17,10), πιστεύοντες ότι Όλα τα καλά έργα γίνονται στους πιστούς από τον Θεό (Φιλιπ. 11,13-15 Β’ Θεσ. 11,17).

Ο Θεός είναι δίκαιος και υπόσχεται την ευλογία Του σ’ αυτούς που εκτελούν τις εντολές του (Ψαλμ.14,1-2 23,3 Ματθ. 5,8).

029. Κατά πόσο μπορεί ο άνθρωπος να κατανόηση τα έργα τον Θεού;

Σ’ αυτή την ερώτηση σας απαντώ με τον λόγο της Αγίας Γραφής ότι «έργα δικαιοσύνης τις αναγγέλλει ή τις υπομένει;» (Σοφία Σειράχ 17,22). Ενώ στους έσχατους χρόνους λόγω της απέραντου δικαιοσύνης του Θεού τα πάντα θα γίνουν γνωστά στους ανθρώπους. «Και πάντας τους υιούς σου διδακτούς Θεού και εν πολλή ειρήνη τα τέκνα σου» (Ησαΐου 54,13 και 55,5). Μόνο εκείνο που είναι γνωστό στον Θεό θα φανερωθεί στους ανθρώπους (Ρωμ. 1,19).

Ο Θεός είναι άπειρος. Τα έργα Του είναι άπειρα. «Τον ποιούντα μεγάλα και ανεξιχνίαστα ένδοξα τε και εξαίσια, ων ουκ εστίν αριθμός» (Ιώβ 5,9, 9,10 Εκκλησ. 3,11 11,8).

Οι κρίσεις του Θεού είναι ανεξιχνίαστες στον ανθρώπινο νου (Ψαλμ. 35,6 Λουκ. 8,4).

Ο άνθρωπος, κατά το μέτρο της καθαρότητας του νου και της καρδίας του, μπορεί να καταλάβει τα μυστήρια των δημιουργημάτων του Θεού, διότι κατά την μαρτυρία του Μεγάλου Βασιλείου «ο κόσμος αυτός είναι σχολή των πνευματικών εννοιών και τόπος διδασκαλίας της γνώσεως του Θεού, ο οποίος με τα ορατά και αισθητά διδάσκει τον νου του ανθρώπου για τα αόρατα. (Εξαήμερος Λογ. Α’ ).

Με την θέα της πνευματικής σοφίας του κόσμου ο άνθρωπος γνωρίζει από τα δημιουργήματα τον Δημιουργό (Ρωμ. 1,20 Ησαΐου 40,22). Ο ουρανός και η γη διηγούνται για την δόξα Του (Ψαλμ. 18,1-4 και 144,10).

Η αγαθότητα και η πρόνοια του Θεού φαίνεται σ’ όλα τα δημιουργήματα Του. Η δύναμίς Του πάλι φαίνεται στην Δημιουργία Του (Ψαλμ. 18,1 110, Ρωμ. 1,20). Η σοφία και η δόξα Του γνωρίζεται στα θαυμαστά Του έργα (Ιώβ 37,16,38,4 Ψαλμ. 8,1). Η δικαιοσύνη Του το ίδιο. Η αγιότητά Του γνωρίζεται από τον Νόμο Του (Δευτ. 4,8 και Ρωμ. 7,12). Στους έσχατους χρόνους μας λέγει η Αγία Γραφή, ότι «ενεπλήσθη σύμπασα (η γη) του γνώναι τον Κύριον ως ύδωρ πολύ κατακάλυψε θάλασσας» (Ησαΐου 11,9 Εκκλησιασ. 8,17).

030. Τι εννοούμε όταν λέμε Πρόνοια του Θεού με την οποία κυβερνά τα δημιουργήματά Του;

Πρόνοια του Θεού είναι η αδιάκοπη φροντίδα, που έχει για τα έργα Του(Ψαλμ. 32,13 14,15 Λουκ. 7,22).

Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής λέγει ότι από την πρόνοια και προνόησι του Θεού έχουν ανάγκη για να συντηρούνται όλα τα πράγματα του κόσμου.

Ενώ ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων λέγει ότι είδε ο Θεός τα πάντα προ της δημιουργίας των γνωρίζοντας το καθένα προ πάντων των αιώνων με την άπειρη και εκτός των χρονικών ορίων σοφία Του.

031. Λέγουν μερικοί από τους Αγίους Πατέρας ότι ο Θεός κυβερνά τον κόσμο με δύο χέρια, δηλ. με το χέρι της δικαιοσύνης και με το χέρι του ελέους. Πώς κατανοούνται αυτά τα λόγια;

Τα δύο χέρια του Πατρός με τα οποία έκτισε τον ορατό και αόρατο κόσμο και με τα οποία κατευθύνει τα πάντα δεν είναι η δικαιοσύνη και το έλεός Του.

Τα δύο χέρια του Ουρανίου Πατρός είναι ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα, όπως λέγει η Αγία Γραφή: «Τω λόγω του Κυρίου οι ουρανοί εστερεώθησαν και τω πνεύματι του στόματος αυτού πάσα η δύναμις αυτών» (Ψαλμ. 32,6).

Και εάν μερικοί Άγιοι Πατέρες αναφέρουν κάπου ως «χείρας του Θεού» την δικαιοσύνη και το έλεος Του με αυτό φανέρωναν ότι ο Θεός εργάζεται με ακρίβεια και με οικονομία την σωτηρία και δικαιοσύνη των ανθρωπίνων ψυχών και κυβερνά ολόκληρο τον κόσμο για την δόξα Του και κατά το Άγιο και δίκαιο Θέλημα Του.

Η Αγία Γραφή έχοντας υπ’ όψιν αυτές τις δύο ιδιότητες του Θεού μας διδάσκει ότι περισσότερο πρέπει να φοβούμεθα το έλεος Του παρά την δικαιοσύνη Του.

Διότι, εάν λυπήσουμε την δικαιοσύνη του Θεού, θα τρέξουμε στο έλεός Του, ενώ, εάν σφάλλουμε στο μέγα έλεός Του, που έχουμε περισσότερη εμπιστοσύνη, κατόπιν πώς θα συμφιλιωθούμε με την δικαιοσύνη Του;

Γι’ αυτό η Αγία Γραφή μας εφιστά την προσοχή, όταν λέγει: «Και μη ειπείς ο οικτιρμός αυτού πολύς, το πλήθος των αμαρτιών μου εξιλάσεται έλεος γαρ και οργή παρ’ αυτού, και επί αμαρτωλούς καταπαύσει ο θυμός αυτού» (Σοφία Σειράχ 5, 6-7).

032. Εάν ο Θεός κυβερνά με την Πρόνοιά Του τον κόσμο, τότε τι ενοχή έχει ο άνθρωπος όταν σφάλει χωρίς την θέλησή του ή εξ αγνοίας του;

Ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο «και αφήκεν αυτόν εν χειρί διαβουλίου αυτού» (τον άφησε στο θέλημα του) (Σοφία Σειράχ 15,14). Ο Θεός δεν είναι «ο διαρρήκτης της θύρας». Αυτός δεν εκβιάζει την θύρα της ψυχής μας.

Άκουσε τι λέγει: «Ιδού έστηκα επί την θύραν και κρούω. Εάν τις ακούσει της φωνής μου και άνοιξη την θύραν, και εισελεύσομαι προς αυτόν και δειπνήσω μετ’ αυτού και αυτός μετ’ εμού». (Αποκ. 3,20).

Αλλού δείχνοντας το αυτεξούσιο του ανθρώπου, λέγει: «Κύριε, όπλω ευδοκίας εστεφάνωσας ημάς». Επομένως ο άνθρωπος είναι ελεύθερος και δεν τον αναγκάζει κανείς να κάνη το αγαθό, αλλά είναι καθήκον του να εκτελεί το καλό και να εφαρμόζει όλες τις εντολές του Χριστού (Ματθ. 28,20). Και, εάν κάποιος σφάλει σε κάτι εξ αγνοίας του θα τιμωρηθεί λιγότερο, όπως λέγει το χωρίο του Ευαγγελιστού Λουκά (12,48) «ο δε μη γνούς, ποιήσας δε άξια πληγών, δαρήσεται ολίγας».

Και εάν αμάρτησε χωρίς την θέληση του να μετανοεί με αληθινή μετάνοια για να θεραπευθεί (Λουκ. 17,3-4 και Β’ Κορ. 7,10).

033. Τι είναι η σωτηρία και ποιες είναι οι προϋποθέσεις της κατά τους Αγίους Πατέρας;

Η σωτηρία είναι η ελευθερία από τα πάθη (Ψαλμ. 129,8).

Η σωτηρία πηγάζει από τον Θεό (Ματθ. 1,21 Ψαλμ. 38,36 κλπ.). Η σωτηρία ήλθε στο ανθρώπινο γένος δια του Αίματος του Ιησού Χριστού (Ματθ. 20,28, Μάρκ. 10,45). Τελειώθηκε δια του Ιησού Χριστού (Ησαΐου 63,9 Λουκ. 1,69). Ο Χριστός μπορεί να σώζει πάντοτε και μόνο Αυτός έχει αυτή την δύναμη (Πράξ. 4,12).

Ενώ οι προϋποθέσεις της σωτηρίας είναι: Η Χάρις του Αγίου Πνεύματος, η αληθινή στον Θεό πίστης, ενωμένη μ’ όλα τα καλά έργα και η ομολογία του Ονόματος του Ιησού Χριστού (Ρωμ. 10,9-10).

Διότι «ο υπομείνας εις τέλος ούτος σωθήσεται» (Ματθ. 10,22-24 και Μάρκ. 13,13).

034. Τι είναι η Χάρις και πώς λαμβάνει ο άνθρωπος αυτήν;

Η Χάρις του Αγίου Πνεύματος είναι η σφραγίς της εξαγοράς και απολυτρώσεως. «Και μη λυπήτε το Πνεύμα το Άγιον, του Θεού εν ω εσφραγίσθητε εις ημέραν απολυτρώσεως» (Εφεσ. 4,30).

Ο άνθρωπος λαμβάνει την Χάρη αυτή πρώτα – πρώτα με το ορθόδοξο Βάπτισμα δια της χρίσεως με το Άγιο Μύρο (Β’ Κορ. Α’ 21-22 Α’ Ιωάν. 2,27).

Κατόπιν λαμβάνει την Θεία Χάρη με τα Μυστήρια της Εκκλησίας του Χριστού, τα όποια είναι επτά καθώς και με άλλες θρησκευτικές ευχές και αγιασμούς.

Η Χάρις προσφέρεται σ’ αυτόν που πιστεύει στον Χριστό και ζει με μετάνοια. (Πράξ. 2,38 10,43-44 κλπ.).

035. Όλοι οι άνθρωποι έχουν την Χάρη του Αγίου Πνεύματος; Ειδωλολάτρες, κακοί χριστιανοί, αιρετικοί, σχισματικοί, χριστιανοί με θανάσιμα αμαρτήματα;

Στη Καινή Διαθήκη, η Χάρις του Αγίου Πνεύματος υποσχέθηκε από τον Θεό να δοθεί σ’ όλους αυτούς που θα πιστεύσουν στον Ιησού Χριστό (Ησαΐου 44,3 Πράξ. 11,17). Ιδιαίτερα δόθηκε στους Αγίους Αποστόλους (Ιωάν. 20,22 Πράξ. 1,8). Οι ειδωλολάτρες, άπιστοι και αποστάται δεν έχουν την Χάρη του Αγίου Πνεύματος «Ούτοι εισίν οι αποδιορίζοντες, ψυχικοί, Πνεύμα μη έχοντες» (Ιούδα 19-20).

Στους έσχατους καιρούς «πολλοί ψευδοπροφήτες και ψευδόχριστοι» θα δείξουν με πονηρία ότι έχουν την Χάρη του Αγίου Πνεύματος και θα κάνουν μεγάλα σημεία και φαινομενικά θαύματα με την δύναμη του σατανά για να πλανήσουν πολλούς, όπως λέγει ο Χριστός (Ματθ. 24, 24 και Μάρκ. 13, 22), να πλανήσουν τους εκλεκτούς και να τους απομακρύνουν από την αληθινή πίστη (Αποκ. 19,20).

Μάγοι, ψευδοπροφήτες, απατεώνες, θαυματοποιοί είναι μισητοί ενώπιον του Θεού (Λευίτ. 20,27 και Δευτ. 18,10-12). Ο Θεός δεν ακούει τους θαυματοποιούς που κάνουν σημεία με την δύναμη του Σατανά (Λευϊτ. 11,31 20,6 Δευτ.13,3).Οι Χριστιανοί που πέφτουν στα μεγάλα αμαρτήματα λυπούν το Άγιο Πνεύμα (Έφεσ. 4,30).

Δεν χάνουν όμως την Χάρη της σωτηρίας των.

Εάν θα επιστρέψουν με όλη των την καρδιά δια της μετανοίας, της εξομολογήσεως και της επιτελέσεως αγαθών έργων, πάλι αποκτούν πλούσια την Χάρη του Αγίου Πνεύματος (Πράξ. 2,38).

Οι αιρετικοί και σχισματικοί δεν έχουν την Θεία Χάρη διότι αμάρτησαν ενώπιον του Αγίου Πνεύματος και έχει αποδειχθεί η κακία της απιστίας των, που είναι ενάντια προς την αληθινή πίστη του Χριστού.

ΔΕΥΤΕΡΗ  ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ

036. Τι είναι τα καλά έργα και πώς μπορούμε να ξέρουμε ότι τα έργα μας είναι καλά η κακά ενώπιον του Θεού;

Τα καλά έργα είναι «καρπός δικαιοσύνης» (Φιλιπ. 1,11 και Ιακώβ. 3,18).

Τα καλά έργα λέγονται επίσης και «καρποί άξιοι της μετανοίας» (Ματθ. 3,18 Λουκ. 3,8).

Ο Ιησούς Χριστός ήταν σ’ όλους αληθινό παράδειγμα καλών έργων (Ιωάν. 10,32 και Πράξ. 10,38).

Τα έργα μόνο τότε θεωρούνται καλά, όταν είναι ενωμένα με την αληθινή πίστη και γίνονται για τη δόξα του Θεού. (Ματθ. 6,1-4 Κολ.1,102,23).

Κανείς δεν μπορεί να σωθεί μόνο με τα καλά του έργα εάν δεν συνεργεί και το έλεος του Θεού στα δύσκολα πνευματικά του καθήκοντα. (Εφες. 2,8-9 Β’ Τιμ.1,9).

Καθένας από εμάς πρέπει να γνωρίζει ότι όλα τα αγαθά έργα πραγματοποιούνται από τον Θεό στους πιστούς, επειδή «ο Θεός εστίν ο ενεργών εν ημίν και το θέλειν και το ενεργείν υπέρ της ευδοκίας» (Φιλιπ. 2,13).

037. Ποιο είναι το πρώτο αγαθό έργο και ποιο θεωρείται μεγαλύτερο ενώπιον τον Θεού;

Το πρώτο και μεγαλύτερο αγαθό έργο είναι η αγάπη του Θεού (Ματθ. 22,37 Μάρκ. 30,31).

Αυτή η μεγίστη αρετή αποκτάται στην καρδιά του ανθρώπου με την Χάρη του Παναγίου Πνεύματος (Ρωμ.5,5 Β’ Θεσ.3,5).

038. Μπορεί ο άνθρωπος να σωθεί με μερικά μόνο καλά έργα δεδομένου ότι κανείς δεν μπορεί να εκτελέσει όλα τα καλά έργα.

Ο Σωτήρ ημών Ιησούς Χριστός έδωσε εντολή να φυλάγουμε όλες τις εντολές Του (Ματθ. 28,20).

Ο άγιος Απόστολος Ιάκωβος μας τονίζει ότι, εάν θα καταπατήσουμε μία εντολή τότε παραβαίνουμε όλες τις εντολές του Θεού (Ιακώβ. 2,10).

Λοιπόν, απ’ αυτές τις μαρτυρίες της Αγίας Γραφής καταλαβαίνουμε καθαρά ότι είμεθα υποχρεωμένοι να τηρούμε όλες τις εντολές του Θεού για την σωτηρία μας. Γιατί ο Σωτήρ δεν ήλθε να καλέσει τους δικαίους, αλλά τους αμαρτωλούς στην μετάνοια (Ματθ. 9,13 Μάρκ.2,17 Λουκ.5,32).

Όποιος κάνει καρπούς άξιους της μετανοίας (Ματθ.3,8), συμπληρώνει δια της μετανοίας την έλλειψη των καλών έργων τα οποία έπρεπε να κάνη και έτσι με την αληθινή μετάνοια σώζεται.

Αυτό το έργο μας δηλώνει και ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος: «Όταν λυπάσαι για τις αμαρτίες σου και μετανοείς υπερακοντίζεις όλους τους σωματικούς κόπους».

Ακόμη και ένας βαθύς από την καρδιά μας στεναγμός είναι αρκετός για την σωτηρία μας, όπως λέγει η Αγία Γραφή: «Η γαρ κατά Θεόν λύπη μετάνοια εις σωτηρία αμεταμέλητων κατεργάζεται» (Β’ Κορ. 7,10).

Άλλη μεγάλη και περιεκτική σε καλά έργα αρετή είναι η ταπείνωση.

Γι’ αυτή την αρετή μιλάει πρώτος ο προφήτης Δαβίδ, όταν λέει: «Εταπεινώθην και έσωσέ με ο Κύριος» (Ψαλμ. 114,6). Μιλάει γι’ αυτήν και ο Σωτήρ ως πρώτη στην σειρά των μακαρισμών: «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι, ότι αυτών εστίν η Βασιλεία των ουρανών» (Ματθ. 5,3).

Ενώ ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος στον 25ο Λόγο του λέγει για τις ταπεινές σκέψεις: «Δεν νήστεψα, δεν αγρύπνησα, δεν κοιμήθηκα κάτω, αλλά ταπεινώθηκα και αμέσως μ’ έσωσε ο Κύριος».

Επίσης εκεί φαίνεται ότι η ταπείνωση ανοίγει την Βασιλεία των ουρανών.

Και ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος λέγει τα ίδια λόγια: «Ή ταπείνωση χωρίς τα καλά έργα μπορεί πολλές αμαρτίες να συγχώρηση, ενώ τα καλά έργα χωρίς την ταπείνωση είναι ανώφελα».

Ομοίως στον 50ον ψαλμό, που διαβάζουμε καθημερινά λέγει ότι: «καρδίαν συντετριμμένη και τεταπεινωμένην ο Θεός ουκ εξουδενώσει».

Και ο θείος πατήρ Εφραίμ ο Σύρος προσθέτει: «Εάν στενάζεις για όσα αμάρτησες μαζί με τον στεναγμό εξέρχεται και το βάρος του νοητού θηρίου, ανακουφίζεται ο νους από τα νέφη της αγνωσίας, καθαρίζουν τα μάτια της ψυχής σου, εισέρχεται μέσα σου ή ειρήνη και σε διδάσκει για την σωτηρία σου». (Λόγος περί μετανοίας).

Κατά τις δυνάμεις που έχει ο καθένας μας, να κοπιάζουμε για όλα τα καλά έργα των οποίων τις ελλείψεις θα συμπληρώνει ή ταπείνωση και το έλεος του Κυρίου.

039. Τι είναι η προσευχή και ποια είναι τα είδη της, κατά τους Αγίους Πατέρας;

Προσευχή είναι η συνομιλία με τον Θεό.

Η προσευχή είναι βλαστός της πραότητας και της αοργησίας. Η προσευχή είναι καρπός της χαράς και της ευχαριστίας. Είναι η δίωξη της λύπης και απελπισίας, κατά τον Ευάγριο τον Ποντικό. Είναι η ένωση και συνάφεια του ανθρώπου με τον Θεό, και κατά τους Πατέρας είναι η δύναμη του κόσμου, η συμφιλίωση με τον Θεό, η μητέρα των δακρύων και η θυγατέρα αυτών. Η προσευχή είναι το κλειδί της βασιλείας των ουρανών και κατά τον άγιο Θεοφάνη τον Έγκλειστο εκ Ρωσίας (19ος αιών) είναι η ανάβαση του νου και των σκέψεων στον Θεό.

Η προσευχή έχει τρεις βαθμούς:

Στον πρώτο ανήκει η προφορική προσευχή, δηλαδή η σωματική προσευχή,

στον δεύτερο είναι η προσευχή του νου και

στον τρίτο είναι η προσευχή της καρδίας.

040. Σε πόσα είδη διαιρείται η προσευχή κατά την πράξει;

Στη πράξει η προσευχή διαιρείται σε τρία είδη:

Στη προσευχή της δοξολογίας,

της ευχαριστίας και

της ικεσίας.

041. Πώς γνωρίζει κάποιος ότι προσευχήθηκε αληθινά στο Θεό;

Η αίσθηση της παρουσίας του Θεού στην προσευχή μας γίνεται κυρίως όταν ο προσευχόμενος δεν απαγγέλλει τίποτε με λόγια.

Γι’ αυτό, όταν τα λόγια της ευχής φθάσουν στην καρδιά, τότε σίγουρα αυτή η προσευχή είναι αληθινή.

042. Γνωρίζει ο άνθρωπος ότι πέρασε από την μια βαθμίδα της προσευχής στην άλλη ή όχι;

Η χρονική μετάβαση του προσευχομένου από την κατώτερη στην ανώτερη βαθμίδα της προσευχής, καθώς και η πνευματική του πρόοδος, δηλ. η ανάβασή του σ’ αυτές τις τρεις πνευματικές βαθμίδες κατά τους περισσότερους Αγίους Πατέρας δεν γίνεται γνωστή στον προσευχόμενο.

Η πνευματική πρόοδος στη προσευχή ομοιάζει με ένα φυτό.

Αυξάνεται χωρίς να γνωρίζει και να αντιλαμβάνεται τις στιγμές της αναπτύξεως του.

Μοιάζει μ’ ένα παιδί που μεταβαίνει από την μία ηλικία στην άλλη, χωρίς να μπορεί να ξέρη τον ακριβή καιρό της αναπτύξεως του.

Αυτή η πρόοδος του ανθρώπου στην προσευχή και γενικά στην πνευματική ζωή δεν είναι μόνο καρπός των κόπων, του αλλά περισσότερο της χάριτος και του ελέους του Θεού και είναι μυστική αυτή η πρόοδος από θεία οικονομία, για να μη πέσει ο άνθρωπος από την Χάρη του Θεού στην υπερηφάνεια και στηριχθεί στις δυνάμεις του εαυτού του.

Μολαταύτα ο θείος πατήρ Ισαάκ ο Σύρος φανερώνει μερικά σημεία με τα όποια μπορεί κανείς να καταλάβει σε ποια μέτρα ευρίσκεται, δηλ. σε ποια πνευματική βαθμίδα είναι.

Ιδού Τι λέγει: «Ό άνθρωπος, όσο βρίσκεται στην οκνηρία φρίττει στην ώρα του θανάτου και όταν θα πλησιάζει προς τον Θεό φοβάται στο αντίκρισμα του Δικαστηρίου. Ενώ όταν φθάσει στο πλήρωμα από την παρούσα ζωή της θείας αγάπης, τότε αυτή η αγάπη εξαφανίζει τις δύο δύσκολες ανωτέρω περιπτώσεις.

043. Γενικά οι πιστοί μας προσεύχονται λίγο, αλλά με πολλή ταπείνωση. Μπορεί να έχουν αυτοί ελπίδα σωτηρίας με την λίγη προσευχή που κάνουν; Ενώ οι ασθενείς και οι αγράμματοι, πώς πρέπει να προσεύχονται;

Ο Ιησούς Χριστός, ο Σωτήρ ημών είπε: «Προσευχόμενοι δε μη βαττολογήσητε όπως οι εθνικοί δοκούσι γαρ ότι εν τη πολυλογία αυτών εισακουσθήσονται. Μη ούν ομοιωθείτε αυτοίς οίδε γαρ ο πατήρ υμών ων χρείαν έχετε προ του υμάς αιτείσαι αυτόν» (Ματθ. 6,7- 8).

Έτσι εν συνεχεία τους δίδαξε πώς να προσεύχονται στον Θεό Πατέρα μας.

Λοιπόν, ο ίδιος ο Σωτήρ μας δίδαξε την σύντομη προσευχή.

Οποιοσδήποτε κάνει σύντομη προσευχή, αλλά με ταπείνωση και συμμετοχή της καρδίας του, σώζεται.

Ας προσέξουμε εκείνον τον άγιο γέροντα που λέγει το Γεροντικό, ο οποίος προσευχόταν επί 40 χρόνια με την ίδια πάντοτε προσευχή: «Κύριε, εγώ σαν άνθρωπος αμάρτησα, εσύ σαν Θεός συγχώρεσε με».